Η προσαρμογή στο νηπιαγωγείο – οδηγός για γονείς
7o Νηπιαγωγείο Κομοτηνής – Ταρσή Ευαγγελία Ψυχολόγος- MSc Ειδικής Αγωγής
Το νέο σχολικό έτος ξεκινά, με πολλούς μικρούς μαθητές να αντιμετωπίζουν την
μεγαλύτερη μετάβασή τους στην έως τώρα ζωή τους, την εισαγωγή τους στο
Νηπιαγωγείο. Η μετάβαση του παιδιού από το σπίτι στο σχολείο και η
προσαρμογή του είναι μία στρεσογόνος κατάσταση τόσο για τον μαθητή,
όσο και για τους γονείς. Το παιδί μεταβαίνει από το περιβάλλον του σπιτιού
του όπου νιώθει ασφάλεια, σε ένα καινούριο περιβάλλον με νέες απαιτήσεις.
Όπως κάθε παιδί είναι διαφορετικό, έτσι και η προσαρμογή του στο
σχολείο θα είναι μία διαφορετική διαδικασία. Κάθε άτομο εκδηλώνει με
διαφορετικό βαθμό δυσκολίας και με διαφορετικό τρόπο αντίδρασης την περίοδο
της προσαρμογής. Γενικά, το άγχος και η ανασφάλεια στα παιδιά εκφράζεται
με: κλάμα, παθητική συμμόρφωση, άρνηση, επιθετικότητα,
καταστροφικότατα, προσκόλληση στην νηπιαγωγό, υπερβολική
κινητικότητα, αλλαγή στις διατροφικές συνήθειες, παλινδρόμηση σε
συνήθειες και συμπεριφορές μικρότερης ηλικίας, σωματικά συμπτώματα
(κοιλόπονος, εμετός, πονοκέφαλος, πυρετός, ζάλη, εμετός, δυσκολίες στον
ύπνο κ.α.). Οι παραπάνω αντιδράσεις είναι φυσιολογικές κατά την περίοδο
προσαρμογής και θα υποχωρήσουν γρήγορα αν το παιδί βιώνει ένα
ευχάριστο σταθερό πρόγραμμα, το οποίο του δημιουργεί μία αίσθηση
ασφάλειας. Αν όμως δεν υποχωρήσουν τότε θα πρέπει να ερμηνευτούν και
να αντιμετωπιστούν άμεσα και αποτελεσματικά προκειμένου να μην
σταθεροποιηθούν. Μακροπρόθεσμα αυτά τα προβλήματα συσχετίζονται με την
εμφάνιση αντίστοιχων προβλημάτων στην σχολική και εφηβική ηλικία.
Οι δυσκολίες προσαρμογής μπορεί να είναι αντίδραση στο άγνωστο
περιβάλλον και τις απαιτήσεις του σε συνδυασμό με την πίεση
ικανοποίησης των προσδοκιών των γονέων, ίσως είναι αντίδραση σε
σοβαρά γεγονότα ζωής (γέννηση νέου μέλους στην οικογένεια, θάνατος
προσώπου, διαζύγιο, μετακόμιση κ.α.). Ίσως οφείλονται στην
ιδιοσυγκρασία του παιδιού, συχνά ωστόσο συνδέονται με το Άγχος του
Αποχωρισμού, δηλαδή με την δυσκολία του παιδιού να αφήσει το σπίτι του και
συγκεκριμένα τον βασικό φροντιστή- την μητέρα. Σε αυτή την περίπτωση το παιδί
μπορεί να ανησυχεί μήπως συμβεί κάτι κακό στην οικογένειά του .
Πώς βοηθάμε το παιδί στην προσαρμογή του;
1. Πρωτογενής πρόληψη:
•Εξοικείωση με το σχολείο. Πριν την έναρξη του σχολείου, θα ήταν
χρήσιμη μία επίσκεψη του παιδιού στον χώρο προκειμένου να
εξοικειωθεί με το περιβάλλον. Συνδυαστικά, η ένταξη του παιδιού στο
νηπιαγωγείο μπορεί να γίνει ευκολότερη όταν υπάρχει προετοιμασία του
παιδιού για τις σχολικές δραστηριότητες και ενημέρωση ότι το
σχολείο είναι ένας χώρος μάθησης, ψυχαγωγίας και
κοινωνικοποίησης. Με αυτόν τον τρόπο δίνεται η δυνατότητα στο παιδί
να οραματιστεί θετικά τις όμορφες στιγμές που θα περάσει στο
νηπιαγωγείο.
•Δημιουργήστε και κρατήστε σταθερό πρόγραμμα. Το σταθερό
πρόγραμμα καθημερινότητας και η ύπαρξη ρουτίνας στον ύπνο – φαγητό
κτλ πριν ξεκινήσει το σχολείο βοηθά το παιδί να ενταχθεί πιο ομαλά στην
καθημερινότητα μετέπειτα.
•Εξοικειώστε το παιδί με αποχωρισμούς από τους γονείς. Είναι
σημαντικό το παιδί να έχει συνηθίσει σε μικρούς αποχαιρετισμούς από
τους γονείς. Σε αυτή την περίπτωση τα παιδιά θα πρέπει να
ενημερώνονται για την φυγή και να διαβεβαιώνονται για την
επιστροφή, διαφορετικά ίσως τους βιώνουν σαν εγκατάλειψη. Οι
αποχωρισμοί βοηθούν και τους γονείς μιας και μαθαίνουν να
εμπιστεύονται το παιδί σε άλλους και αντιλαμβάνονται ότι μπορεί να είναι
ασφαλές ακόμα και μακριά τους.
2. Δευτερογενής πρόληψη:
•Διαμορφώστε μία σχέση εμπιστοσύνης με τους εκπαιδευτικούς. Η
σχέση εμπιστοσύνης γονιού και εκπαιδευτικού διευκολύνει την
προσαρμογή του παιδιού μιας και έτσι το παιδί νιώθει ασφάλεια.
Συνδυαστικά, η καλή συνεργασία με τον εκπαιδευτικό εξασφαλίζει την
ανταλλαγή πληροφοριών για το παιδί και την διαμόρφωση ενός κοινού
τρόπου παρέμβασης σε πιθανά προβλήματα.
•Μην μεταφέρετε το άγχος σας στο παιδί. Η οικογένεια παίζει
σημαντικό ρόλο στην προσαρμογή του παιδιού. Συχνά, οι γονείς βιώνουν
έντονο άγχος επειδή το παιδί μεγαλώνει και ανεξαρτητοποιείται. Η
παραμικρή ένδειξη ανησυχίας όμως γίνεται αντιληπτή από το παιδί
και το επηρεάζει αρνητικά. Φροντίστε λοιπόν να αποφύγετε
εκφράσεις όπως «να προσέχεις πολύ….», «να μην κάνεις αυτό….»
μιας και έτσι το παιδί βλέπει την αγωνία και τον φόβο με
αποτέλεσμα να εκδηλώνει αρνητισμό για το σχολείο. Προτιμήστε να
μιλάτε στο παιδί θετικά και με ενθουσιασμό για την επικείμενη
μετάβασή του στο σχολείο έτσι ώστε να του δώσετε το κίνητρο να θέλει
να είναι εκεί.
•Δείξτε ψύχραιμοι απέναντι στις έντονες αντιδράσεις του παιδιού. Αν
το παιδί αντιδρά έντονα στον δρόμο για το σχολείο ή την στιγμή του
αποχωρισμού από τον γονέα, φροντίστε να παραμείνετε ψύχραιμοι.
Αφήστε το παιδί να εκδηλώσει τα συναισθήματά του και στην συνέχεια
καθησυχάστε το και ενημερώστε το για την επιστροφή σας. Αν
αντιδράσετε έντονα στις αντιδράσεις του παιδιού το παιδί θεωρεί ότι έχει
δίκιο που ανησυχεί και έτσι η προσαρμογή του δυσχεραίνεται.
•Ενισχύστε συναισθηματικά το παιδί. Μιλήστε του ενθαρρυντικά «είμαι
σίγουρη/ος ότι θα τα καταφέρεις», «μπράβο που έμεινες όλη μέρα στο
σχολείο», «είμαι περήφανη/ος για εσένα» κτλ).
•Ενθαρρύνετε την επικοινωνία με το παιδί. Αν παρατηρήσετε αλλαγές
στην συμπεριφορά του κάντε ανοιχτές ερωτήσεις στο παιδί ρωτήστε:
«τι έχει συμβεί;», «υπάρχει κάτι που σε ενόχλησε στο σχολείο;»
«υπάρχει κάτι που σε απασχολεί;» έτσι θα δώσετε στο παιδί την
ευκαιρία να σας μιλήσει για τα συναισθήματά του και θα το κάνετε
να νιώσει ότι το σέβεστε. Αν λόγω ηλικίας δεν μπορεί να εκφραστεί με
ακρίβεια ρωτήστε την άποψη της εκπαιδευτικού για το παιδί. Αν η ίδια
δεν παρατήρησε κάτι σκεφτείτε αν η αλλαγή της συμπεριφοράς
οφείλετε σε κάποιο οικογενειακό πρόβλημα και όχι στο σχολείο.
•Αναπτύξτε τις κοινωνικές δεξιότητες του παιδιού. Δημιουργήστε
ευκαιρίες έξω από το σχολείο ώστε το παιδί να έρχεται σε επαφή με
συμμαθητές του προκειμένου να δημιουργηθούν σχέσεις. Η ύπαρξη
γνώριμων προσώπων στο περιβάλλον βοηθά το παιδί στην ενσωμάτωση
στο σχολείο.
•Επισπεύστε την επιστροφή του παιδιού στο σχολείο. Σε περίπτωση
όπου οι αντιδράσεις του παιδιού είναι έντονες και κάποιες φορές
χρειαστεί να μείνει στο σπίτι, διατηρήστε την ρουτίνα του όπως θα
ήταν αν πήγαινε στο σχολείο. Μιλήστε ψύχραιμα με το παιδί και
εξηγήστε του τί πρέπει να γίνει. Αποφύγετε να του δίνετε τις μέρες που
απουσιάζει την δυνατότητα να περνά πολλές ώρες μπροστά την
τηλεόραση ή με ηλεκτρονικά παιχνίδια γιατί έτσι το ενθαρρύνετε να
πιστέψει ότι μπορεί να μείνει στο σπίτι και να επωφελείται. Όπως και να
έχει φροντίστε το παιδί να γυρίσει ΑΜΕΣΑ στο σχολείο διαφορετικά
θα δημιουργηθούν προβλήματα στην κατάκτηση των μαθησιακών
στόχων ή κενό στις κοινωνικές δεξιότητές του παιδιού.
•Εξετάστε παράγοντες που σχετίζονται με το ίδιο το παιδί. Εκτός από
τους εξωτερικούς παράγοντες οι οποίοι αναφέρθηκαν παραπάνω,
εξετάστε αν το άγχος του παιδιού σχετίζεται και με παράγοντες οι
οποίοι σχετίζονται με το ίδιο το παιδί (δύσκολη ιδιοσυγκρασία, άλλες
ψυχολογικές δυσκολίες πχ φοβίες, δυσκολίες στον λόγο ή την γλώσσα,
δυσκολίες στις σχέσεις με τους συνομηλίκους κ.α.). Οι παραπάνω
δυσκολίες κάνουν το παιδί να νιώθει μειονεκτικά και αυτό αυξάνε ι το
άγχος του. Σε αυτή την περίπτωση μην διστάζετε να γίνει μία
διερεύνηση από ειδικό προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι
δυσκολίες.
Τις περισσότερες φορές τα παιδιά κατορθώνουν να διαχειριστούν
το άγχους τους και προσαρμόζονται ομαλά στο σχολικό περιβάλλον.
Σε περίπτωση όμως που τα συμπτώματα παραμένουν τότε είναι
σημαντικό γονείς και παιδιά να συνεργαστούν με κάποιον ψυχολόγο
προκειμένου να αντιμετωπίσουν πιο εξειδικευμένα τα προβλήματα
προσαρμογής.
Καλή σχολική χρονιά σε όλα τα παιδιά, τους γονείς και
τους εκπαιδευτικούς!
7o Νηπιαγωγείο Κομοτηνής – Ταρσή Ευαγγελία Ψυχολόγος- MSc Ειδικής Αγωγής
