12. Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά τους να ξεπεράσουν το συναίσθημα της ζήλιας ενισχύοντας τη διαφοροποίηση μεταξύ τους- αντί να προσπαθούν να τα «εξισώσουν», όπως κάνουν πολλοί γονείς.

13. Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά τους να ξεπεράσουν το συναίσθημα της ζήλιας ενισχύοντας τη διαφοροποίηση μεταξύ τους -αντί να προσπαθούν να τα «εξισώσουν», όπως κάνουν πολλοί γονείς.

14. Υπάρχουν διαφορετικά προνόμια και δικαιώματα για κάθε ηλικία μέσα στην οικογένεια. Θα ήταν για παράδειγμα πολύ χρήσιμο για το μεγαλύτερο παιδί να έχει κάποιο δικό του αποκλειστικό χρόνο με τους γονείς ή έστω χωριστά με τον καθένα τους μέσα στην εβδομάδα, για να κάνουν κάτι «μεγαλίστικο», στο οποίο εκ των πραγμάτων δεν μπορεί ένα μωρό να συμμετάσχει.

15. Είναι ακόμα χρήσιμο οι γονείς να επιτρέπουν στο κάθε παιδί να έχει τον δικό του χώρο, τα δικά του πράγματα, ενδιαφέροντα, φίλους. Να ενισχύουν το κάθε παιδί τους να αισθάνεται μοναδικό και ξεχωριστό από τα άλλα.

16. Η ζήλια είναι ένα αναπόφευκτο συναίσθημα που πολύ εσφαλμένα έχει θεωρηθεί συναίσθημα μόνο αρνητικό, συνδεδεμένο με ντροπή και ενοχή. Όταν το παιδί διευκολύνεται να βάλει τα συναισθήματα του σε λόγια, όταν δηλαδή το πρόβλημα εκφράζεται και συζητιέται μπορεί να πάρει πολύ πιο καλοήθη μορφή. Παράλληλα, ισχυροποιείται η επικοινωνία και η αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ γονέων και παιδιών, και τα αδέλφια έχουν τη δυνατότητα να επιλύσουν εποικοδομητικά τον μεταξύ τους ανταγωνισμό και την αντιζηλία.

17. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των περισσότερων ερευνών, τα παιδιά με μικρή διαφορά ηλικίας και τα παιδιά του ίδιου φύλου έχουν μεγαλύτερη αντιζηλία μεταξύ τους απ’ ότι τα παιδιά του αντίθετου φύλου ή αυτά που έχουν ηλικιακή διαφορά μεγαλύτερη από τρία-τέσσερα χρόνια.

18. Οι γονείς μπορούν να εξηγήσουν σ’ ένα παιδί ότι αυτό που αισθάνεται είναι ζήλια. Μπορούν να του πουν ότι κατανοούν ότι θα προτιμούσε να μην μοιράζεται με κανέναν τα αγαπημένα του πρόσωπα και ότι δεν είναι κακό να αισθάνεται έτσι, και μάλιστα θα τους χαροποιούσε πολύ να μπορεί να συζητάει μαζί τους τα συναισθήματά του. Επίσης μπορούν να του πουν ότι ίσως ο χρόνος της μαμάς να είναι από εδώ και στο εξής μοιρασμένος, αλλά δεν συμβαίνει το ίδιο και με την αγάπη της. Ότι θα πρέπει να ζητάνε χρόνο από την μαμά, όταν τυχόν νιώσουν ότι τους λείπει, χωρίς να νιώθουν ένοχα γι αυτό. Μπορούν ταυτόχρονα να του τονίσουν και τα θετικά που υπάρχουν στο να έχει κανείς αδέλφια. Πρέπει να του εξηγήσουν ότι δεν μπορεί να κάνει τίποτε άλλο από το να αποδεχθεί αυτήν την κατάσταση. Μόνο έτσι ένα παιδί θα καταφέρει να ξεπεράσει σιγά σιγά τη ζήλια του, γεγονός που συμβαίνει συνήθως μετά τα πέντε πρώτα χρόνια ζωής.

19. Πρέπει οι γονείς να επιτρέπουν σ’ ένα παιδί να αισθάνεται ζήλια και να μην το ενοχοποιούν γι αυτό. Οφείλουν από την άλλη να οριοθετήσουν τις εκδηλώσεις της ζήλιας και να μην επιτρέπουν σ’ ένα παιδί να επιτίθεται σωματικά, να χτυπάει ή να δαγκώνει το αδελφάκι του, λέγοντας του πως αυτό είναι απαράδεκτο και ανεπίτρεπτο. Μπορούν όμως να του επιτρέπουν να εκδηλώνει τη ζήλια του λεκτικά ή με έμμεσους τρόπους που βοηθούν στην εκτόνωσή της (π.χ. να  κακομεταχειρίζεται μια κούκλα του).

20. Ο ερχομός ενός δεύτερου παιδιού στην οικογένεια είναι μία εμπειρία δύσκολη όχι μόνο για το μεγαλύτερο παιδί, που αναγκάζεται να χάσει τα προνόμιά του και να μοιραστεί το ενδιαφέρον και την αγάπη των γονέων του, αλλά και για την μητέρα, η οποία θα πρέπει να μοιράσει την προσοχή και την φροντίδα της. Κάποιες φορές αυτό είναι ένα πολύ φορτισμένο συναισθηματικά θέμα ακόμα και στην ενήλικο ζωή… Αναγνωρίζοντας όμως και συζητώντας με τον σύντροφό τους τα βιώματα αυτά, επιστρατεύοντας τον σαν σύμμαχο, έχουν την δυνατότητα να απαλλαγούν από το υπερβολικό άγχος και να χειριστούν και τη δική τους σχέση με τα δύο παιδιά και τη σχέση μεταξύ των παιδιών μια χαρά.

21. Τα παιδιά, από πολύ μικρή  ηλικία, έχουν δικαίωμα και πρέπει να ενημερώνονται και να προετοιμάζονται για επερχόμενα γεγονότα που έχουν σχέση με εκείνα και επηρεάζουν ή θα επηρεάσουν τη ζωή τους. Όταν προετοιμάζουμε ένα παιδί γι’ αυτό που πρόκειται να συμβεί βοηθάμε να επιστρατεύσει τις ψυχικές του δυνάμεις και την ωριμότητά του για να αντιμετωπίσει το επερχόμενο γεγονός, π.χ. τον ερχομό του / της αδερφού / ης του.

Διεπιστημονική Ομάδα της Τηλεφωνικής Συμβουλευτικής Υπηρεσίας της Ε.Ψ.Υ.Π.Ε.
Απόσπασμα από το Βιβλίο της Τηλεφωνικής Συμβουλευτικής Γραμμής-Σύνδεσμος:  «Πώς να μιλήσετε σε ένα παιδί για…», Εκδόσεις ΕΨΥΠΕ/ΚΟΑΝ
http://www.tilefonikigrammi.gr
http://www.epsype.gr

Για τη σημασία του Παιδοψυχολόγου

22. Προσπαθούμε να δούμε πότε, από ποιον και για ποιο θέμα θα μας ήταν χρήσιμη μια συμβουλή ή καθοδήγηση. Πολλές φορές αρκούμαστε σε αυτό που θα μας πουν οι γονείς μας, οι φίλοι μας, ή οι γονείς άλλων παιδιών. Όταν όμως το θέμα είναι πολύπλοκο ή η γνώμη των άλλων δεν μπορεί να λύσει το δικό μας πρόβλημα θα χρειαστούμε τη γνώμη κάποιου ειδικού. Αυτό, ως συνήθως συμβαίνει γιατί το δικό μας πρόβλημα όσο κι αν μοιάζει με το πρόβλημα του άλλου δεν παύει να έχει τις ιδιαιτερότητές του, που αντανακλούν τη μοναδικότητά μας. Επίσης, υπάρχουν φορές που η γνώμη των άλλων μπορεί να μας μπερδέψει ακόμα περισσότερο, αφού, όσο κι αν ακούγεται λογική, δεν μπορεί με τίποτα να εφαρμοστεί στη δική μας περίπτωση. Αντιθέτως μπορεί να επιφέρει ακόμη περισσότερη σύγχυση ή και ενοχή εφόσον νοιώθουμε ότι κάτι δεν κάνουμε καλά αφού δεν έχουμε τα ίδια αποτελέσματα με τους άλλους. Σε αυτές τις περιπτώσεις η αναζήτηση της γνώμης κάποιου ειδικού, όπως του ψυχολόγου, είναι μια χρήσιμη λύση.

Κατιάνα Σπυρίδου

Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας – Ψυχοθεραπεύτρια

στη Γραμμή «Μαζί για το Παιδί» 115 25

Για την τιμωρία

23. Οι κανόνες που θεσμοθετείτε μέσα στο σπίτι είναι απαραίτητοι και βοηθάνε το παιδί. Χρειάζεται να καταστήσετε σαφές πως αυτοί οι κανόνες θα εφαρμόζονται. Σε διαφορετική περίπτωση, θα υπάρχουν επιπτώσεις.

24. Θυμηθείτε, η τιμωρία είναι μια πράξη που χρησιμοποιούμε για να μάθουμε στα παιδιά μας κάτι. Να μάθουν να ξεχωρίζουν αυτό που επιτρέπεται από αυτό που δεν επιτρέπεται. Έτσι, τα βοηθάμε να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα στην υπόλοιπη ζωή τους και εμάς να μην έχουμε ενοχές.

25. Πολλοί γονείς αναρωτιούνται τι είδους τιμωρία πρέπει να χρησιμοποιήσουν ώστε να συμβάλει στην ουσιαστική βελτίωση του παιδιού. Βασική αρχή είναι η τιμωρία να σχετίζεται με την αταξία.

26. Υπάρχει και η στενοχώρια ή ο θυμός της μαμάς. Συναισθήματα που δεν πρέπει να αγνοηθούν ή να ξεχαστούν. Πολλές φορές προστατεύουμε τα παιδιά από τα αρνητικά μας συναισθήματα για πράγματα που έκαναν. Αυτό τους δημιουργεί περισσότερο άγχος και ενοχές. Τους στερεί την δυνατότητα να αναλάβουν τις ευθύνες τους, κυρίως όμως τους στερεί την δυνατότητα να επανορθώσουν. Επιπλέον, ο γονιός παραμένει συναισθηματικά φορτισμένος και ξεσπάει αργότερα σε άλλες άσχετες περιστάσεις. Μιλήστε στα παιδιά σας ανοιχτά, αλλά ήρεμα.

27. Η έλλειψη της τιμωρίας μπορεί να δημιουργήσει στα παιδιά άγχος, ιδιαίτερα από την ηλικία των 4 – 5 χρόνων, όταν δηλαδή αρχίζουν να διαμορφώνουν τη δική τους συνείδηση.

28. Πρέπει να κατανοήσουμε ως γονείς πόσο χρήσιμη και αναγκαία για την ανάπτυξη ενός παιδιού είναι η «τιμωρία», πάντοτε σε αντιστοιχία με την ηλικία του παιδιού, την πράξη και το πώς αυτή έγινε. Μόνον έτσι θα αμβλυνθούν οι ενοχές και οι τύψεις που ένας γονιός έχει, όταν «τιμωρεί» το παιδί του και μόνο τότε μπορεί να του μιλήσει γι αυτό, να του εξηγήσει με σαφήνεια και να του πει τι ακριβώς τον δυσαρέστησε στη συμπεριφορά του, διασφαλίζοντας ότι το παιδί έχει καταλάβει ακριβώς γιατί τιμωρείται.

Αμαλία Καπουλέα
Ψυχοθεραπεύτρια, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας 
στη Γραμμή «Μαζί για το Παιδί» 115 25

Για τα όρια στα παιδιά

29. Δε θα μπορούν να είναι ελεύθερα ούτε ευτυχισμένα αν δεν μάθουν να σέβονται την ελευθερία των άλλων, έννοια συνυφασμένη με το όριο, εφόσον η δική μας ελευθερία σταματά εκεί που αρχίζει η ελευθερία του άλλου και αντίστροφα.

30. Από πολύ μικρή ηλικία το παιδί πρέπει να έρθει αντιμέτωπο με τις έννοιες «ελευθερία» και «σεβασμός» σε ένα πρακτικό επίπεδο καθώς δε μπορεί να κάνει ότι θέλει και όποτε το θέλει.

31. Η εκμάθηση του ορίου αποτελεί τη βάση για τη δόμηση μιας υγιούς προσωπικότητας και κατ’ επέκταση κοινωνίας, ενώ οι αξίες που αναπτύσσονται είναι η αποδοχή και ο σεβασμός του άλλου καθώς και η συνείδηση του συνόλου.

Κατιάνα Σπυρίδου

Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας – Ψυχοθεραπεύτρια

στη Γραμμή «Μαζί για το Παιδί» 115 25

Όταν το παιδί κωλυσιεργεί

32. προετοιμάστε το έδαφος. Φροντίστε από πριν να τα έχετε όλα έτοιμα. Η δική σας στρατηγική: Των φρονίμων τα παιδιά πριν πεινάσουν μαγειρεύουν. Κάντε τη ρήση πράξη και βοηθήστε το παιδάκι σας να αποκτήσει και πάλι ρυθμούς… λαγού.

33.Καθιερώστε μόνιμες διαδικασίες ρουτίνας που θα βοηθήσουν πραγματικά το παιδί σας να περιορίσει το χασομέρι.

34. Φερθείτε ρεαλιστικά: Βεβαιωθείτε πως δίνετε το «καλό παράδειγμα» ξεκινώντας πάντα πρώτοι. Αρχίστε να ετοιμάζεστε είκοσι λεπτά νωρίτερα και όχι πέντε.

35. Εφαρμόστε τη στρατηγική του αυτοκινήτου: Πείτε ότι θα περιμένετε στο αυτοκίνητο. Κάποιος που περιμένει στο αυτοκίνητο ασκεί εκπληκτική επιρροή στο άτομο που χασομερά στο σπίτι, τόσο στα παιδιά όσο και στους ενήλικες. Κρατήστε όμως καλή οπτική επαφή για να σιγουρευτείτε πως το παιδί σας δεν θα διατρέξει κανέναν κίνδυνο όσο θα βρίσκεται μόνο του.

36. Δώστε περισσότερη βάση στο θέμα του ύπνου και ειδικά στις περιπτώσεις που ζείτε ένα βάσανο κάθε πρωί που προσπαθείτε να ξυπνήσετε το παιδί σας και να είστε στην ώρα σας στις υποχρεώσεις σας. Φροντίστε επί μονίμου βάσεως να πηγαίνει νωρίς στο κρεβάτι του, την ίδια ώρα, χωρίς αναβολές.

37. «Γρήγορα, γρήγορα»: Αποφύγετε τις συνηθισμένες ατάκες που φέρνουν πάντα αντίθετα αποτελέσματα. Μην στέκεστε από πάνω τους λέγοντας συνέχεια «Γρήγορα, γρήγορα». Πείτε το μια φορά κι έπειτα φορέστε το πανωφόρι σας κι ανοίξτε την πόρτα.

38. Δώστε του την ευκαιρία της επιλογής: Στην περίπτωση που το παιδί σας  βρίσκεται σε σχετικά μικρή ηλικία, αφήστε το να διαλέξει. Ρωτήστε το με ήρεμη και σταθερή φωνή, «Θα ετοιμαστείς γρήγορα ή θα έρθεις έτσι όπως είσαι τώρα, γιατί δεν προλαβαίνουμε;». Τονίστε το λόγο.

39. Σημείο κλειδί για τους γονείς είναι να μάθουν να ξεχωρίζουν τις έννοιες χρόνος – ευθύνη και διασκέδαση – εξερεύνηση. Το χασομέρι και η εξερεύνηση δεν ταυτίζονται.

40. Τη στιγμή που εσείς δεν αντέχετε άλλο επειδή το παιδί σας καθυστερεί για να περιεργαστεί μια περίεργη πέτρα ή ένα βατραχάκι, συνειδητοποιήστε πως εκείνο, τη συγκεκριμένη στιγμή ζει ένα υπέροχο συναίσθημα που οι περισσότεροι ενήλικες έχουμε χάσει.

Αμαλία Καπουλέα

Ψυχοθεραπεύτρια, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας

στη Γραμμή «Μαζί για το Παιδί» 115 25

Για την παιδική αυτοεκτίμηση

41. Το τι σκεφτόμαστε και αισθανόμαστε για τα παιδιά, το πως τους συμπεριφερόμαστε αλλά και ο τρόπος που τους μιλάμε καταγράφονται σαν κομμάτια του παζλ στις ψυχές τους και συντελούν σε πολύ μεγάλο βαθμό στη διαμόρφωση της εικόνας που χτίζουν για τον εαυτό τους.

42. Είναι πολύ σημαντικό να ενθαρρύνουμε το παιδί να εκφράσει τη δύναμη και τον εαυτό του με τον τρόπο που του ταιριάζει. Για να το επιτύχουμε αυτό, βασική προϋπόθεση είναι να αφουγκραζόμαστε τα παιδιά και τις ανάγκες τους, έτσι ώστε να μπορούν να επιτύχουν το ύψιστο αποτέλεσμα, βάσει πάντα των δικών τους κριτηρίων και όχι των δικών μας.

Κατιάνα Σπυρίδου

Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας – Ψυχοθεραπεύτρια

στη Γραμμή «Μαζί για το Παιδί» 115 25

Για το διαζύγιο

43. Ο χωρισμός των γονέων αποτελεί μια τραυματική εμπειρία για το παιδί, όπως και για τους γονείς.

44. Είναι εύκολο να παραμελήσουν τα παιδιά γιατί είναι αρκετά δύσκολο να διαχειριστούν τα δικά τους συναισθήματα για τον χωρισμό τους.

45. Τα παιδιά, ιδιαίτερα στη προσχολική και σχολική ηλικία δεν ξέρουν πως να ζητήσουν βοήθεια, υποστήριξη, κατανόηση και είναι κάτι που πραγματικά χρειάζονται.

46. Είναι σημαντικό οι γονείς να συζητήσουν μεταξύ τους πρακτικά ζητήματα, τα οποία μπορεί να είναι κρίσιμα για την προσαρμογή της οικογένειας.

47. Να ανακοινώσουν στο παιδί το γεγονός ότι δεν είναι μόνο ή ότι δεν κινδυνεύει να το εγκαταλείψουν.

48. Να είναι ειλικρινείς και ανοιχτοί στις ερωτήσεις, να ακούνε το παιδί και να του δώσουν την ευκαιρία να εκφράσει την λύπη του, τον θυμό του, την αγωνία του στο βαθμό που επιθυμεί κάθε φορά να εκφράσει. Να το ενθαρρύνουν  να μιλήσει για το διαζύγιο και την αίσθηση απώλειας.

49. Το ρητό που χρειάζεται να ακολουθήσουμε ως γονείς είναι «Αφού δεν μπορέσαμε να πετύχουμε στο γάμο μας, ας πετύχουμε στο διαζύγιο μας».

Αμαλία Καπουλέα

Ψυχοθεραπεύτρια, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας

στη Γραμμή «Μαζί για το Παιδί» 115 25

Για τη σχολική φοβία

50. Δείξτε υπομονή, κατανόηση και ενδιαφέρον για την κατάσταση του παιδιού και προσπαθήστε να καταλάβετε τα αίτια που το παιδί αρνείται να πάει στο σχολείο.

51. Βοηθείστε και ενθαρρύνετε το παιδί να ενταχθεί στην ομάδα της τάξης, με τη συμμετοχή και την υποστήριξη των εκπαιδευτικών.

52. Επιτρέψτε στο παιδί τη σταδιακή επιστροφή στο σχολείο (π.χ. να πηγαίνει για κάποιες ώρες, οι οποίες σταδιακά θα αυξάνονται).

53. Απευθυνθείτε σε ειδικούς ψυχικής υγείας, όταν βλέπετε τη δυσκολία του παιδιού να παρατείνεται. Μπορεί τόσο το παιδί όσο και εσείς να χρειάζεστε κάποιας μορφής ψυχοθεραπεία ή ακόμα και φαρμακοθεραπεία, σε σοβαρές περιπτώσεις.

Διεπιστημονική Ομάδα της Τηλεφωνικής Συμβουλευτικής Υπηρεσίας της Ε.Ψ.Υ.Π.Ε.

http://www.tilefonikigrammi.gr

http://www.epsype.gr

Για την ενθάρρυνση του λόγου του

54. Προσπαθήστε να βρείτε λίγο χρόνο (5 λεπτά την ημέρα) για εσάς και το παιδί σας χωρίς τηλεόραση ή κινητά ή άλλους περισπασμούς.

55. Αφήστε εκείνο να διαλέξει για τι θα μιλήσετε ή τι θα παίξετε, π.χ. προσφέρετέ του την επιλογή από ένα βιβλίο, ένα παζλ ή ένα τραγούδι.

56. Φτάστε στο επίπεδο των ματιών του, καθίστε απέναντι του, ακόμα και στο πάτωμα.

57. Αφήστε το να σας οδηγήσει, μην επιβάλλετε κανόνες, αφήστε του την πρωτοβουλία.

58. Ακούστε τι έχει να σας πει. Αν δε μιλά καθαρά ή τραυλίζει, επαναλάβετέ το σαν να συμφωνείτε, πχ. «το αρκουδάκι κοικοικοιμάται» – «ναι, το αρκουδάκι κοιμάται», αλλά όχι πολύ συχνά, 2-3 φορές την ημέρα.

59. Μην αποφεύγετε το βλέμμα του όταν τραυλίζει. Αν δυσκολεύεται πολύ, μπορείτε να του πείτε «το ξέρω ότι είναι δύσκολο μερικές φορές, εννοείς…;» ή «θες να το πούμε μαζί» ή «θες να το πούμε αργότερα;»

60. Επεκτείνετε αυτά που σας λέει, πχ. «έπεσε κάτω», «ναι, έπεσε κάτω από το τραπέζι»

61. Μην κάνετε ερωτήσεις όταν ήδη ξέρετε την απάντηση, μετατρέψτε τις σε σχόλια, π.χ. Αντί για «τί σχήμα είναι αυτό;», πείτε «κοίτα, αυτό είναι τετράγωνο». Μην βομβαρδίζετε το παιδί σας με ερωτήσεις και δώστε του άπλετο χρόνο να απαντήσει.

62. Επιβραβεύστε το παιδί σας για καθαρό, αβίαστο και ομαλό λόγο: «τι ωραία που το είπες αυτό!», αλλά όχι πολύ συχνά, 2-3 φορές την ημέρα.

63. Ακούστε το με προσοχή χωρίς να το διακόψετε και τελειώστε με «μου άρεσε που συζητήσαμε για το τι έγινε σήμερα στο σχολείο». Έτσι θα τονώσετε την αυτοπεποίθηση του.

64. Μην χρησιμοποιείτε δύσκολες λέξεις και εκφράσεις.

65. Δοκιμάστε να μιλάτε πιο αργά και πιο καθαρά.

66. Μιλήστε για το παρόν και για συγκεκριμένα, απτά πράγματα.

67. Μην βιάζεστε να ολοκληρώσετε την πρότασή του.

68. Τα τραγούδια βοηθούν πολύ γιατί τα περισσότερα παιδιά δεν τραυλίζουν όταν τραγουδούν.

69. Μην πιέσετε ποτέ ένα παιδί που τραυλίζει να διαβάσει μπροστά σε άλλους.

70. Βρείτε χρόνο να ασχοληθείτε με το παιδί σας με δραστηριότητες που δεν απαιτούν πολλή ομιλία, όπως τα σπορ. Έτσι θα χαλαρώσει, θα περάσει όμορφα και μπορεί να εμφανίσει αυτόματα ρέοντα λόγο.

Κωνσταντίνα Γκόλτσιου

Παιδίατρος – Αναπτυξιολόγος

Υπεύθυνη Τμήματος Αναπτυξιακής Παιδιατρικής ΙΑΣΩ Παίδων

Τεύχος 12, Περιοδικό My Life