ΟΙ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΕΝΟΣ ΠΑΛΑΙΟΥ ΚΑΡΕΩΤΗ
Αναδρομή στον Καρέα της δεκαετίας του 1960

Αφήγηση του Χάρη Σαλαπασίδη στον Θανάση Οικονόμου

Μια φορά και έναν καιρό ήταν λίγα σκόρπια σπίτια στην πλαγιά ενός βουνού, που με τον καιρό διπλασιάστηκαν, τριπλασιάστηκαν, πολλαπλασιάστηκαν, πολλά απ? αυτά γκρεμίστηκαν, έγιναν πολυκατοικίες για να δημιουργηθεί ο Καρέας του σήμερα. Κάπως έτσι θα δουν την ιστορία του συνοικισμού οι νεώτεροι σαν παραμύθι. Οι γηραιότεροι όμως θα μας διαβεβαιώσουν ότι πρόκειται για αληθινές ιστορίες γιατί αυτοί τα ζήσαν και τα θυμούνται, τα του συνοικισμού που πρωτοκατοικήθηκε. Ο κύριος Χάρης ένας από τους παλαιότερους κατοίκους της περιοχής που διατηρεί οπωροπαντοπωλείο από το 1961 έως και σήμερα στη λεωφόρο Καρέα μας αφηγείται τις ιστορίες του παλαιού καλού καιρού.

Το καλοκαίρι του ?60 ήρθε η «έγκρισις ανεγέρσεως προσφυγικής κατοικίας δια του συστήματος αυτοστεγάσεως» στα παραπήγματα της Καλλιθέας όπου μας είχαν στεγάσει προσωρινά από το ?56 έως το ?60. Πριν την Καλλιθέα μέναμε στο Χατζηκυριάκειο του Πειραιά για οχτώ χρόνια, έπρεπε μέχρι το Φεβρουάριο του ?61 να είχαμε τελειώσει την οικοδομή. Έτσι το Μάιο του ?61 ανεβήκαμε στον Καρέα.

Όταν έλεγα ότι αγόρασα οικόπεδο στον Καρέα γιατί ήθελα να ανοίξω μαγαζί με κορόϊδευαν για την επιλογή μου. Γιατί με τα χρήματα που διέθεσα θα έπαιρνα ολόκληρο τετράγωνο στην Καλλιθέα. Σήμερα που Καλλιθέα, που Καρέας! Δεν συγκρίνονται με τίποτα.

Βέβαια στην αρχή δεν ήταν όλα ρόδινα. Η συγκοινωνία περνούσε τρεις φορές τη μέρα. Πρωί, μεσημέρι, βράδυ. Εμένα όμως δεν με βόλευε ούτε αυτό. Έπρεπε να ξυπνάω μεσάνυχτα, να κατεβαίνω με τα πόδια ως στου Κοπανά στον Βύρωνα. Εκεί υπήρχε πιάτσα ταξί. Στου Κοπανά, πήγαιναν όλοι οι εφημεριδοπώλες, οι κρεοπώλες, μανάβηδες και ιχθυοπώλες για να πάρουμε ταξί να πάμε στις δουλειές μας.

Όταν ήμουν στην Καλλιθέα πήγαινα στου Ρέντη με το ποδήλατο. Αλλά στον Καρέα δυσκόλεψαν τα πράγματα. Έκανα τα ψώνια στου Ρέντη, τα φόρτωνα σε μια τρίκυκλη μοτοσυκλέτα και τα έστελνα στο μαγαζί. Για είδη μπακαλικής πήγαινα Αιόλου και μετά κουβαλούσα στις τσάντες το εμπόρευμα.

Είχαμε τηλέφωνο σχεδόν αμέσως μόλις τελειώσαμε το σπίτι εξαιτίας του μαγαζιού μας το βάλανε νωρίτερα από ότι τους άλλους. Έτσι πολλοί παίρνανε τηλέφωνο για να μιλήσουν με τους δικούς τους και εγώ τους καλούσα με ένα δυνατό σφύριγμα. Είχα μάθει και τα σόγια των γειτόνων μου: «Κυρά Βάσω η αδερφή σου από τη Ν.Ελβετία, στο τηλέφωνο».

Τα σπίτια της λεωφόρου

Τα σπίτια που θυμάμαι ότι υπήρχαν πάνω στην λεωφόρο ήταν αυτό της Μπουρδάρου στο παλιό τέρμα όπου αργότερα έμενε ο πατήρ Χρυσόστομος, απέναντι το σπίτι της Λουδάρενας. Δίπλα βρισκόταν το γηροκομείο που τώρα είναι ξενώνας.

Η πηγή υπήρχε μπροστά από το σπίτι των Χορταριά στην στροφή που είναι τώρα η ταβέρνα «Πρόποδες». Την γεώτρηση την είχε κάνει ο Παπάνου με τον Ιωαννίδη το ?55 και κάθε μήνα έπαιρνε το δείγμα να το πάει στο χημείο του κράτους, όπως λέει σήμερα η κόρη του.

Απέναντι από τους Χορταριά υπήρχε ο Ανωμερίτης, που όταν του διηγήθηκα το τι περάσαμε μου είπε: «Α, βρε Χάρη ήσουν πολύ φτωχός», εγώ του απάντησα: «Ποτέ δεν ήμουν φτωχός, μπατίρης ναι, φτωχός όχι» και ξεκαρδίστηκε στα γέλια.

Πιο κάτω βρισκόταν το σπίτι του Ιωαννίδη μετά η ταβέρνα «Τα κουνέλια» για την οποία γνωρίζω και την ιστορία με τα λάφυρα των Γερμανών που φημολογείται ότι βρέθηκαν στο υπόγειο. Μετά η Κική, η Φούνενα απέναντι ο Πλατιάς. Μετά την Φούνενα, ο Νικολόπουλος ο στρατοδίκης που είχε ένα κτίσμα κι εκεί υπήρχε το μπακάλικο- μανάβικο του Βαγγέλη και της Ρίτας. Η Ρίτα ήταν η γνωστή σ? όλους μας Φραγκοσυριανή από το ομώνυμο τραγούδι του Βαμβακάρη. Μετά το σπίτι του Ράφτη, προίκα του Τσίντζηρα, η κυρά Αγγελική και μετά εμείς.

Στην κυρά Αγγελική υπήρχε το καφενείο η «Ευτυχία» και το καθαριστήριο. Δίπλα μας υπήρχε ένα μεγάλο οικόπεδο. Αργότερα το έχτισε μια φαρμακοποιός κι έγινε το κρεοπωλείο του Πέτρου και το καφενείο της Δήμητρας της Αρμένισσας. Μετά ο δρόμος η σημερινή οδός Αντωνιάδη. Κατόπιν ο Παπαπάνου. Ουσιαστικά ο Καρέας πήρε ζωή από το κτίσιμο των προσφυγικών πολυκατοικιών που κατοικήθηκαν από το ?57 έως ?62.

Τα προσφυγικά

Άρχισαν να επανδρώνονται οι πολυκατοικίες Α,Β,Γ που σχημάτιζαν ένα (Π1) όπου στο εσωτερικό του υπήρχε και υπάρχει σήμερα η πλατεία Αυγούστου Λίντ.

Εκτός από τα διαμερίσματα οι πολυκατοικίες αυτές είχαν και μικρά, ισόγεια μαγαζάκια για όσους ενδιαφέρονταν και κάνουν κάποια δουλειά για να βιοποριστούν.

Οι δικαιούχοι ήταν Έλληνες υπήκοοι εκ Ρουμανίας και Ρωσίας που είχαν στην κυριότητά τους Ελληνικά διαβατήρια.

Το υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας τους παραχωρούσε το διαμέρισμα με κάποιες συμβάσεις (εικοσάχρονη προθεσμία αποπληρωμής) κάθε έξι μήνες η δόση (40 εξαμηνιαίες δόσεις Ντουντόγλου).

Έκτός από τους Έλληνες εκ Ρουμανίας και Ρωσίας δικαιούχοι των προσφυγικών ήσαν και Αρμένιοι. Ο ευεργέτης τους Γκιουλμπεκιάν είχε δώσει κάποιο χρηματικό ποσό στην Ελληνική κυβέρνηση για να στεγάσει τους συμπατριώτες του. Το πλάνο του Γκιουλμπεκιάν ήταν για διόροφα κτίσματα.

Το Ελληνικό κράτος εχέγγυο και φερέγγυο όπως τότε, όπως πάντα με τους Σοφρά και Μασουράκη έκανε τις λαβιτούρες του. Έτσι μόνο δύο πολυκατοικίες και συγκεκριμένα οι εξαόροφες έχουν ανελκυστήρα (ασανσέρ), οι υπόλοιπες τετραόροφες δεν διαθέτουν. Λες και οι ένοικοί τους δεν θα γυρνούσαν ποτέ!

Τα μαγαζιά

Στην Α πολυκατοικία υπήρχε το μαγαζάκι του μπαρμπα-Βλάση που πουλούσε κλωστές, φερμουάρ, τσιγάρα και ψιλικά. Ο Τριανταφυλλίδης Ιωσήφ με πλαστικά και γυαλικά, δίπλα του το μπακάλικο του Κώστα του Θειάδη, μετά ο Πέτρος με το ζαχαροπλαστείο, το γάλα, τα γιαούρτια.

Αυτά τα μαγαζιά είχαν πρόσοψη στην σημερινή πλατεία Πόντου. Κι ήταν η Ομόνοια του Καρέα. Ακριβώς από πίσω υπήρχε η ΕΒΓΑ του Γιώργου Ζαφειρόπουλου, το μανάβικο του Κώστα και μετά του Σάββα Αντωνιάδη, το μαγαζί.

Στην λεωφόρο εκτός από εμένα, υπήρχε του Αναγνώστου το μπακάλικο στου Προκόπη, ο Νεφειράτος στο ύφος του σημερινού σουπερμάρκετ

Στην Ι΄ πολυκατοικία μπροστά από την Γ΄ πολυκατοικία υπήρχε το καθαριστήριο του Αλέκου Ηλιάδη, ο Ερμήδης ο τσαγκάρης, ο Αρμένης ο χρυσοχόος, ο Βατσέλιας που πουλούσε φιάλες υγραερίου, ο Γρηγοριάδης το ραφτάδικο όπου έπαιρνε 3δρχ το φασόν και έπρεπε να κάνει 10 παντελόνια την ημέρα όπως μας είπε η γυναίκα του η Έλλη, που ήταν εικοσιέξι(26) χρονών όταν ήρθε στον Καρέα.

Το Δημοτικό Σχολείο ήταν ένα σπίτι νοικιασμένο από τους αδερφούς Γεώργιο και Αγγέλο Χιώτη, επί της 25^ης Μαρτίου 10, απέναντι από του Γ. Αντρέου, το σπίτι. Οι πρώτοι μαθητές ήταν 64 στον αριθμό και πρωτολειτούργησε το ?59. Όλες οι πληροφορίες αναφέρονται στα απομνημονεύματα του Χρ. Αντωνιάδη πρώτου δημοδιδασκάλου του Καρέα.

Ο δάσκαλος, έτσι τον έλεγα, έρχονταν στο μαγαζί και την ώρα που του ετοίμαζα τα ψώνια με ρωτούσε και για την σημασία διαφόρων λέξεων στην ποντιακή διάλεκτο, όπως κάποτε με ρωτούσε για την λέξη «ανασκάφτω» που στην κυριολεξία σημαίνει «ανασκαλίζω» αλλά μεταφορικά «καταριέμαι».

Το προάστιο του Καρέα – Η γειτονιά μας

 Το προάστιο του Καρέα βρίσκεται σε ένα πλάτωμα που σχηματίζεται στα πρώτα υψώματα του Υμηττού στα ανατολικά της Αθήνας, 5 χμ. μόλις από την Πλατεία Συντάγματος και ακριβώς κάτω από την παλαιά Μονή του Αγίου Ιωάννη του Καρέα, από την οποία και πήρε το όνομά του. Η θέση του, σε υψόμετρο γύρω στα 250 μ. από τη θάλασσα, έχει το πλεονέκτημα μιας πανοραμικής θέας προς όλο  το λεκανοπέδιο της Αττικής, το Σαρωνικό κόλπο, τη Σαλαμίνα, την Αίγινα, τα βουνά της Πελοποννήσου, τα βουνά της Πεντέλης, της Πάρνηθας και του Αιγάλεω, αλλά και το πλεονέκτημα του καλού κλίματος και του ζωογόνου αέρα του δάσους του Υμηττού.

Δεν είναι βέβαιο από πού προέρχεται το όνομα Καρέας. Μερικοί υποθέτουν πως ανήκε στον κτήτορα της Μονής, άλλοι πως η Μονή πήρε αυτό το όνομα «εις απήχησιν της Βυζαντινής Καρέας Πύλης» και άλλοι ότι έχει την προέλευσή του από την «καρυά» (καρυδιά) που υπήρχε μπροστά στο Μοναστήρι.

Τρεις μεγάλοι σταθμοί στην εξέλιξη του οικισμού

Στην εξέλιξη του οικισμού του Καρέα διαπιστώνουμε ότι υπήρξαν τρεις μεγάλοι σταθμοί, στην πληθυσμιακή εγκατάσταση, στη σύνθεση του πληθυσμού και στην οικιστική εξέλιξη της περιοχής.

1) Η δημιουργία του Καρέα ? Οι πρώτοι κάτοικοι

 Η περιοχή του Καρέα με το Μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη, θεωρείται  ιδιοκτησία της Μονής Πετράκη, βάσει τίτλων της οθωμανικής περιόδου. Με την ίδρυση του Ο.Δ.Ε.Π. (Οργανισμός Διαχείρισης Εκκλησιαστικής Περιουσίας), η εκκλησία άρχισε να διαθέτει σε οικοδομικούς συνεταιρισμούς και ιδιώτες μεγάλα τμήματα γης στα υψώματα που περιβάλλουν το Λεκανοπέδιο της Αττικής, μεταξύ των οποίων ήταν και ο Καρέας.

Το 1931 συστήθηκε ο αστικός Συνεταιρισμός Αξιωματικών και Δημοσίων Υπαλλήλων «Η Θερινή Διαμονή», προκειμένου να αγοράσει έκταση για να τη διανέμει στα μέλη του. Ο Συνεταιρισμός κατόπιν δημοπράτησης, αγόρασε σταδιακά από 1932 έως και το 1935, έκταση 422 στρ. στην περιοχή Καρέα από τον Ο.Δ.Ε.Π. Σύμφωνα με δημοσιεύματα της εποχής, οι φυσιολάτρες αντέδρασαν έντονα στη ίδρυση ενός νέου οικισμού στην καρδιά του δάσους. Οι εκτάσεις αυτές, όπως και πολλές άλλες στην Αττική,  είχαν ανακηρυχθεί ως αναδασωτέες από το Υπουργείο Γεωργίας, ενώ ο Ο.Δ.Ε.Π. έσπευδε να τις πουλήσει σε ιδιώτες.

Το 1938 με το Διάταγμα της 2.2.1938 εγκρίνεται, το μέχρι τότε ιδιωτικό ρυμοτομικό σχέδιο του Συνεταιρισμού, με τα οικόπεδα όπως υπήρχαν (αδιάφορο αν ήταν μεγάλα ή μικρά) και με τη δυνατότητα οικοδόμησης μιας μόνο κατοικίας 200 τ.μ. Προϋπόθεση για να ισχύσει το σχέδιο αυτό ήταν, να παραιτηθεί ο Συνεταιρισμός από κάθε δικαίωμα κυριότητας, νομής κλπ. από τις κοινόχρηστες εκτάσεις, πράγμα το οποίο δεν έγινε για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Το 1941, μετά τη συμμόρφωση των συνεταιριστών, εγκρίνεται εκ νέου το ίδιο ρυμοτομικό σχέδιο, με το Διάταγμα της 6.11.1941, η ισχύς του οποίου ξεκινά πια από το 1941 και εγκρίνονται για πρώτη φορά οι όροι δόμησης της περιοχής, δηλ. αρτιότητα οικοπέδου 2000 τ.μ., με οικοδομικό σύστημα το πανταχόθεν ελεύθερο, με υποχρεωτική πρασιά, με τη δυνατότητα οικοδόμησης μιας μόνο κατοικίας 200 τ.μ. και την απαγόρευση της φθοράς της υπάρχουσας δασικής βλάστησης.

Το 1943 ο Συνεταιρισμός θεώρησε ότι είχε εκπληρώσει τους σκοπούς για τους οποίους είχε ιδρυθεί και στη Γενική Συνέλευση της 18 Απριλίου του 1943 αποφασίστηκε από όλα τα μέλη η διάλυσή του.

2) Η εγκατάσταση των Ελλήνων προσφύγων από τη Ρουμανία και τη Σοβιετική Ένωση και η εγκατάσταση των Αρμενίων

  Η Επιτροπή για την Αποκατάσταση των Προσφύγων,  αποφάσισε να στεγάσει στον Καρέα, ένα μέρος από τους ομογενείς που μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο προερχόταν από τη Ρουμανία και τη Σοβιετική Ένωση, όπως επίσης να στεγάσει και ένα μέρος των Αρμενίων που είχαν έρθει στην Ελλάδα από το 1922, μαζί και με την οικονομική συνδρομή του Κ. Γκιουλμπενκιάν.

Το 1957 – 1961 χτίστηκαν οι πρώτες 17 πολυκατοικίες στη βορειοανατολική πλευρά του οικισμού, όπου  εγκαταστάθηκαν 465 οικογένειες Ελλήνων από τη Ρουμανία και Ρωσία, όπως και Αρμένιοι.

Το 1962 – 1965 εφαρμόστηκε από το ελληνικό κράτος με τη βοήθεια του ΟΗΕ, ένα πιο οργανωμένο σχέδιο για την ικανοποίηση των στεγαστικών αναγκών των Αρμενίων και χτίστηκαν επιπλέον 8 πολυκατοικίες στην ανατολική πλευρά του οικισμού, στις οποίες εγκαταστάθηκαν περίπου 250 οικογένειες.

3) Η μεγάλη ανοικοδόμηση της περιόδου 1980 ? 1985

Παρά τις ελλείψεις και τα σημαντικά προβλήματα που είχε ο οικισμός,   μέχρι   και τα    τέλη   της   δεκαετίας του 1970  ο  Καρέας ήταν  μια ειδυλλιακή  περιοχή,  με   τις   προσφυγικές    πολυκατοικίες,   με  πολλές μονοκατοικίες,  αρκετό πράσινο και πολύ καλό κλίμα.

Η περίοδος 1980 ? 1985, χαρακτηρίζεται από τη μεγάλη ανοικοδόμηση που υπήρξε στον Καρέα και η οποία στηρίχθηκε στο σύστημα της αντιπαροχής. Η ένταση της ανοικοδόμησης αυτής πρέπει να οφείλεται:

– στην ανάγκη φυγής από το κέντρο προς τα προάστια για καλύτερες συνθήκες διαβίωσης

– στη διάνοιξη της λεωφόρου Κατεχάκη την άνοιξη του 1981 που συνέβαλε στη γρήγορη σύνδεση του Καρέα με την ευρύτερη περιοχή

– στο σεισμό του 1981, όπου επειδή η περιοχή είναι βραχώδης θεωρήθηκε και διαφημίστηκε ως ασφαλής για ανοικοδόμηση.

Έτσι ο Καρέας έγινε πόλος έλξης πολλών Αθηναίων, αλλά κυρίως κατοίκων από τις γύρω περιοχές, με αλματώδη αύξηση του πληθυσμού του και πυκνή δόμηση.

  Η εξέλιξη του πληθυσμού του Καρέα