16η Οκτωβριου 1912
“100 χρoνια ελευθερη πολη”
Ομιλία της εκπαιδευτικού του σxολείου μας, κας Κυριακίδου Ελένης για το Μακεδονικό αγώνα και τα ιστορικά γεγονότα της απελευθέρωσης της Κατερίνης.
Από την παρέλαση του σχολείου.
Τα ιστορικά γεγονότα της απελευθέρωσης της Κατερίνης.
16η Οκτωβρίου 1912
Στις 5 Οκτωβρίου 1912 κηρύχθηκε επίσημα ο Βαλκανικός πόλεμος.
Η απελευθέρωση της Πιερίας ανατέθηκε στην VIIη Μεραρχία του Στρατού Θεσσαλίας. Η VII Μεραρχία αποτελείτο από: Το 19ο 20ο και 21ο Σύνταγμα πεζικού Την 3η Μοίρα πεδινού Πυροβολικού και μοίρα πυροβόλων και συγκροτήθηκε από επιστράτους εφέδρους προοδευτικά στην Αθήνα, τη Λαμία, τα Τρίκαλα και ολοκληρώθηκε η συγκρότηση της στη Λάρισα.
Διοικητής της μεραρχίας τοποθετήθηκε ο Κλεομένης ή Κλεομένους, συνταγματάρχης πυροβολικού, καθηγητής της Οχυρωματικής στη Σχολή Ευελπίδων.
Η VII η Μεραρχία είχε δύναμη 7.000 περίπου ανδρών. Στο επιτελείο της μετείχαν έμπειροι , αξιόλογοι, μορφωμένοι και γενναίοι αξιωματικοί, όπως ο Αλέξανδρος Μαζαράκης- Αινιάν, ενώ η δράση της βοηθήθηκε σημαντικά από Σώματα Προσκόπων, τα οποία διηύθυνε ο Κων/νος Μαζαράκης- Αινιάν, ο οποίος με τα τμήματα του βρισκόταν πάντα δίπλα στην μεραρχία, προηγείτο και προετοίμαζε το έδαφος για την κατάκτηση του αντικειμενικού στόχου.
Η προέλαση του Ελληνικού στρατού άρχισε από τη Λάρισα. Σε λίγες μέρες η Ελασσόνα και το Σαραντάπορο καταλαμβάνονται από το νικηφόρο στρατό.Στις 13 Οκτωβρίου η VΙΙη Μεραρχία στάθμευε στη Φουσκίνα (σημ. Αγία Τριάδα ή Ζωοδόχο Πηγή). O λοχαγός Κ. Μαζαράκης αρχηγός των Σωμάτων των Προσκόπων κινήθηκε ταχύτατα και κατέλαβε τα Στενά της Πέτρας, γιατί είχε την πληροφορία ότι δυνάμεις του τουρκικού στρατού θα κινούνταν προς την ίδια κατεύθυνση.
Με διαταγή του Κ. Μαζαράκη, ο Αλέξανδρος Δ. Ζάννα (καταγόμενος – από το Βλαχολείβαδο- Λιβάδι τον Ολύμπου), συνάντησε το μέραρχο Κλεομένη Κλεομένους στο χωριό Άγιο Δημήτριο του παρουσίασε την κατάσταση των επιχειρήσεων και την ανάγκη της άμεσης κίνησης της μεραρχίας.
Ο μέραρχος, έδωσε αμέσως διαταγή για την αναχώρηση των μονάδων. Πράγματι τα Συντάγματα της 7ης Μεραρχίας άρχισαν την πορεία τους προς τα Στενά της Πέτρας, όπου έφθασαν το απόγευμα της 14ης Οκτωβρίου και στάθμευσαν στην θέση Καρακόλι.
Το πρωί της 15ης ο Μέραρχος έδωσε γραφτή « διαταγή Επιχειρήσεων » :
- Η τακτική κατάσταση η αυτή.
- Η Μεραρχία πηγαίνει προς Αικατερίνη και Κίτρος (Πύδνα) προς εκδίωξη του εκεί εχθρού.
- Η Μεραρχία διαιρείται εις δύο φάλαγγας.
- Η μία φάλαγγα αποτελούμενη εκ τον 8ου Ευζωνικού τάγματος, υπό τον Λοχαγό Κ Μαζαράκη και 4 πολυβόλων θα βαδίσει προς Κίτρος (Πύδνα) περνώντας από το Χάνι της Μηλιάς, παραλλήλως αμαξιτής οδού προς Βορρά και από εκεί Κεραμίδι – Κίτρος.
- Η άλλη φάλαγγα αποτελούμενη από το υπόλοιπο της Μεραρχίας θα βαδίσει από τον αυτοκινητόδρομο προς την Κατερίνη . Καρακόλι (υψ. 468 Β. Μον.Πέτρας) 15-Χ-12, ώρα 5.30 πρωίας. VII Μεραρχία. Κλεομένης
Η VII Μεραρχία θα είχε να αντιμετωπίσει σ’ όλη την Πιερία μικρή σχετικά τουρκική δύναμη, περίπου 4.000 ανδρών, της οποίας η έδρα βρισκόταν στην περιοχή του Γίδα (σημ. Αλεξάνδρεια). Την τουρκοκρατούμενη Κατερίνη υπεράσπιζε στρατιωτική δύναμη 2.000 περίπου ανδρών, τεσσάρων ταγμάτων, που έφεραν τα ονόματα Αβρέτ Χισάρ, Βέροιας, Βοδενών και Καρατζόβας, μιας ορειβατικής πυροβολαρχίας και μιας ίλης ιππικού. Τη δύναμη αυτή διοικούσε ο συνταγματάρχης Σουκρή Βέης όπως προκύπτει από στοιχεία του τουρκικού υπουργείου.
Το πρωινό της 15ης Οκτωβρίου η Μεραρχία αναχώρησε (αντί της 8ης), με κάποια μικρή καθυστέρηση, στις 08.45 για την κατάληψη του αντικειμενικού στόχου, την απελευθέρωση της Κατερίνης και προχωρούσε κανονικά και χωρίς προβλήματα από την πλευρά του εχθρού. Γύρω στις 2 το μεσημέρι κι ενώ μονάδα του 20ου Συντάγματος, που προπορευόταν της Μεραρχίας ως Εμπροσθοφυλακή πλησίαζε προς το Κολοκούρι (σημ. Σβορώνο) ο ελληνικός στρατός δέχθηκε σφοδρά πυρά από τα βορειοδυτικά του χωριού, εντελώς αιφνιδιαστικά.
Τούρκοι στρατιώτες είχαν κρυφτεί στο πυκνό από παλούρια δάσος της περιοχής και έβαλαν κατά του ελληνικού στρατού. Με αποτέλεσμα να πανικοβληθούν οι Έλληνες στρατιώτες (και όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, οι στρατιώτες πέταξαν εσπευσμένα όσα καλαμπόκια (φρέσκα κι άψητα) είχαν αποθηκεύσει στους σάκους τους, τα οποία είχαν μαζέψει από χους γύρω αγρούς, για να χορτάσουν την πείνα τους, ύστερα από την αδιάκοπη πορεία ) και μάλιστα ένας λόχος άρχισε να υποχωρεί. Την κατάσταση έσωσε ο διοικητής του 20ου Συντάγματος, αντισυνταγματάρχης Δημήτριος Σβορώνος, που έτρεξε μπροστά έφιππος και εμψύχωσε τους στρατιώτες του. Όμως οι Τούρκοι διέκριναν τα γαλόνια – το βαθμό του και έστρεψαν τα πυρά τους εναντίον του. Ο γενναίος Σβορώνος τραυματίστηκε βαριά. Συνέχισε, όμως, έφιππος να επιτίθεται, μέχρις ότου βαλλόμενος διαρκώς, ξεψύχησε. Το γεγονός προκάλεσε απερίγραπτη συγκίνηση και τόνωσε το ηθικό των Ελλήνων στρατιωτών (Κερκυραίων και Ζακυνθηνών το πλείστον), οι οποίοι με αλαλαγμούς και γενναιότητα επιτέθηκαν ακάθεκτοι πλέον κατά των Τούρκων.
Η μάχη κράτησε 3 ½ ώρες συνολικά. Ο τουρκικός στρατός κατά τις 5,30 το απόγευμα αναγκάσθηκε να υποχωρήσει πέρα από τον ποταμό Πέλεκα προς την Κατερίνη, από όπου συνέχισαν να βάλλουν κατά του ελληνικού στρατού ως την ώρα που σκοτείνιασε. Μετά τη μάχη η 7η Μεραρχία διανυκτέρευσε στην περιοχή νότια της σημερινής Νεοκαισάρειας και βόρεια του χωριού Κολοκούρι (Σβορώνος). Στη μάχη της Κατερίνης, όπως ονομάστηκε, η επίσημη έκθεση του υπ. Στρατιωτικών καταγράφει τον θάνατο 2 αξιωματικών του Δημητρίου Σβορώνου και του Δημητρίου Νίκα και τον τραυματισμό 3 αξιωματικών του Κ. Καΐρη, του Ιωάννη Καζαντζή, του λοχία Μανιά και 16 οπλιτών.
Στις 3 τα ξημερώματα της 16ης Οκτωβρίου έφτασε διαταγή του Γεν. Στρατηγείου να επιταχυνθεί η προσπέλαση. Σύμφωνα με τη διαταγή η 7η μεραρχία θα συνέχιζε την πορεία της για να καταλάβει τις διαβάσεις του Αλιάκμονα προς το Νησέλι και προς το Γιδά (Αλεξάνδρεια), όπου και θα συνενώνονταν με την υπόλοιπη δύναμη του Στρατού της Θεσσαλίας..
Στις 5,30 το πρωί ο διοικητής της μεραρχίας έδωσε τη διαταγή των επιχειρήσεων σύμφωνα με την οποία το 21ο σύνταγμα στις 6 το πρωί πορεύτηκε κατευθείαν προς την Κατερίνη με ένα τάγμα και το άλλο τάγμα κινήθηκε πιο πίσω δεξιά.
Το 20ο Σύνταγμα προχώρησε Β.Α. της Κατερίνης , ενώ το 19ο παρέμεινε πίσω στη διάθεση του Μεράρχου. Το πυροβολικό πήρε κατάλληλη θέση στα υψώματα στο Κολοκούρι για να υποστηρίζει τις κινήσεις του Πεζικού. Η 7η Μεραρχία πορεύτηκε χωρίς επεισόδια- αφού ο τουρκικός στρατός και πολλοί από τους Τούρκους της Κατερίνης είχαν εγκαταλείψει τη νύχτα την πόλη.
Στις 7,30 το πρωί της 16ης Οκτωβρίου 1912, ημέρα Τρίτη, τα ελληνικά στρατεύματα μπαίνουν στην πανηγυρίζουσα Κατερίνη. Οι κάτοικοι από τα μπαλκόνι των σπιτιών και στις άκρες των δρόμων ζητωκραύγαζαν τον στρατό που περνούσε από τις κεντρικές οδούς 7ης Μεραρχίας και Μ. Αλεξάνδρου. Σύμφωνα με μαρτυρία του Δημ. Κωτίκα ( 1895-1985) ο ελληνικός στρατός πορεύτηκε μέχρι τον Κισλά τουρκικός στρατώνας (πάρκο) όπου τον υποδέχτηκε αντιπροσωπεία κατοίκων της πόλης με επικεφαλής τον Επίσκοπο Παρθένιο Βαρδάκα.. Ξεχύθηκαν δάκρυα χαράς και υποδέχτηκαν τους ελευθερωτές με ελληνικές σημαίες, λέγοντας « Χριστός Ανέστη». Ένας λόχος με τη σημαία και τις σάλπιγγες διέτρεξε την πόλη παιανίζοντας εμβατήρια και προκαλώντας ακράτητο ενθουσιασμό στους κατοίκους. Ταυτόχρονα μπήκε στην πόλη και ένα μικρό τμήμα προσκόπων του Μαζαράκη.
Ο τούρκικος πληθυσμός που παρέμεινε στην πόλη είχε τρομοκρατηθεί, φοβούμενος βιαιοπραγίες εκ μέρους του στρατού, αλλά εξασφαλίστηκε απόλυτα. Λαός και στρατός, ανάμεσά τους και ο Δήμαρχος της Κατερίνης Μουχαρέμ Ρουστέμ, πήγαν στην εκκλησία της Θείας Ανάληψης, όπου τελέστηκε Δοξολογία για την απελευθέρωση της πόλης από τον Επίσκοπο.
Με ανάμεικτα συναισθήματα χαράς και λύπης , κηδεύτηκαν οι ήρωες νεκροί της μάχης της Κατερίνης: Δημήτριος Σβορώνος Αντισυνταγματάρχης πεζικού, Δημήτριος Νίκας Υπολοχαγός πεζικού, Υπασπιστής του 21ου Αρκαδικού Συντάγματος, Λοχίας Βίγκος Θωμάς, Στρατιώτες: ο ανήλικος Κρητικός Κονταξάκης, Βασίλλας Γεώργιος, Σαράντης Αντώνιος, Ανευλαβής Β. , 6 άνδρες( Τρύφων Γιαννουλάκης) και 3 γυναίκες που σκότωσαν φεύγοντας οι Τούρκοι.
Ο στρατός αφού παρέδωσε τη διοίκηση της πόλης στον Λιβαδιώτη Γεώργιο Λαναρίδη συνέχισε την καταδίωξη του εχθρού προς το Κίτρος.
Ο Τούρκος δήμαρχος της Κατερίνης Μουχαρέμ Πασάς, συνέχισε να ασκεί τα καθήκοντά του για ένα χρόνο ακόμη, ως τις 31 Οκτωβρίου 1913, οπότε και παρέδωσε με πρωτόκολλο το Κοινοτικό ταμείο στον δημοτικό υπάλληλο Δημήτριο Κ. Δήμου.
Στο σημείο της μάχης στήθηκε μνημείο πεσόντων, όπου εδώ και 100 χρόνια κοιμούνται τον αιώνιο ύπνο οι γενναίοι, οι ήρωες της Κατερίνης.
Ζήτω η 16η Οκτωβρίου 1912
Είμαστε πάρα πολύ χαρούμενοι που είδαμε επαγγέλματα με τα οποία ασχολούνταν οι παππούδες μας. Ευχόμαστε να μην εξαφανιστούν αυτά τα επαγγέλματα γιατί είναι μέρος της παράδοσης και της ιστορίας μας πριν φύγουμε, κάναμε ένα πέρασμα από τα υπόλοιπα περίπτερα της έκθεσης. Αυτό που μας κέντρισε το ενδιαφέρον ήταν τα ηλεκτρικά μηχανάκια και ποδήλατα και ο σύλλογος προσφοράς αγάπης «Βενιαμίν» που νοιάζεται για τα παιδιά που τους λείπουν οι γονείς. Ύστερα περίπου από τρεις ώρες πήραμε το δρόμο της επιστροφής για το σχολείο και μετά στα σπίτια μας.
Γεμάτοι από εικόνες και μορφές είμαστε ευτυχισμένοι κι ευχόμαστε να πάμε και του χρόνου να δούμε κάτι τόσο ενδιαφέρον.Οι μαθητές της ΣΤ΄τάξης
