Με αυτό το ποιηματάκι ξεκίνησε η αφήγηση στους μαθητές μας για την σημασία της και το συμβολισμό της, ενώ παράλληλα μελετήσαμε τα ήθη και έθιμα αλλά και τους μύθους που προέρχονται μέσω αυτής.
Το αυτοσχέδιο ημερολόγιο της κυρά-Σαρακοστής συνόδευε µικρούς και μεγάλους στη νηστεία της Μεγάλης Σαρακοστής. Κάθε Σάββατο έκοβαν ένα από τα επτά πόδια κι έτσι ήξεραν πόσες εβδομάδες νηστείας απέμεναν µέχρι το Πάσχα. Το Μεγάλο Σάββατο έκοβαν και το τελευταίο χάρτινο πόδι!
Σε πολλές περιοχές τοποθετούσαν το πόδι στο ψωµί της Αναστάσεως και όποιος το έβρισκε στο κομμάτι του ήταν ο τυχερός!
- Στη Χίο: Όταν έκοβαν το τελευταίο πόδι της κυρά-Σαρακοστής, το Μεγάλο Σάββατο, το έβαζαν μέσα σ’ ένα ξερό σύκο ή καρύδι κι όποιος το έβρισκε του έφερνε γούρι!
- Στον Πόντο: Η κυρά-Σαρακοστή ήταν μια πατάτα ψημένη ή ένα κρεμμύδι, που το κρεμούσαν απ’ το ταβάνι όλη τη διάρκεια της Σαρακοστής. Πάνω του είχαν καρφωμένα επτά φτερά κότας, ώστε να αφαιρούν ένα φτερό κάθε εβδομάδα. Το έθιμο ονομαζόταν “κουκουράς” και ήταν το φόβητρο των μικρών.”
- Στην Αμοργό, μόλις μπει η Σαρακοστή ζυμώνουν και κάνουν ανθρωπάκια με μύτη, με στόμα, με μάτια και τα δίνουν στα παιδιά!
Αυτοί είναι οι Λάζαροι!
Τι σημαίνει Σαρακοστή; – Μια μικρή Αναδρομή
Η Καθαρά Δευτέρα, η πρώτη μέρα της νηστείας, ήταν ημέρα καθαριότητας για τις γυναίκες. Όλα τα σκεύη έπρεπε να ζεματιστούν, τα λίπη και τα βούτυρα να εξαφανιστούν. Μόνο νηστίσιμα θα μαγειρεύονταν από δω και πέρα μέχρι την Πασχαλιά. Τα αγόρια, μόλις ξυπνούσαν, είχαν δρομολόγιο. Έπρεπε να πάνε στο δάσος να βρουν φωλιά από πουλιά. Αν δεν έβρισκαν φωλιά, δεν δικαιούνταν να φάνε ψωμί. Τα κορίτσια έπρεπε να φέρουν μέσα σε λίγα άχυρα σύκα ή καραμέλες πάντα από ένα συγγενικό σπίτι. Ώσπου να γυρίσουν τα παιδιά, τα πάντα είχαν «καθαριστεί» και τα αρτύσιμα είχαν εξαφανιστεί. Για τους μεγάλους, ιδιαίτερα τις γυναίκες, το «τριομέρι» άρχιζε. Το «τριομέρι» ήταν απόλυτη νηστεία, αποχή απ’ όλα τα φαγητά πλην του νερού. Για τους εξασθενημένους και τους υπερήλικες το «τριομέρι» τηρούταν με έναν πιο χαλαρό τρόπο: επιτρεπόταν το ψωμί μόνο μια φορά το βράδυ.
Η πρώτη εβδομάδα μετά τις Αποκριές είναι γενικά εβδομάδα νηστείας και περισυλλογής. Τα κορίτσια έβαζαν κάτω από το μαξιλάρι τους λίγο απ’ το σιτάρι που μοιραζόταν στην εκκλησία, για να «ονειρευτούν» αυτόν που θα παντρευτούν. Την Κυριακή μετά τη θεία λειτουργία είχε νηστίσιμα μοιράσματα για τις ψυχές στην εκκλησία. Οι γυναίκες συνήθιζαν να στέλνουν μοιράσματα στα σπίτια, σε ηλικιωμένους που αδυνατούσαν να πάνε στην εκκλησιά, σε πολύ φτωχούς που είχαν αυξημένες ανάγκες και σε κάθε ανήμπορο! Μ’ αυτήν τη διάθεση και την πίστη άρχιζε η Σαρακοστή για την υποδοχή της Πασχαλιάς, δηλαδή με ψυχή εξαγνισμένη από τις αμαρτίες μετά τη συγχώρεση, με τις παρακλήσεις, με τους Χαιρετισμούς, με σωματική εγκράτεια και με αποχή από αρτύσιμα φαγητά! Ο ερχομός της Πασχαλιάς θεωρείται σημαντικός ψυχικά και σωματικά. «Πασχαλιά χωρίς Σαρακοστή δεν λοϊέται» έλεγαν οι παλιοί.
Στην συνέχεια, φτιάξαμε την δική μας κυρά σαρακοστή ώστε να μετράμε τις εβδομάδες μέχρι να έρθει το Πάσχα.
Επίσης, μιλήσαμε για τη νηστεία και τις νηστίσιμες τροφές βάζοντας στην κοιλίτσα της κυράς Σαρακοστής μόνο τα φαγητά που μπορεί να φάει.
Τέλος, με αφορμή τη νηστεία μιλήσαμε για τα όσπρια κ κάναμε εξάσκηση στις μαθηματικές εννοεις: περισσότερα από, λιγότερα από, τόσα όσα.
