Θανάσης Β. Κούγκουλος






         Νεοελληνική Φιλολογία, Σημειωτική, Πολιτισμός

8 Αυγούστου 2022

Αναπαραστάσεις της Αδριανούπολης στην ελληνική πεζογραφία του 19ου αιώνα / Representations of Adrianople in the Greek fiction of the 19th century

«Αναπαραστάσεις της Αδριανούπολης στην ελληνική πεζογραφία του 19ου αιώνα», στο Μανόλης Γ. Βαρβούνης – Θανάσης Β. Κούγκουλος (επιμ.), Ελληνισμός και Βαλκάνια – αμφίδρομες σχέσεις: γλώσσα, ιστορία, λογοτεχνία, πολιτισμός (1453-2019). Πρακτικά 4ου Συνεδρίου των Νεοελληνιστών των Βαλκανικών Χωρών, Κομοτηνή 22-24 Νοεμβρίου 2019, Τόμος Α΄, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης – Σχολή Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών – Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας – Εργαστήριο Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας (Μελέτες Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας 13) – Παρατηρητής της Θράκης, Κομοτηνή 2022, σσ. 252-269.

    Στη μελέτη μας ασχολούμαστε με τη λογοτεχνική εικόνα της πολυεθνικής Αδριανούπολης στην ελληνική πεζογραφία του 19ου αιώνα. Στον 19ο αιώνα το ελληνικό στοιχείο υπερτερεί πληθυσμιακά στην πόλη τόσο κατά τις ελληνικές όσο και κατά τις οθωμανικές πηγές. Στο χρονικό διάστημα 1839-1895 μνεία της Αδριανούπολης γίνεται σε δεκατέσσερα ελληνικά αφηγηματικά κείμενα των Γρηγόριου Παλαιολόγου, Στέφανου Ξένου, Νικόλαου Β. Βωτυρά, Παναγιώτη Σούτσου, Χρήστου Α. Παρμενίδη, Κωνσταντίνου Ράμφου, Λάμπρου Γ. Παναγιωτόπουλου ή Ενυάλη, Νικόλαου Ε. Μακρή, Παναγιώτη Σ. Συνοδινού, Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, Σαράντη Ι. Σαραντίδη και Γ. Μ. Βιζυηνού. Από την έρευνά μας προκύπτει ότι η Αδριανούπολη δεν προκρίνεται ως το κύριο σκηνικό της πλοκής, ενώ πρωτίστως προβάλλεται το οθωμανικό οικιστικό περιβάλλον και μυθοποιούνται τα πρόσωπα της οθωμανικής διοίκησης της πόλης. Σχεδόν αγνοούνται τα χριστιανικά κτίρια και οι συνοικίες και παρακάμπτεται η κοινωνική δραστηριότητα των Ρωμιών.

      Οι λογοτεχνικές αναπαραστάσεις της Αδριανούπολης στα δεκατέσσερα κείμενα μπορούν να ταξινομηθούν σε τέσσερις κατηγορίες. Στην πρώτη κατατάσσουμε τις αφηγήσεις όπου η Αδριανούπολη χρησιμοποιείται ως ένας από τους τόπους της δράσης των πρωταγωνιστών – όχι όμως ο πρωτεύων [Ο Διάβολος εν Τουρκία ήτοι Σκηναί εν Κωνσταντινουπόλει (1862) του Στέφανου Ξένου, «Ο κόμης Ιβανόφσκης» (1871) του Λάμπρου Γ. Παναγιωτόπουλου ή Λάμπρου Ενυάλη, «Περιπέτειαι δύω ανθρώπων χαρεμίου» (1879) του Παναγιώτη Σ. Συνοδινού, Θρακικαί Σκηναί  (1891) του Σαράντη Ι. Σαραντίδη, «Ο Μοσκώβ-Σελήμ» (1895) του Γ. Μ. Βιζυηνού]. Στα διηγήματα «Ο κόμης Ιβανόφσκης», «Περιπέτειαι δύω ανθρώπων χαρεμίου» και «Ο Μοσκώβ-Σελήμ» η Αδριανούπολη περιλαμβάνεται απλώς στον κατάλογο των αλλεπάλληλων μετακινήσεων των κεντρικών δρώντων προσώπων.  Ορισμένες επιλεκτικές όψεις του εσωτερικού της πόλης σκιαγραφούνται αποκλειστικά και μόνο στα μυθιστορήματα Ο Διάβολος εν Τουρκία και Θρακικαί Σκηναί. Κοινά στοιχεία των δύο μυθιστορημάτων στην αφηγηματική απεικόνιση της Αδριανούπολης είναι: i. η εξίσωση της πόλης με τον χώρο φυλάκισης μυθοπλαστικών χαρακτήρων από την ελληνική ομογένεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ii. η ανάδειξη των ποταμών της πόλης σε αντιπροσωπευτικό τοπόσημο της Αδριανούπολης και iii. η ενσωμάτωση στη μυθοπλασία των πραγματικών Οθωμανών βαλήδων της Αδριανούπολης σε αρμονία με τον χρόνο της ιστορίας (αφηγημένο χρόνο).

      Στη δεύτερη κατηγορία η Αδριανούπολη καταγράφεται στον επίσημο τίτλο του σουλτάνου και απαριθμείται στα αυτοκρατορικά διατάγματα ως μία από τις μεγάλες και ιερές πόλεις που προστατεύει ο απόλυτος μονάρχης [Ο Διάβολος εν Τουρκία και Η Βασιλική Σουλτάνα Αθηναία (1878) του Νικολάου Ε. Μακρή]. Στην τρίτη κατηγορία η Αδριανούπολη εμφανίζεται ως τόπος καταγωγής ή κατοικίας δευτερευόντων μυθιστορηματικών χαρακτήρων ή ιστορικών προσώπων [Ο Πολυπαθής (1839) του Γρηγόριου Παλαιολόγου, Η Χαριτίνη ή το κάλλος της χριστιανικής θρησκείας (1864) του Παναγιώτη Σούτσου, Ευγενία (1865) του Χρήστου Παρμενίδη,  Η Γυφτοπούλα (1884) του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη]. Η τέταρτη κατηγορία ταξινομεί πεζογραφήματα που συνδέουν την Αδριανούπολη με προσωπικότητες της ελληνικής επανάστασης, τον μητροπολίτη Αδριανουπόλεως Δωρόθεο Πρώιο και τον Πατριάρχη Κύριλλο ΣΤ΄ [Η σπάθη της εκδικήσεως (1861) του Νικολάου Β. Βωτυρά, Η Ηρωίς της Ελληνικής Επαναστάσεως (1861) και Απομνημονεύματα ενός δυστυχούς ήτοι βίος των νόθων τέκνων (1890) του Στέφανου Ξένου, Ο Χαλέτ Εφέντης (1869) του Κωνσταντίνου Ράμφου].

      Η Αδριανούπολη στην ελληνική μυθοπλαστική της εκδοχή κατά τον 19ο αιώνα ταυτίζεται μ’  ένα κραταιό αστικό κέντρο της οθωμανικής εξουσίας και όχι με μία ακμάζουσα εστία του ελληνισμού. Επιλέγεται η μουσουλμανική-οθωμανική υπόσταση της πόλης και υποβαθμίζεται η ορθόδοξη ελληνική. Είναι μία απροσδόκητη οπτική που έρχεται σε αντίθεση με τη συνήθη πρακτική των Ελλήνων πεζογράφων του 19ου αιώνα, διότι κατά κανόνα όσα μυθιστορήματα και διηγήματα λαμβάνουν χώρα στην οθωμανική επικράτεια – ιδίως εκείνα που τυπώνονται εντός του οθωμανικού κράτους – αδιαφορούν επιδεικτικά για τον τουρκικό περίγυρο των ελληνικών κοινοτήτων.

Κατεβάστε τη μελέτη Αναπαραστάσεις της Αδριανούπολης στην ελληνική πεζογραφία του 19ου αιώνα PDF

Ελληνισμός και Βαλκάνια – αμφίδρομες σχέσεις: γλώσσα, ιστορία, λογοτεχνία, πολιτισμός (1453-2019). Πρακτικά 4ου Συνεδρίου των Νεοελληνιστών των Βαλκανικών Χωρών, Τόμος Α΄ (Επιμέλεια μαζί με τον Μ. Γ. Βαρβούνη)

ΑΣε συνεργασία με τον Καθηγητή Μ. Γ. Βαρβούνη (επιμέλεια), Ελληνισμός και Βαλκάνια – αμφίδρομες σχέσεις: γλώσσα, ιστορία, λογοτεχνία, πολιτισμός (1453-2019). Πρακτικά 4ου Συνεδρίου των Νεοελληνιστών των Βαλκανικών Χωρών, Κομοτηνή 22-24 Νοεμβρίου 2019, Τόμος Α΄, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης – Σχολή Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών – Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας – Εργαστήριο Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας (Μελέτες Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας 13) – Παρατηρητής της Θράκης, Κομοτηνή 2022, 530 σελ. ISBN Σειράς: 978-618-5001-89-6 (έντυπη), 978-618-5001-93-3 (ψηφιακή). ISBN έντυπης έκδοσης τόμου Α΄: 978-618-5001-90-2. ISBN ψηφιακής έκδοσης τόμου Α΄: 978-618-5001-94-0.

 

Κατεβάστε τον τόμο Ελληνισμός και Βαλκάνια Α PDF

Ελληνισμός και Βαλκάνια – αμφίδρομες σχέσεις: γλώσσα, ιστορία, λογοτεχνία, πολιτισμός (1453-2019). Πρακτικά 4ου Συνεδρίου των Νεοελληνιστών των Βαλκανικών Χωρών, Τόμος Β΄ (Επιμέλεια μαζί με τον Μ. Γ. Βαρβούνη)

ΒΣε συνεργασία με τον Καθηγητή Μ. Γ. Βαρβούνη (επιμέλεια), Ελληνισμός και Βαλκάνια – αμφίδρομες σχέσεις: γλώσσα, ιστορία, λογοτεχνία, πολιτισμός (1453-2019). Πρακτικά 4ου Συνεδρίου των Νεοελληνιστών των Βαλκανικών Χωρών, Κομοτηνή 22-24 Νοεμβρίου 2019, Τόμος Β΄, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης – Σχολή Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών – Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας – Εργαστήριο Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας (Μελέτες Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας 14) – Παρατηρητής της Θράκης, Κομοτηνή 2022, 385 σελ. ISBN Σειράς: 978-618-5001-89-6 (έντυπη), 978-618-5001-93-3 (ψηφιακή). ISBN έντυπης έκδοσης τόμου Β΄: 978-618-5001-91-9. ISBN ψηφιακής έκδοσης τόμου Β΄: 978-618-5001-95-7.

 

Κατεβάστε τον τόμο Ελληνισμός και Βαλκάνια Β PDF

Ελληνισμός και Βαλκάνια – αμφίδρομες σχέσεις: γλώσσα, ιστορία, λογοτεχνία, πολιτισμός (1453-2019). Πρακτικά 4ου Συνεδρίου των Νεοελληνιστών των Βαλκανικών Χωρών, Τόμος Γ1΄ (Επιμέλεια μαζί με τον Μ. Γ. Βαρβούνη)

Γ1

Σε συνεργασία με τον Καθηγητή Μ. Γ. Βαρβούνη (επιμέλεια), Ελληνισμός και Βαλκάνια – αμφίδρομες σχέσεις: γλώσσα, ιστορία, λογοτεχνία, πολιτισμός (1453-2019). Πρακτικά 4ου Συνεδρίου των Νεοελληνιστών των Βαλκανικών Χωρών, Κομοτηνή 22-24 Νοεμβρίου 2019, Τόμος Γ΄ (Μέρη Γ1΄ και Γ2΄), Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης – Σχολή Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών – Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας – Εργαστήριο Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας (Μελέτες Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας 15Α και 15Β) – Παρατηρητής της Θράκης, Κομοτηνή 2022, 825 σελ. (Μέρος Γ1΄: 422 σελ. και  Γ2΄: 403 σελ.). ISBN Σειράς: 978-618-5001-89-6 (έντυπη), 978-618-5001-93-3 (ψηφιακή). ISBN έντυπης έκδοσης τόμου Γ΄: 978-618-5001-92-6. ISBN ψηφιακής έκδοσης τόμου Γ΄: 78-618-5001-96-4.

 

Κατεβάστε τον τόμο Ελληνισμός και Βαλκάνια Γ1 PDF

Ελληνισμός και Βαλκάνια – αμφίδρομες σχέσεις: γλώσσα, ιστορία, λογοτεχνία, πολιτισμός (1453-2019). Πρακτικά 4ου Συνεδρίου των Νεοελληνιστών των Βαλκανικών Χωρών, Τόμος Γ2΄ (Επιμέλεια μαζί με τον Μ. Γ. Βαρβούνη)

Γ2

Σε συνεργασία με τον Καθηγητή Μ. Γ. Βαρβούνη (επιμέλεια), Ελληνισμός και Βαλκάνια – αμφίδρομες σχέσεις: γλώσσα, ιστορία, λογοτεχνία, πολιτισμός (1453-2019). Πρακτικά 4ου Συνεδρίου των Νεοελληνιστών των Βαλκανικών Χωρών, Κομοτηνή 22-24 Νοεμβρίου 2019, Τόμος Γ΄ (Μέρη Γ1΄ και Γ2΄), Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης – Σχολή Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών – Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας – Εργαστήριο Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας (Μελέτες Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας 15Α και 15Β) – Παρατηρητής της Θράκης, Κομοτηνή 2022, 825 σελ. (Μέρος Γ1΄: 422 σελ. και  Γ2΄: 403 σελ.). ISBN Σειράς: 978-618-5001-89-6 (έντυπη), 978-618-5001-93-3 (ψηφιακή). ISBN έντυπης έκδοσης τόμου Γ΄: 978-618-5001-92-6. ISBN ψηφιακής έκδοσης τόμου Γ΄: 78-618-5001-96-4.

Κατεβάστε τον τόμο Ελληνισμός και Βαλκάνια Γ2 PDF

Ίχνη του Γ. Μ. Βιζυηνού στη βιβλιοθήκη του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Αδριανουπόλεως / The footprints of G. M. Vizyenos in the Adrianople Educational Society

The footprints of G

«Ίχνη του Γ. Μ. Βιζυηνού στη βιβλιοθήκη του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Αδριανουπόλεως», στο Αικατερίνη Σ. Μάρκου – Ιωάννης Μ. Μπακιρτζής – Άγγελος Παληκίδης – Χριστίνα Παπαγεωργοπούλου (επιμ.), Ιστορία, Κοινωνία, Πολιτισμός. Ερευνητικά ζητήματα και προκλήσεις. Αφιερωματικός τόμος για τα 30 χρόνια του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας / History, Society, Culture. Research issues and challenges.Thirtieth anniversary volume of the Department of History and Ethnology, Κ. & Μ. Αντ. Σταμούλης, Θεσσαλονίκη 2022, σσ. 159-177.

Κατεβάστε τη μελέτη Ίχνη του Γ. Μ. Βιζυηνού στη βιβλιοθήκη του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Αδριανουπόλεως PDF

28 Απριλίου 2022

“Tarihin çelişkili versiyonları ve Kurgu. Sotiria Maragozaki: Ο Ύπατος της Σμύρνης [İzmir’deki Yüksek Komiser] (2012)” [Αντιφατικές εκδοχές της Ιστορίας και Μυθοπλασία. Σωτηρία Μαραγκοζάκη: Ο Ύπατος της Σμύρνης (2012)], μτφρ. Lale Alatlı, Roman Kahramanları 50 (Nisan/Haziran 2022), σσ. 23-27.

rk 50

  • Thanasis V. Kougkoulos, “Tarihin çelişkili versiyonları ve Kurgu. Sotiria Maragozaki: Ο Ύπατος της Σμύρνης [İzmir’deki Yüksek Komiser] (2012)” [Αντιφατικές εκδοχές της Ιστορίας και Μυθοπλασία. Σωτηρία Μαραγκοζάκη: Ο Ύπατος της Σμύρνης (2012)], μτφρ. Lale Alatlı, Roman Kahramanları 50 (Nisan/Haziran 2022), σσ. 23-27. Στην τουρκική γλώσσα.

      Συμμετοχή στο αφιέρωμα «Mübadele» [Ανταλλαγή των πληθυσμών] του τουρκικού περιοδικού Roman Kahramanları με επιμελητές τους Georgios Salakidis και Ömer Asan, το οποίο εστιάζει στους μυθοπλαστικούς χαρακτήρες σύγχρονων ελληνικών και τουρκικών μυθιστορημάτων με θέμα τη συνύπαρξη των Ρωμιών και των Τούρκων στην Ανατολή, τον μικρασιατικό πόλεμο και την επακόλουθη Ανταλλαγή των πληθυσμών. Στο ιστορικό μυθιστόρημα ο μυθιστορηματικός λόγος δεν είναι ιδεολογικά αμέτοχος, αλλά λειτουργεί κριτικά απέναντι στον ιστοριογραφικό λόγο που υποτίθεται ότι ερμηνεύει με όρους αδιαμφισβήτητης αλήθειας το πραγματικό ιστορικό πλαίσιο. Υπ’ αυτήν την έννοια η μυθοπλαστική αφήγηση συγκρούεται, συμπληρώνει, διορθώνει, τροποποιεί, αποδομεί, υπερβαίνει τις επίσημες ή επικρατούσες εκδοχές της Ιστορίας.

      Το μυθιστόρημα Ο Ύπατος της Σμύρνης (2012) της Σωτηρίας Μαραγκοζάκη ανήκει στην κατηγορία των σύγχρονων ελληνικών ιστορικών μυθιστορημάτων που επαναπροσεγγίζουν με ψύχραιμη ματιά το συγκρουσιακό παρελθόν των Ελλήνων και των Τούρκων στις αρχές του 20ου αιώνα. Βασική πρόθεση της αφήγησης είναι να ρίξει φως στην αινιγματική προσωπικότητα του Έλληνα διοικητή της Σμύρνης Αριστείδη Στεργιάδη, ο οποίος λειτουργεί ως ένας αμέτοχος, αφανής κεντρικός ήρωας. Για αυτόν μιλούν εννέα κύρια μυθιστορηματικά πρόσωπα -διαφορετικού φύλου, κοινωνικής τάξης και ηλικίας- αποδίδοντας  διάφορες εκδοχές και αντιφατικές μεταξύ τους όψεις του Στεργιάδη. Τα δρώντα πρόσωπα από δευτεραγωνιστές της Ιστορίας μετατρέπονται σε πρωταγωνιστές του αφηγηματικού σύμπαντος. Σε μικρότερο βαθμό είναι υπαρκτά πρόσωπα που συναντιούνται στη βιβλιογραφία, αλλά κυρίως είναι επινοημένοι μυθοπλαστικοί χαρακτήρες, που ανταποκρίνονται στα ιστορικά δεδομένα

            Μέσα από την οπτική γωνία των εννέα χαρακτήρων ο αναγνώστης παρακολουθεί σταδιακά το χρονικό της παρουσίας του Στεργιάδη στη Σμύρνη. Τα πρόσωπα αυτά συνθέτουν ένα «πολυφωνικό ιστορικό μυθιστόρημα», κατά τον όρο του Ρώσου θεωρητικού της λογοτεχνίας Mikhail Bahtin. Συνιστούν αυτόνομες και αυτεξούσιες φωνές, ενώ παράλληλα στην αφήγηση συγχωνεύονται ποικίλα είδη του λόγου: ετεροδιηγητικές και ομοδιηγητικές αφηγήσεις, εγγραφές σε ημερολόγια, επίσημα έγγραφα, σμυρναίικα παραμύθια, θεατρικού τύπου διάλογοι, δημοσιογραφικά άρθρα, προκηρύξεις, ποιήματα. Με τον τρόπο αυτό προκαλείται η κριτική σκέψη του αναγνώστη, ο οποίος τελικά καλείται να αποκωδικοποιήσει μόνος του τις προσθέσεις και την αμφιλεγόμενη δράση του έμπιστου συνεργάτη του Βενιζέλου.

Tarihin çelişkili versiyonları ve Kurgu. Sotiria Maragozaki İzmir’deki Yüksek Komiser (2012) adlı PDFi indiriniz

 

«“Εζωγραφίσθη στανικώς”: Ο θρύλος της προσωπογραφίας ενός ληστή στην πεζογραφία του Χριστόφορου Μηλιώνη», στο Μ. Γ. Βαρβούνης – Ν. Μαχά-Μπιζούμη – Αλ. Γ. Καπανιάρης (επιμ.), Ελληνική Λαϊκή Τέχνη: Παλαιότερες θεματικές και σύγχρονες προσεγγίσεις, Τόμος Β΄, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης – Σχολή Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών – Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας – Εργαστήριο Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας (Μελέτες Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας 12) – Ιδιόμελον, Βόλος 2021, σσ. 169-188.

mockup laikes texnes 4

Θανάσης Β. Κούγκουλος, «“Εζωγραφίσθη στανικώς”: Ο θρύλος της προσωπογραφίας ενός ληστή στην πεζογραφία του Χριστόφορου Μηλιώνη», στο Μ. Γ. Βαρβούνης – Ν. Μαχά-Μπιζούμη – Αλ. Γ. Καπανιάρης (επιμ.), Ελληνική Λαϊκή Τέχνη: Παλαιότερες θεματικές και σύγχρονες προσεγγίσεις, Τόμος Β΄, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης – Σχολή Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών – Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας – Εργαστήριο Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας (Μελέτες Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας 12) – Ιδιόμελον, Βόλος 2021, σσ. 169-188.

Ένας από τους ηπειρώτικους θρύλους, που μετασχηματίζεται στη διηγηματογραφία του μεταπολεμικού πεζογράφου Χριστόφορου Μηλιώνη (1932-2017), συνδέεται με μία ασυνήθιστη τοιχογραφία του 18ου αιώνα στον ενοριακό ναό του χωριού Αλεποχώρι (Αλποχώρι) Μπότσαρη του νομού Ιωαννίνων. Ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου –ή κατά τους ντόπιους Μονή της Στώγερης ή του Στόγερη– εικονογραφείται το 1784 από τον ιερέα Κωνσταντίνο, που κατάγεται από το Φορτώσι των Κατσανοχωρίων Ιωαννίνων, με την οικονομική συνδρομή κάποιου Διαμάντη Σπάτουλα. Στον νοτιοανατολικό κίονα της εκκλησίας υπάρχει μία λαϊκή ολόσωμη προσωπογραφία ενός οπλισμένου φουστανελοφόρου, που κατά τη συνοδευτική επιγραφή αναπαριστά τον δωρητή Διαμάντη Σπάτουλα. Ο Σπάτουλας αναγνωρίζεται ως ένας περιβόητος ληστής της περιοχής που εξαναγκάζει τον ιερωμένο ζωγράφο να τον ιστορήσει μέσα στον ναό, αλλά ο τελευταίος προσθέτει στη ζωγραφιά την καταγγελτική σημείωση «εζωγραφίσθη στανικώς». Εντούτοις, πρόσφατες αρχαιολογικές έρευνες δεν επιβεβαιώνουν ιστορικά την αναμφισβήτητη γοητεία του μύθου.

      Ο παραπάνω θρύλος ενσωματώνεται στο αφηγηματικό πρόγραμμα δύο κειμένων του Χριστόφορου Μηλιώνη. Το πρώτο κείμενο («Δωδώνη – Λάκκα Σουλίου», 1962) είναι ένα ταξιδιωτικό πεζό που δημοσιεύεται στο μεταπολεμικό περιοδικό των Ιωαννίνων Ενδοχώρα. Ο θρύλος σηματοδοτεί τον πολιτισμικό πλούτο του τόπου σε αντίθεση με την οικονομική φτώχεια του (πνευματικός κόσμος vs υλικός κόσμος). Στο δεύτερο κείμενο, το διήγημα «Ο φιλόκαλος ληστής» από τη συλλογή Χειριστής Ανελκυστήρος (1993), ο θρύλος επανεμφανίζεται σε διαφορετικό σημασιολογικό πεδίο. Με θεματικό άξονα την ίδια την τέχνη του αφηγείσθαι, μυθοποιούνται οι συνθήκες συγγραφής του δημοσιευμένου πριν από τριάντα χρόνια οδοιπορικού. Το υπαρκτό δημοσίευμα στην Ενδοχώρα χρησιμοποιείται ως παράδειγμα συγγραφικής απειρίας, επειδή ορισμένοι κάτοικοι ταυτοποιούν τους εαυτούς τους με κάποιους γραφικούς ήρωες του αφηγήματος και διαμαρτύρονται έντονα.

      Το σημειωτικό μοντέλο συνδήλωσης (model of connotation) του Roland Barthes, ερμηνεύει με σαφήνεια την υπονοούμενη αλληλεξάρτηση των δύο ομόθεμων κειμένων του Χριστόφορου Μηλιώνη. Το ταξιδιωτικό πεζό είναι απλώς καταδηλωτικό σημείο χωρίς συνδηλωτικές προεκτάσεις, πέρα από την πρόσληψη της επιγραφής ως «νίκη του πνεύματος πάνω στη βία». Στο διήγημα ο θρύλος του ζωγράφου και του ληστή λειτουργεί ως συνδήλωση γύρω από την καλλιτεχνική δημιουργία και τον ρόλο του λογοτέχνη. Η αφήγηση  προωθεί τη διπλή παραλληλία συγγραφέας = ζωγράφος + ληστής. Στη σύζευξη συγγραφέας = ζωγράφος, η λογοδοσία του συγγραφέα προς τον αναγνώστη εξισώνεται με την απολογία του ζωγράφου για την αθέλητη ιστόρηση του ληστή.  Στη σύζευξη συγγραφέας = ληστής, ο συγγραφέας ισοδυναμεί με τον φιλόκαλο-φιλότεχνο ληστή, επειδή «κλέβει» στοιχεία από την πραγματικότητα και τους ζωντανούς ανθρώπους για να συγκροτήσει το αφηγηματικό του σύμπαν. Με τη μεσολάβηση του συγγραφέα τα αληθινά άτομα «στανικώς» μετασχηματίζονται σε κατασκευασμένα από λέξεις δρώντα πρόσωπα.

 

Κατεβάστε το PDF «“Εζωγραφίσθη στανικώς”: Ο θρύλος της προσωπογραφίας ενός ληστή στην πεζογραφία του Χριστόφορου Μηλιώνη»

12 Σεπτεμβρίου 2021

Δ΄ Διεθνές Συνέδριο Παπαδιαμάντη της Εταιρείας Παπαδιαμαντικών Σπουδών για την ενότητα της Λογοτεχνίας, διαδικτυακά μέσω Zoom, 23-25/9/2021

Κατέβαστε το Πρόγραμμα Δ΄ Συνεδρίου PDF

9 Αυγούστου 2021

«Μια συμμορία ληστών στον Πόντο του 19ου αιώνα από το μυθιστόρημα Τα δράματα της Κωνσταντινουπόλεως του Κ. Δ. Γουσσόπουλου» [A gang of bandits in 19th century Pontus from the novel The dramas of Constantinople of K. D. Goussopoulos]

«Μια συμμορία ληστών στον Πόντο του 19ου αιώνα από το μυθιστόρημα Τα δράματα της Κωνσταντινουπόλεως του Κ. Δ. Γουσσόπουλου», στο Μανόλης Γ. Βαρβούνης – Ρέα Κακάμπουρα – Μυροφόρα Ευσταθιάδου (επιμ.), Λαϊκή Παράδοση του Πόντου. Από το παρελθόν στο παρόν, Πρακτικά Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου Λαογραφίας (Θεσσαλονίκη, 29 Νοεμβρίου ‒ 1 Δεκεμβρίου 2019), Αρχείον Πόντου 61 (2021), σσ. 111-132.

Το συνέδριο διοργάνωσαν το Εργαστήριο Κοινωνικών Επιστημών του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, το Εργαστήριο Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης και ο Φάρος Ποντίων.

Doctor Konstantinos D. Goussopoulos from Agrapha of Thessalia prints in 1888 in Constantinople the four-volume novel: The dramas of Constantinople, which belongs to the category of the “Apocrypha” (City Mysteries), thus the novels that focus on the misery of the lower social class in big cities and the criminal activity of theunderworld. The main hero, the worker Dimitrios, in order to punish his adulteress wife Angeliki, constantly changes his identity, organizes the “criminal association of the iron ring” and commits terrible crimes in Constantinople. One of Dimitrios’ secret identities is that of Captain Giannis, who leads the gang of the terrible Ottoman bandit of Pontus Kotsamanoglou. In this paper we examine this incident of banditry in the novel, which takes place between 1859-1860 on the mountains of Kotyora (Ordu) in Sampsun and Cerasus of Pontus and the mountainous villages of the area. Although the Goussopoulos’ novel is classified into the “Apocrypha”, the contribution of his reference to the gang of bandits of Pontus is studied in the development of the Greek Bandit Novel.

 

Κατεβάστε τη μελέτη Μια συμμορία ληστών στον Πόντο του 19ου αιώνα από το μυθιστόρημα Τα δράματα της Κωνσταντινουπόλεως του Κ. Δ. Γουσσόπουλου PDF

Επόμενη Σελίδα: »

© 2024 Θανάσης Β. Κούγκουλος   Φιλοξενείται από Blogs.sch.gr

Αλλαγή μεγέθους γραμματοσειράς
Αντίθεση