ΨΩΜΙ
Θέλει το ψωμί ιδρώτα ,
Να οργώσεις πρέπει πρώτα.
Σπείρε στάρι να θερίσεις,
Θέρισε , για ν’ αλωνίσεις.
Κι ύστερα μπελάς θα σε βρει,
Θα το κάνεις πρώτα αλεύρι.
Ήρθε η ώρα να ζυμώσεις
Και στο φούρνο να το δώσεις.
Η φρατζόλα, το καρβέλι,
Θα σου πουν τι κόπο θέλει,
Θα σου πουν πόση σκοτούρα
Έχει του ψωμιού η κουλούρα.
Λίγα λόγια για τη σπορά :
Τα παλιά χρόνια, η σπορά άρχιζε στα τέλη του Σεπτέμβρη και τελείωνε το Δεκέμβρη. Στις 14 Σεπτεμβρίου, ημέρα του Σταυρού, οι γεωργοί πήγαιναν στην εκκλησία λίγο σπόρο να τον ευλογήσει ο παπάς. Μετά τον έπαιρναν και τον ανακάτευαν με τον υπόλοιπο σπόρο, για να έχουν καλή σοδειά. Άλλοι κρατούσαν αγιασμό και ράντιζαν το σπόρο για να πάρει ευλογία. Όταν άρχιζαν οι πρώτες βροχές και μαλάκωνε το χώμα οι γεωργοί άρχιζαν το όργωμα του χωραφιού. Τότε δεν είχαν μηχανές και χρησιμοποιούσαν ζώα για να τους βοηθούν στο όργωμα. Το αλέτρι ήταν ξύλινο και το έδεναν συνήθως σε δυο άλογα ή σε δυο βόδια. Στο όργωμα πρόσεχαν να πατάει το ένα ζώο μέσα στο διπλανό αυλάκι, για να γίνεται ίσιο το όργωμα. Αφού τελείωνε το όργωμα, έριχναν το σπόρο με το χέρι. Το σπόρο τον είχαν μέσα σε ένα «δισάκι» ( διπλό σάκο), που στη μέση είχε ένα άνοιγμα, για να το κρεμάνε στο λαιμό. Δηλαδή, είχαν ένα σάκο μπροστά και έναν πίσω. Όταν άδειαζε λίγο ο μπροστινός σάκος, έφερναν μπροστά τους τον πισινό σάκο, για να μην κουράζονται από το μεγαλύτερο βάρος του. Αυτό συνεχιζόταν μέχρι να αδειάσουν οι σάκοι, οπότε τους ξαναγέμιζαν. Αφού τελείωνε η σπορά, για να σκεπαστεί ο σπόρος με χώμα, έκοβαν ένα μεγάλο κλωνάρι δέντρου και το σβάρνιζαν στο χωράφι. Αργότερα χρησιμοποιούσαν ξύλινες σβάρνες και τα τελευταία χρόνια σιδερένιες. Μπορούσαν να σπείρουν 2 – 3 στρέμματα την ημέρα.
Σε περιόδους μεγάλης ξηρασίας, μην μπορώντας να κάνουν κάτι άλλο, απευθύνονταν στον ιερέα του χωριού να κάνει λιτανεία. Έπαιρναν τα εικονίσματα και τα λάβαρα από την εκκλησία και πήγαιναν στα χωράφια. Εκεί ο ιερέας διάβαζε ευχές και όλοι μαζί παρακαλούσαν το Θεό να βρέξει. Σήμερα, οι μηχανές αντικατέστησαν τη χειρονακτική εργασία των γεωργών. Οι γεωργοί ενθουσιάστηκαν με τις δυνατότητές του και τους φαίνονταν πολύ περίεργο πώς το μηχάνημα αυτό είχε τη δύναμη πολλώνζώων. Από 2-3 στρέμματα που έσπερναν την ημέρα παλιότερα, τώρα πιο ξεκούραστα σπέρνουν 30-40. Σήμερα δε χάνουν χρόνο στις μετακινήσεις τους και το βράδυ γυρίζουν στα σπίτια τους. Νέες ποικιλίες σιταριού τους δίνουν περισσότερο καρπό και τα λιπάσματα βοηθούν θεαματικά στην ανάπτυξη των σιτηρών. Με τα φυτοφάρμακα καταπολεμούν τις διάφορες ασθένειες και τα ζιζάνια. Νωρίς το φθινόπωρο οι γεωργοί καίνε τις καλαμιές, που έχουν μείνει στα χωράφια για να καταστραφούν τα ζιζάνια και μόλις πιάσουν οι πρώτες βροχές αρχίζει το όργωμα, που γίνεται και αυτό με τα τρακτέρ. Στη συνέχεια με ειδικά μηχανήματα που τοποθετούν στο τρακτέρ σπάνουν τους σβώλους που γίνονται με το όργωμα. Με τη σπαρτική μηχανή ρίχνουν το σπόρο μαζί με λίπασμα. Η διαδικασία της σποράς διαρκεί μέχρι τα Χριστούγεννα.
Στις 21 Νοεμβρίου με αφορμή τη γιορτή των Εισοδίων της Θεοτόκου όπου η σπορά βρίσκονταν περίπου στη μέση και την ημέρα αυτή βράζουν διάφορα δημητριακά και όσπρια, τα πολυσπόρια, και τα πηγαίνουν στην εκκλησία να ευλογηθούν . Έτσι ξεκινήσαμε το θέμα της σποράς στο νηπιαγωγείο . Η έναρξη έγινε με το βιβλίο «Η ΠΕΡΣΕΦΟΝΗ» , τα παιδιά ακούμπησαν στάχυα , είδαν εικόνες σποράς από τα παλαιά χρόνια και ζωγράφισαν τη δική τους Περσεφόνη .
Στη συνέχεια τα παιδιά έγιναν οι ίδιοι γεωργοί , διαβάσαμε το βιβλίο “Η ΡΟΖΑ ΣΤΟΝ ΚΗΠΟ” , μάθαμε για τη διαδικασία της σποράς . Τι εργαλεία χρησιμοποιεί ένας αγρότης ; τι διαδικασίες ακολουθεί ; τι είναι η φωτοσύνθεση ;Σε ποτηράκια βάλαμε βαμβάκι , φακές και λίγο νερό , το κάθε παιδί πήρε το δικό του ποτήρι και έγινε υπεύθυνος αγρότης για τη δική του σπορά. Ακούσαμε το τραγούδι “Ο γεωργός πάει στον αγρό” και ακολούθησε μουσικοκινητικό παιχνίδι.
Τα ηλιοτρόπια του Βίνσεντ βαν Γκογκ
Από την εκμάθηση της σποράς δεν μπορούσε να λείπει ο γνωστός ζωγράφος Βίνσεντ βαν Γκογκ και τα ηλιοτρόπιά του . Μάθαμε για τη ζωή του γνωστού ζωγράφου, είδαμε διάσημα έργα του και στη συνέχεια δημιουργήσαμε τους δικούς μας πίνακες ζωγραφικής .
ΦΤΙΑΞΑΜΕ ΤΟ ΔΙΚΟ ΜΑΣ ΨΩΜΙ
Η σπορά έκλεισε με το λαικό παραμύθι “Το πιο γλυκό ψωμί ” . Ο βασιλιάς και ο γέροντας μας έμαθαν την αξία του ψωμιού και τον κόπο που χρειάζεται να το φτιάξουμε. Στη συνέχεια τα παιδιά ζύμωσαν το δικό τους ψωμί . Ήταν μία διαδικασία που απολαύσαμε μικροί και μεγάλοι , ο διάδρομος του σχολείου μοσχοβόλησε και απολαύσαμε το δικό μας γλυκό ψωμί.
