«Ευρωπαϊκό έτος των πολιτών» το 2013
Η ιθαγένεια της Ένωσης και τα δικαιώματα που απορρέουν από αυτή είναι ένας από τους κύριους πυλώνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Καθώς συμπληρώνεται μια εικοσαετία από τη θέσπιση της ιθαγένειας της Ένωσης βάσει της συνθήκης του Μάαστριχτ, την 1η Νοεμβρίου 1993, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε στις 11/8 να ανακηρυχθεί το 2013 «Ευρωπαϊκό έτος των πολιτών».
20 έτη μετά τη θέσπιση της ιθαγένειας της Ένωσης, έχει συντελεσθεί χειροπιαστή πρόοδος, η οποία επηρεάζει άμεσα τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων. Ας πάρουμε ένα μόνο παράδειγμα: σήμερα, τα ταξίδια στο εξωτερικό συνεπάγονται μικρότερο κόστος, η διέλευση των συνόρων είναι ανεμπόδιστη, τα πακέτα διακοπών συνοδεύονται από εγγυήσεις για τους ταξιδιώτες, υπάρχει πρόσβαση στα συστήματα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης των χωρών προορισμού και τα τηλεφωνήματα από τον τόπο προορισμού στην πατρίδα του κάθε ταξιδιώτη κοστίζουν φθηνότερα. Τα παραπάνω αποτελούν απλώς μερικά από τα πλεονεκτήματα που απορρέουν από την ιθαγένεια της ΕΕ. Στόχος της Επιτροπής είναι να εξασφαλίσουμε την άρση των υπόλοιπων εμποδίων που αντιμετωπίζουν οι πολίτες όταν ασκούν τα δικαιώματά τους στο εξωτερικό.
Ιστορικό
Η ελεύθερη κυκλοφορία αποτελεί το πλέον πολύτιμο δικαίωμα που απορρέει από την ιθαγένεια της ΕΕ (βλ. δελτίο τύπου αριθ. 14/2011). Πράγματι, όλο και περισσότεροι Ευρωπαίοι κάνουν χρήση του δικαιώματος αυτού και διαβιούν σε κάποιο άλλο κράτος μέλος της ΕΕ: το 2009, 11,9 εκατομμύρια πολίτες περίπου ζούσαν σε κάποιο κράτος μέλος που δεν ήταν το δικό τους· το 2010, ο αριθμός αυτός αυξήθηκε σε 12,3 εκατομμύρια. Χάρη στην ιθαγένεια της ΕΕ – η οποία δεν αντικαθιστά την εθνική ιθαγένεια αλλά τη συμπληρώνει – οι πολίτες της ΕΕ έχουν πρόσβαση σε ένα ευρύ φάσμα δικαιωμάτων σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, στα οποία συγκαταλέγεται το δικαίωμα των καταναλωτών να αποκτούν προϊόντα και υπηρεσίες σε άλλα κράτη μέλη, καθώς και το δικαίωμα κάθε πολίτη να λαμβάνει εκπαίδευση, να εξασφαλίζει την αναγνώριση των επαγγελματικών του προσόντων, να έχει πρόσβαση στο σύστημα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, να αποκτά ή να μη χάνει δικαιώματα κοινωνικής ασφάλισης και το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι στις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και στις δημοτικές εκλογές στο κράτος μέλος κατοικίας.
Παρόλα αυτά, ενώ το ένα τρίτο και πλέον (35%) των εργαζομένων θα ήταν διατεθειμένο να εργασθεί σε κάποιο άλλο κράτος μέλος, σχεδόν ο ένας στους πέντε εξακολουθεί να πιστεύει ότι υπάρχουν υπερβολικά πολλά εμπόδια που δυσχεραίνουν την υλοποίηση μιας τέτοιας απόφασης στην πράξη. Εκτός από τις γλωσσικές δυσκολίες, η χρόνια έλλειψη πληροφόρησης αποτελεί το σημαντικότερο εμπόδιο για την αναζήτηση απασχόλησης σε κάποιο άλλο κράτος μέλος. Από έρευνα του 2010 προέκυψε ότι πάρα πολλοί πολίτες εξακολουθούν να θεωρούν ότι δεν είναι επαρκώς ενημερωμένοι σχετικά με τα διάφορα δικαιώματα που τους αναγνωρίζονται: μόνο το 43% γνωρίζει το περιεχόμενο της έννοιας «πολίτης της Ευρωπαϊκής Ένωσης», ενώ σχεδόν οι μισοί από τους ευρωπαίους πολίτες (48%) δηλώνουν ότι «δεν είναι επαρκώς ενημερωμένοι» σχετικά με τα δικαιώματά τους (βλ. παράρτημα).
Επιπλέον, η έκθεση του 2010 σχετικά με την ιθαγένεια της ΕΕ (βλ MEMO/10/525) έδειξε ότι, στην πράξη, εξακολουθούν να υπάρχουν πολλά εμπόδια τα οποία αποτρέπουν ή αποθαρρύνουν τους πολίτες από το να μετοικήσουν στο εξωτερικό. Στην έκθεση προσδιορίζονταν 25 συγκεκριμένες δράσεις με στόχο την άρση αυτών των εμποδίων που απομένουν. Μια από τις δράσεις είναι «να ενισχυθεί η επίγνωση των πολιτών όσον αφορά την ιδιότητα της ιθαγένειας της ΕΕ, τα δικαιώματά τους και τη σημασία τους στην καθημερινή τους ζωή, με την υποβολή πρότασης να ανακηρυχθεί το 2013 ως «Ευρωπαϊκό έτος των πολιτών» και με τη διοργάνωση στοχοθετημένων εκδηλώσεων σχετικά με την ιθαγένεια της ΕΕ και για τις πολιτικές που σχετίζονται με τους πολίτες κατά τη διάρκεια του εν λόγω Έτους». Το «Ευρωπαϊκό έτος των πολιτών» θα χαρακτηρισθεί από δράσεις για την υλοποίηση των συμπερασμάτων της έκθεσης σχετικά με την ιθαγένεια της ΕΕ. Ειδικότερα, το 2013, η Επιτροπή θα δημοσιεύσει σχέδιο δράσης για την ολοκλήρωση της κατάργησης των εναπομενόντων εμποδίων που εμποδίζουν τους πολίτες να απολαύσουν τα δικαιώματά τους ως πολίτες της Ένωσης.
Με την ανακήρυξη του 2013 ως «Ευρωπαϊκού έτους των πολιτών», η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πραγματώνει την υπόσχεση που διατυπωνόταν στην έκθεση σχετικά με την ιθαγένεια της ΕΕ και ανταποκρίνεται στο κάλεσμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για ένα τέτοιο Έτος.
Σκοπός του «Ευρωπαϊκού έτους των πολιτών» είναι να διευκολυνθεί η άσκηση από τους πολίτες της Ένωσης του δικαιώματός τους να κυκλοφορούν και να διαμένουν ελεύθερα στο εσωτερικό της ΕΕ, με τη διασφάλιση της εύκολης πρόσβασης σε πληροφορίες σχετικά με τα δικαιώματά τους. Ειδικότερα, ο στόχος του Έτους είναι:
– να ενισχύσει την ενημέρωση των πολιτών σχετικά με το δικαίωμά τους να διαμένουν ελεύθερα στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης·
– να ενισχύσει την ενημέρωση των πολιτών σχετικά με το πώς μπορούν να αξιοποιήσουν τα δικαιώματα που τους αναγνωρίζονται σε επίπεδο ΕΕ και από τις πολιτικές της ΕΕ και να προωθήσει την ενεργό συμμετοχή τους στη χάραξη των πολιτικών της Ένωσης·
– να δώσει ώθηση στις συζητήσεις σχετικά με τον αντίκτυπο και τις δυνατότητες που προσφέρει το δικαίωμα της ελεύθερης κυκλοφορίας, ιδίως από την άποψη της ενίσχυσης της συνοχής και της αλληλοκατανόησης των ανθρώπων.
Προκειμένου να σηματοδοτηθεί το «Ευρωπαϊκό έτος των πολιτών 2013», θα διοργανωθεί, σε ολόκληρη την Ένωση, πλήθος εκδηλώσεων, συνεδρίων και σεμιναρίων, σε ενωσιακό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Η Επιτροπή σκοπεύει επίσης να ενισχύσει, αφενός, την προβολή των πολυγλωσσικών δικτυακών πυλών «Europe Direct» και «Your Europe», οι οποίες θεωρούνται βασικά στοιχεία του μονοαπευθυντικού συστήματος πληροφόρησης σχετικά με τα δικαιώματα των πολιτών της Ένωσης, και, αφετέρου, τον ρόλο και την προβολή των μηχανισμών επίλυσης προβλημάτων, όπως είναι το SOLVIT, έτσι ώστε να μπορούν οι πολίτες της Ένωσης να αξιοποιούν και να διεκδικούν καλύτερα τα δικαιώματά τους.
Ο προτεινόμενος προϋπολογισμός για τις δραστηριότητες που προβλέπεται να ενταχθούν στο «Ευρωπαϊκό έτος των πολιτών 2013» ανέρχεται σε 1 εκατ. ευρώ.
Η απόφαση θα πρέπει να εγκριθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και από το Συμβούλιο των Υπουργών με τη «συνήθη νομοθετική διαδικασία» (συναπόφαση). Η Επιτροπή αναμένει να συνεργασθεί στενά με τα άλλα θεσμικά όργανα της ΕΕ, πρωτίστως δε με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, καθώς και με τα κράτη μέλη, προκειμένου να διασφαλισθεί ότι το εν λόγω Έτος θα έχει αξιόλογο και μακρόπνοο αντίκτυπο.
