Γραμμένο από τον δάσκαλο Βαρδάκα Σπύρο του Ιωάννη, κάτοικο Καλάμου

Από πληροφορίες γερόντων μάθαμε ότι στα χρόνια της πικρής και μακρόχρονης τουρκικής σκλαβιάς στον Κάλαμο λειτουργούσε κρυφό σχολειό σε τρία διαφορετικά σημεία. Το ένα βρισκόταν στο Εξωκκλήσι του Αγίου Δημητρίου όπου σήμερα παράπλευρα της εκκλησίας σώζονται μόνο τα θεμέλια του μικρού σχολείου. Το δεύτερο σχολείο λειτουργούσε στο εξωκκλήσι του Αγίου Πέτρου. Το εξωκκλήσι αυτό πρόσφατα ανακαινίσθηκε εκ θεμελίων και το τρίτο στη Μονή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος «Καλό Λιβάδι». Τα σχολεία αυτά που συντηρούσαν οι κάτοικοι πρόσφεραν σημαντική υπηρεσία στον τόπο. Δίδασκαν κυρίως ιερείς, αλλά και αυτοδίδακτοι γραμματοδιδάσκαλοι.

Επίσημα ιδρύθηκε Δημοτικό Σχολείο στον Κάλαμο το έτος 1840. Άρχισε δε να λειτουργεί από το έτος 1841-1842 και ο πρώτος γραμματοδιδάσκαλος που εργάστηκε σ’ αυτό αναφέρεται ο φουστανελοφόρος Πτερίδης Παναγιώτης του Ευαγγέλου από τον Κάλαμο.

Η διδασκαλία γινόταν σε σπίτια μισθωμένα μέχρι το έτος 1860 οπότε κτίσθηκε με τη συνδρομή των κατοίκων διθέσιο διδακτήριο στο κέντρο του χωριού και σε χώρο που πρόσφεραν κάτοικοι για τον σκοπό αυτό. Τον πρώτο δάσκαλο διαδέχθηκε για μια δεκαετία Γιαραμάνης Ιωάννης από το Καπανδρίτι όπου δίδαξε μέχρι το έτος 1886. Στη συνέχεια στο σχολείο αυτό εργάστηκε από το 1887 μέχρι το 1925 ο Καλάμιος δάσκαλος Βαρδάκας Σπύρος του Ιωάννη. Στο διάστημα αυτό έγινε προαγωγή του σχολείου πρώτα σε διθέσιο χωριστό Αρρένων και χωριστό Θηλέων, έπειτα σε τριθέσιο Μεικτό, τετραθέσιο. Πρώτη δασκάλα που δίδαξε στο διθέσιο σχολείο ήταν η Θεοδωροπούλου – Παπαποστόλου Θεοδώρα. Το έτος 1905 ο εθνικός ευεργέτης Ανδρέας Συγγρός με δωρεά του κτίζει στον χώρο του Γυμναστηρίου του Σχολείου Νέο διδακτήριο σύγχρονο με 2 αίθουσες, γραφείο, αποθήκη, δωμάτιο δασκάλου και γυμναστήριο με υπόστεγο ενσωματωμένο στο κτίριο. Η σκεπή του διδακτηρίου αυτού μετά από λίγα χρόνια κατέρρευσε και δημιούργησε σοβαρές ζημιές στο κτίριο. Έτσι χαρακτηρίστηκε ακατάλληλο και επικίνδυνο. Οι μαθητές, τότε μεταφέρθηκαν στο παλαιό κτίριο στο οποίο έγιναν οι απαραίτητες επισκευές. Στο διδακτήριο αυτό στεγάστηκε το Δημοτικό σχολείο μέχρι το 1970 οπότε μεταφέρθηκε στο νέο το ιστορικό του οποίου είναι η παρακάτω:

Η οργανικότητα του Σχολείο 4/θέσιον, ο μεγάλος αριθμός των μαθητών, η θέση του διδακτηρίου που τον αύλειο χώρο διεμέλιζε ο δημόσιος δρόμος Αθηνών – Αγίων Αποστόλων με μεγάλη κυκλοφοριακή κίνηση και με άμεσο κίνδυνο τη ζωή των παιδιών, η έλλειψη χώρου για προσθήκη αιθουσών και η παλαιότητα του εκατόχρονου κτιρίου δημιούργησαν τις προϋποθέσεις και την ανάγκη ανεγέρσεως νέου σύγχρονου διδακτηρίου σε άλλη θέση.

Οι προσπάθειες για τον σκοπό αυτό άρχισαν από το έτος 1957 με διευθυντή του σχολείου κ. Καραντάνο Αναστάσιο. Συνεχίστηκε με τον δάσκαλο Ευστάθιο Κωνσταντόπουλο και Σχολική Εφορεία Παπαπέτρου Ιωάννη και Μπουγατιώτη Χρήστο. Μετά από μακρόχρονη προσπάθεια έγινε συνείδηση και στην Κοινότητα η ανάγκη μεταστεγάσεως του διδακτηρίου και το έτος 1959 με Διευθυντή του Σχολείου τον κύριο Στούμπο Χαράλαμπο και Σχολική Εφορεία Μπουγατιώτη Νικόλαο, Παπαπέτρο Πέτρο και σε κοινή σύσκεψη με τον Πρόεδρο της Κοινότητας Αθανάσιο Νικολάου και γραμματέα τον Θεοδώρου Απόστολο αποφασίστηκε η από κοινού προσπάθεια εξευρέσεως καταλλήλου γηπέδου και πόρων. Έτσι η κοινότητα ζήτησε με έγγραφό της από την Τεχνική Υπηρεσία του Υπουργείου Παιδείας τη συγκρότηση επιτροπής για την εκλογή καταλλήλου γηπέδου.

Την επιτροπή που συγκρότησε το Υπουργείο αποτελούσαν:

• Επιθεωρητής Δημ. Σχολείων Α’ Περιφερείας Αθηνών Σήμος Λότσης
• Επιθεωρητής Σχολικής Υγιεινής
• Μηχανικός Σχολικών Κτιρίων

Επισκέφθηκε το χωριό στις 12 Ιανουαρίου 1960 και έφυγε χωρίς να μπορέσει να συγκροτήσει πρακτικό εκλογής γηπέδου, από τα υποδειχθέντα σε αυτήν οικόπεδα. Επανήλθε για τον ίδιο σκοπό στις 7-7-1960 και την ημέρα αυτή πρόκρινε κατάλληλο το οικόπεδο Τοπιτζή και υπέβαλε στην αρμόδια Επιτροπή του Υπουργείου Παιδείας πρακτικό το οποίο εγκρίθηκε με τον αριθμό 1033779/4801/15-9-60 έγγραφό του.

Τότε από οικοπεδούχους δημιουργήθηκαν αβάσιμα παράπονα ότι τάχα η επιτροπή απέφυγε να επισκεφθεί όλα τα οικόπεδα και έτσι με τον αριθμό 84900/4-10-62 έγγραφο της Νομαρχίας Αττικής συγκροτήθηκε νέα επιτροπή, η οποία στις 11-11-1964 επισκέφθηκε το χωριό και αφού είδε όλα τα γήπεδα έκρινε κατάλληλο το ίδιο οικόπεδο στη θέση Αλώνια ιδιοκτησία κληρονόμων Τοπιτζή. Στο σημείο αυτό πρέπει να αναφέρουμε ότι το οικόπεδο αυτό πρώτος το επεσήμανε ο κύριος Μπαντάς Δημήτριος του Παναγιώτη ο οποίος εκτελούσε χρέη Προέδρου Κοινότητας.

Στη συνέχεια από την Τ.Υ.Δ.Κ. Νομού Αττικής συγκροτήθηκε Επιτροπή Εκτιμήσεως του γηπέδου. Παράλληλα η Κοινότητα προσπάθησε να βρει τα απαραίτητα χρήματα για την αγορά του. Ύστερα από μια γενική συγκέντρωση των κατοίκων στην πλατεία του χωριού και μετά από ομιλία του Προέδρου της Κοινότητας Μπουγατιώτη Παναγιώτη του Προέδρου της Σχολικής Εφορείας Ζουμπρή Εμμανουήλ και του Διευθυντή του σχολείου Βάρδακα Σπύρου αποφασίστηκε ομόφωνα κάθε οικογένεια να καταθέσει τριακόσιες δραχμές (300) στην αρμόδια Ερανική Επιτροπή.

Η διαδικασία εγκρίσεως του εράνου καθυστερούσε. Υπήρχε φόβος ανατιμήσεως της αξίας του γηπέδου αλλά και διαφωνίας για τη διάθεση από τους 30 κληρονόμους Τοπιτζή, με άμεσο αποτέλεσμα να χαθεί η ευκαιρία για την αγορά του γηπέδου αυτού. Τόσο η κοινότητα με το άδειο της ταμείο, όσο και η Σχολική Εφορεία σε κοινές συσκέψεις προσπαθούσαν να βρουν τον απαραίτητο σκοπό ώστε να πραγματοποιήσουν το μεγάλο έργο. Πουθενά φως, πουθενά χρήματα. Στην κρίσιμη αυτή στιγμή παρουσιάστηκε ύστερα από προτροπή του προέδρου της Κοινότητας ο Δημήτρης Μπουγατιώτης του Σπυρίδωνα ο οποίος δέχθηκε να πληρώσει όλα τα χρήματα για την αγορά του γηπέδου. Η Κοινότητα χωρίς καθυστέρηση τους 30 ιδιοκτήτες και αγόρασε το οικόπεδο με συμβολαιογραφική πράξη που σύνταξε η Συμβολαιογράφος Μπουρνόβα Ελένη δωρεά και με την αριθμό 50/4-8-1965 πράξη του Κοινοτικού Συμβουλίου παρεχώρησε αυτό δωρεά στη Σχολική Εφορεία.

Η Σχολική Εφορεία στη συνέχεια αφού πρώτα ανακήρυξε τον δωρητή Δημήτριο Σ. Μπουγατιώτη και Παναγιώτη Σ. Μπουγατιώτη την Πρόεδρο της Κοινότητας για τη δωρεά και τις άοκνες προσπάθειες για συμπαράσταση στο έργο του Σχολείου μεγάλους ευεργέτες με την αριθμό 12/6-10-1965 πράξη της. Υπέβαλε όλα τα δικαιολογητικά αγοράς του γηπέδου στον Οργανισμόν Σχολικών Κτιρίων για τη σχετική αποδοχή του η οποία έγινε με την αριθμό 381/27-9-1966 συνεδριάσεως του ειδικού συμβουλίου του.

Η δωρεά του οικοπέδου από τον Δημήτριο Μπουγατιώτη είχε σαν συνέπεια να ατονίσει η προθυμία μερικών κατοίκων για την απόκτηση του γηπέδου. Έτσι συγκεντρώθηκε στο ταμείο της Κοινότητας ποσό περίπου 70.000 δραχμών, το οποίο διέθεσε η Κοινότητα για τον αγωγό υδρεύσεων του σχολείου και τη διάνοιξη δρόμου για τη σύνδεση του δρύον με τον Δημόσιο δρόμο Καλάμου-Αμφιαραείου.

Μετά την αποδοχή του γηπέδου από τον Ο.Σ.Κ. άρχισε η νέα φάση για τη σύνταξη μελέτης και την ανέγερση του νέου διδακτηρίου. Ζητήθηκε τόσο από την Κοινότητα, όσο και από την Σχολική Εφορεία του ο Ο.Σ.Κ. να προβεί στη σύνταξη μελέτης και δημοπράτηση της ανεγέρσεως του διδακτηρίου.

Ο Οργανισμός Σχολικών Κτιρίων την εποχή αυτή είχε αναλάβει τη σύνταξη πολλών μελετών σχολικών κτιρίων και ήταν αδύνατον στο πρόγραμμά του να συμπεριλάβει και το σχολείο Καλάμου. Η Κοινότητα σταθμίζοντας τη νέα κατάσταση και θέλοντας να επισπεύσει την ανέγερση του διδακτηρίου ζήτησε από τον Ο.Σ.Κ. να αναθέσει τη σύνταξη της μελέτης σε ιδιώτη μηχανικό. Μετά την έγκριση της αιτήσεως η Κοινότητα ανάθεσε τη σύνταξη της μελέτης στον πολιτικό μηχανικό Αλέξανδρο Βασιλειάδη αντί του χρηματικού ποσού των 23.000 δραχμών. Τα προσχέδια που σύνταξε ο πολιτικός μηχανικός εγκρίθηκαν από τον Ο.Σ.Κ. με την αριθμό 551/17-05-1978 αποφάσεώς του. Αρνήθηκε όμως στη συνέχεια να συντάξει τα στατικά στοιχεία με το δικαιολογητικό ότι χρειάζεται χρόνο και επιπλέον της συμφωνίας άλλες 60.000 δραχμές.

Η νέα απρόβλεπτη αντιπρόταση του πολιτικού μηχανικού από τη μια μεριά και η αδυναμία της Κοινότητας να ανταποκριθεί στις νέες οικονομικές επιβαρύνσεις ανάγκασαν την Κοινότητα και τη Σχολική Εφορεία να στραφούν πάλι στον Ο.Σ.Κ.

Παράλληλα ζητήθηκε με υπόμνημα η συμπαράσταση του Προέδρου της Κυβερνήσεως και του Υπουργείου Παιδείας.

Τα υπομνήματα αυτά έφεραν θετικό αποτέλεσμα γιατί ο Ο.Σ.Κ. αποφάσισε να κάνει εφαρμογή στο γήπεδο του σχολείου ενός έτοιμου σχεδίου με πλήρη μελέτη στατική. Έστειλε για το σκοπό αυτό μηχανικό ο οποίος αφού έκανε προσαρμογή του σχεδίου σ’ όλες τις λεπτομέρειες του οικοπέδου, αμέσως δημοπράτησε το έργο και έγινε η εγκατάσταση του εργολάβου Λιούμη Ευάγγελου ο οποίος στις 17 Νοεμβρίου 1969 άρχισε τις εργασίες εκσκαφής των θεμελίων με τεχνίτη τον Βασίλειο Βάθη. Η ανέγερση του σχολικού συγκροτήματος κράτησε έναν χρόνο. Στις 16 Νοεμβρίου 1970 το σχολείο εγκαταστάθηκε στο νέο και σύγχρονο διδακτήριο. Επίσημα δε εγκαίνια έγιναν στις 21-12-1970 με Υπουργό Παιδείας κύριο Σκύρη Νικήτα και Μητροπολίτη Αττικής Νικόδημο με τους ιερείς περιφερείας. Γενικό Επιθεωρητή Φαλιώτο, Επιθεωρητή Δημοτικών Σχολείων Πιτσιλή Βασίλειο, Πρόεδρο της Σχολικής Εφορείας Ζουμπρή Εμμανουήλ ιερέα, Πρόεδρο της Κοινότητας Μπουγατιώτη Παναγιώτη και Διευθυντή του Σχολείου Βαρδάκα Σπύρο. Στα εγκαίνια ήταν όλοι οι Πρόεδροι των γύρω Κοινοτήτων, οι δάσκαλοι των σχολείων, κάτοικοι των γύρω χωριών και η Μπάντα της χωροφυλακής Κηφισιάς.