Συμπεράσματα από τη συζήτηση με τα παιδιά
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
- Τι είναι σεβασμός για σένα; Πώς κερδίζεται ;
- Τι σημαίνει “αγάπη” και πώς μπορείς να το δείξεις σε σένα ή τους γύρω σου;
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
- Κατά τη γνώμη μου, σεβασμός είναι κάτι πολύ περισσότερο από μία απλή έννοια στενά συνυφασμένη με εκείνη της πειθαρχίας και ένδειξης καλών τρόπων απέναντι σε ηλικιωμένους, ανώτερους ή ιερείς. Αποτελεί μία πολυπλοκότερη έννοια, όπως εκείνη του θαυμασμού και της εκτίμησης που δείχνει κανείς στο πρόσωπο κάποιου, αναγνωρίζοντας σε αυτόν στοιχεία ηθικής και αξίες, αναδεικνύοντάς τον στα μάτια και την υπόληψή του. Επιπλέον, σεβασμός είναι η συμφωνία ή η διαφωνία με κάτι ή κάποιον μέσα από την προσωπική βούληση του καθενός και όχι από τον εξαναγκασμό του. Ο σεβασμός αποτελεί βασική αρχή στη θεμελίωση, την καλλιέργεια και την αναπαραγωγή ανθρωπίνων σχέσεων. Χωρίς σεβασμό, οι σχέσεις καθίστανται ανούσιες και ανήμπορες να σταθούν στο πέρασμα των χρόνων. Στον σεβασμό στηρίζονται κάθε είδους σχέσεις, όπως σχέσεις φιλίας, έρωτα, συνεργασίας, αλληλεγγύης. Το κυριότερο όμως είναι ότι αποτελεί κύριο και αναμφισβήτητο χαρακτηριστικό του διαλόγου. Ίσως το πιο φωτεινό παράδειγμα σεβασμού είναι η ανταλλαγή απόψεων πολλές φορές αντικρουόμενων με εκείνες του συνομιλητή. Όπως άλλωστε είχε πει και ο Βολταίρος “Δεν πιστεύω καθόλου αυτό που λες, αλλά θα έδινα και τη ζωή μου για να συνεχίσεις να το λες”. Επιπρόσθετα, σεβασμός θεωρείται ακόμη και το λεξιλόγιο που χρησιμοποιείς συνομιλώντας με κάποιον. Δε χρειάζεται κανείς να είναι οξυδερκής για να χρησιμοποιήσει όμορφα λόγια αλλά να έχει αντιληφθεί τη σπουδαιότητα του συνομιλητή του ως οντότητα και ως προσωπικότητα, ώστε δέχεται να κάνει μία γόνιμη συζήτηση. Τέλος, για την ορθή λειτουργία μίας κοινωνίας ή ενός κοινωνικού συνόλου, απαιτείται η ένδειξη σεβασμού από όλα τα μέλη που την ή το συνιστούν, καθώς επίσης ο σεβασμός αυτός δεν πρέπει να ενισχύεται από τον εγωισμό των ανθρώπων αλλά από την αγάπη που τρέφει ο καθένας για τον άλλον.
Ωστόσο, ο σεβασμός είναι από τις αξίες, η οποία δεν μπορεί να κερδηθεί από κάποιον με υλικά αγαθά, αλλά με διάφορες κινήσεις του ή με τον τρόπο συμπεριφοράς του. Η πιο απλή επισήμανση για την ένδειξη σεβασμού είναι λόγου χάρη, ο τρόπος που ντύνεται κανείς. Πιο συγκεκριμένα, οι ενδυματολογικές προτιμήσεις αλλάζουν όταν πρόκειται για μία συνέντευξη σε μία δουλειά ή για μία χαλαρωτική βόλτα με φίλους. Σε κάθε περίπτωση ωστόσο, φαίνεται αν ο καθένας σέβεται πρώτα από όλα τον ίδιο του τον εαυτό και έπειτα το πρόσωπο με το οποίο συναναστρέφεται κάθε φορά. Συνακόλουθα, δίνοντας αξία στον ίδιο τον εαυτό του κανείς, αναγνωρίζοντας τις αδυναμίες αλλά και τις δυνατότητες του, αποπνέει μία θετική ενέργεια και καταφέρνει να κερδίσει τον σεβασμό των άλλων. Η ευγένεια και ο σεβασμός προς τους άλλους αποτελούν κύρια συστατικά για μία υγιή σχέση. Επαγωγικά σκεπτόμενοι λοιπόν, θα έλεγε κανείς ότι ο σεβασμός κάθε άλλο παρά εύκολα δεν κερδίζεται, αλλά όταν κατακτηθεί τότε η διάρκεια του δεν θα επιφέρει παρά πλεονεκτήματα στο ίδιο το άτομο αλλά και στα γύρω του.
- Θα μπορούσε εύκολα να θεωρήσει κανείς την αγάπη μία όχι και τόσο ανεξάρτητη έννοια του σεβασμού. Ως έννοια, είναι δύσκολο να την προσδιορίσεις καθώς είναι κάτι το τελείως υποκειμενικό. Μάλιστα, δεν είναι λίγες οι φορές που ελέγχεται από υλικά κριτήρια, όπως λόγου χάρη την κοινωνική θέση κάποιου, το “στάτους” του ή την οικονομική δύναμή του. Πιο συγκεκριμένα, ένας “δυνατός” άνθρωπος ο οποίος αφιερώνει ώρες ολόκληρες στη δουλειά του, προβάλλοντας την απουσία του στη γαλούχηση και την ανάπτυξη του παιδιού του, προσπαθεί να αντικαταστήσει αυτές τις ώρες με υλικά αγαθά, αγοράζοντας στο παιδί του ό,τι θέλει. Με αυτόν τον τρόπο πιστεύει ότι θα μπορέσει να αναπληρώσει το κενό που αφήνει η απουσία του στο παιδί του, όμως στην πραγματικότητα το καταστρέφει, ωθώντας το έμμεσα στον καταναλωτισμό. Στην αρχή αναφέρθηκε η λέξη σεβασμός, και μάλιστα όχι τυχαία. Το να σέβεσαι τον άλλον είναι μία μορφή αγάπης. Αγάπη κυρίως για την προσωπικότητά σου αλλά και τη δική του. Αγάπη είναι να και να φροντίζεις τον άλλον, να του προσφέρεις ένα χέρι βοηθείας σε κάθε δύσκολη στιγμή και περίοδο της ζωής του. Σε χαλεπούς καιρούς, όπως είναι οι σημερινοί, η αγάπη δηλώνεται και έμπρακτα με τη μορφή συλλογικής ενέργειας. Για παράδειγμα, διοργανώνεται ανά εβδομάδα πλήθος συναυλιών, τα έσοδα από τις οποίες θα διατεθούν στα κοινωνικά παντοπωλεία ή σε συλλόγους υπέρ των φτωχών. Ο κόσμος αναλογιζόμενος τη δική του την κατάσταση αντιλαμβάνεται ότι σε αυτόν τον αγώνα δεν είναι μόνος, γι’ αυτό άλλωστε προσπαθεί να βοηθήσει τους συμπολίτες του. Μία άλλη φωτεινή μορφή ένδειξης αγάπης είναι η ερωτική αγάπη. Η έλξη την οποία νιώθουν δύο ερωτευμένα άτομα, η οποία περιστοιχίζεται θα έλεγε κανείς, από όμορφα λόγια και γλυκά, αλλά και από υλικά αγαθά. Ένας άλλος τρόπος για την ένδειξη μίας τέτοιας μορφής αγάπης είναι η συμπαράσταση που θα δείχνει ο καθένας στον άλλον στις δύσκολες στιγμές. Συνακόλουθα, αγάπη είναι να προσπαθεί κανείς να καλυτερεύσει με κάθε τρόπο τη ζωή του συνανθρώπου του, όχι επειδή είναι καλοσυνάτος ή επειδή τον συμπονάει, αλλά επειδή με αυτόν τον τρόπο θα νιώθει ο ίδιος ένας καλύτερος άνθρωπος. Η αγάπη δεν έχει να κάνει καμία σχέση με την εκμετάλλευση των άλλων. Όπως αναφέραμε στην αρχή, στην αγάπη δε χωράει η αντικειμενικότητα. Ένα μικρό παιδάκι φερ’ ειπείν θα δήλωνε την αγάπη του με απλές καθημερινές ενέργειες, όπως με μία ζωγραφιά ή ένα γλυκό φιλί και μία αγκαλιά. Επιπροσθέτως, στην αγάπη κυριαρχεί το συναίσθημα του “εμείς”, παραμερίζεται ο εγωισμός και προβάλλεται η ομαδικότητα και η συλλογικότητα, η αντίληψη ότι κανείς δεν είναι μόνος του. Συγκεφαλαιώνοντας λοιπόν, η αγάπη είναι μία έννοια γεμάτη μυστήριο. Η δύναμή της είναι τεράστια και μπορεί να καταστρέψει ψυχολογικά κάποιον αλλά και να οικοδομήσει κοινωνίες ολόκληρες.
Εγκώμιο στη μάθηση (Μπέρτολντ Μπρεχτ)
Μάθαινε και τ’ απλούστερα! Γι’ αυτούς
που ο καιρός τους ήρθε
ποτέ δεν είναι πολύ αργά!
Μάθαινε το αβγ, δε σε φτάνει, μα συ
να το μαθαίνεις! Μη σου κακοφανεί!
Ξεκίνα! Πρέπει όλα να τα ξέρεις!
Εσύ να πάρεις πρέπει την εξουσία.
Μάθαινε, άνθρωπε στο άσυλο!
Μάθαινε, άνθρωπε στη φυλακή!
Μάθαινε, γυναίκα στην κουζίνα!
Μάθαινε, εξηντάχρονε!
Εσύ να πάρεις πρέπει την εξουσία.
Ψάξε για σχολείο, άστεγε!
Προμηθεύσου γνώση, παγωμένε!
Πεινασμένε, άρπαξε το βιβλίο: είν’ ένα όπλο.
Εσύ να πάρεις πρέπει την εξουσία.
Μην ντρέπεσαι να ρωτήσεις, Σύντροφε!
Μην αφεθείς να πείθεσαι
μάθε να βλέπεις συ ο ίδιος!
Ό,τι δεν ξέρεις ο ίδιος
καθόλου δεν το ξέρεις.
Έλεγξε το λογαριασμό
εσύ Θα τον πληρώσεις.
Ψάξε με τα δάχτυλα κάθε σημάδι
Ρώτα: πώς βρέθηκε αυτό εδώ.
Εσύ να πάρεις πρέπει την εξουσία.
