ΑΠΟΚΡΙΕΣ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ ΜΑΣ
Η Αποκριά ήρθε φέτος και οι μικροί μας καρναβαλιστές αναχώρησαν για τον πρώτο προορισμό τους, μια πόλη γνωστή για το ξεχωριστό της καρναβάλι…….τη Βενετία
Εκεί μας υποδέχτηκε ένας μικρός μας φίλος και μας διηγήθηκε την ιστορία του…
«Ο Αρλεκίνος» της Ζωρζ Σαρή.
«Ο Αρλεκίνος είναι ένα μικρό αγόρι που ζει στην Βενετία, την πόλη που φημίζεται για το αποκριάτικο καρναβάλι της. Δυστυχώς, όμως δεν έχει στολή για να συμμετέχει και αυτός στο καρναβάλι, για αυτό αρκείται να θαυμάζει τους μασκαράδες από το παράθυρο του. Μια μέρα όμως μια έκπληξη τον περιμένει στην σοφίτα. Η μητέρα του, του είχε ράψει μία όμορφη στολή. Ο μικρός Αρλεκίνος χαρούμενος πήρε μέρος στο καρναβάλι και η στολή του έγινε τόσο ανάρπαστη, που την επόμενη χρονιά όλοι την ζητούσαν».
Μετά την ανάγνωση του παραμυθιού οι μαθητές ανέλαβαν τον ρόλο του αφηγητή. Συγκεκριμένα, αφού τοποθετούσαν τις εικόνες της ιστορίας στην σωστή χρονική σειρά, κατόπιν αφηγούνταν την ιστορία του Αρλεκίνου.
«Τι έκανε η μαμά του Αρλεκίνου να φτιάξει τη πανέμορφη στολή του μόνη της;» Οι μικροί μας μαθητές αποφάσισαν να βοηθήσουν την μαμά του αρλεκίνου, ώστε να προλάβει να ετοιμάσει και άλλες στολές για να ντύσει εγκαίρως και τα παιδάκια, που ήθελαν να ντυθούν με την στολή του γιου της.
Οι μαθητές μας χρωμάτισαν πάνω στο ανθρωπάκι πολύχρωμους ρόμβους, ώστε να σχηματιστεί μια όμορφη και πολύχρωμη στολή. Έπειτα, έγραψαν την λέξη αρλεκίνος, όπως αυτοί μπορούσαν.
Φτιάξαμε και μικρούς αρλεκίνους για να τους πάρουμε σπίτι και να διηγηθούμε την ιστορία στον μπαμπά και τη μαμά.
Επιστρέφοντας στη χώρα μας αρχίσαμε να αναρωτιόμαστε τι είναι οι Απόκριες και γιατί τις γιορτάζουμε;
Τι είναι όμως η Αποκριά και τι συμβαίνει εκείνες τις μέρες;
Απόκριες ονομάζονται οι τρεις εβδομάδες πριν από την Καθαρά Δευτέρα οπότε και αρχίζει η Μεγάλη Σαρακοστή. Ταυτίζονται με την περίοδο του Τριωδίου, μια κινητή περίοδο στην Χριστιανική παράδοση από την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου μέχρι την Κυριακή της Τυροφάγου ή Τυρινής
Αποκριά σημαίνει αποχή από το κρέας και έπειτα οι μικροί μας μαθητές συμπλήρωσαν τα εξής:
Τις Απόκριες
- φοράμε στολές
- φοράμε μάσκες
- πετάμε χαρτοπόλεμο και σερπαντίνες
- πάμε στο καρναβάλι
- καίμε τον καρνάβαλο
Αφού μιλήσαμε επιγραμματικά για τις ρίζες του εθίμου αυτού (ότι προέρχεται από την αρχαία Ελλάδα και συνδέονταν με την λατρεία του θεού Διόνυσου) είδαμε τι γίνεται σε διαφορετικές περιοχές της Ελλάδας. https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%80%CF%8C%CE%BA%CF%81%CE%B9%CE%B5%CF%82
Επισκεφθήκαμε τη μακρινή πόλη της Νάουσας και γνωρίσαμε ένα από τα πιο δημοφιλή έθιμα των Αποκριών
Γενίτσαροι και Μπούλες
Ένα παραδοσιακό δρώμενο που αναβιώνει κάθε χρόνο στη Νάουσα την περίοδο της Αποκριάς, με ρίζες στην αρχαιότητα και την τουρκοκρατία.
Πηγή: https://www.sansimera.gr/articles/1461#goog_rewarded
Την πρώτη μαρτυρία για το δρώμενο έχουμε το 1706, αντί μνημοσύνου για το παιδομάζωμα της προηγούμενης χρονιάς από τους Οθωμανούς. Οι Ναουσαίοι αρνήθηκαν το παιδομάζωμα και σκότωσαν τον απεσταλμένο του σουλτάνου. Πολλοί Ναουσαίοι αναγκάστηκαν να βγουν κλέφτες στο βουνό, με αποτέλεσμα την εξολόθρευσή τους από τους Τούρκους. Ήταν τότε μέρες Αποκριάς.
Τον επόμενο χρόνο, το 1706, αντί μνημοσύνου, οι νέοι της Νάουσας ντύθηκαν την αρματολίτικη στολή και φορώντας τον «πρόσωπο» για να μην τους αναγνωρίσουν οι Τούρκοι, και με τα ασημικά ραμμένα στο στήθος να τους προστατεύουν δημιουργώντας έναν τέλειο θώρακα, γύριζαν στην πόλη αναπαριστώντας το ιστορικό αυτό γεγονός.
Τη μεγαλύτερη ακμή του γνώρισε στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα και φθάνει αναλλοίωτο μέχρι τις μέρες μας. Το έθιμο χαρακτηρίζει η πειθαρχημένη, τυποποιημένη και εξαιρετικής αισθητικής εμφάνιση των συμμετεχόντων. Το ντύσιμο, το μάζεμα, το προσκύνημα, το δρομολόγιο, η μουσική, οι χοροί, τα όργανα, εντάσσονται σε μία ιεροτελεστία που κρατά αυστηρά τους ίδιους κανόνες εδώ και αιώνες. Παίρνουν μέρος μόνο νεαροί άνδρες, ανύπαντροι τα παλαιότερα χρόνια.
Ο Γενίτσαρος (Γιανίτσαρος) είναι ο πρωταγωνιστής. Περήφανος φουστανελοφόρος, με τα πολλά ασημικά στο στήθος και στη φουστανέλα, τη μακριά πάλα (σπαθί) και τον κέρινο «πρόσωπο». Η Μπούλα είναι κι αυτή άνδρας που υποδύεται τη γυναίκα χωρίς όμως να τη γελοιοποιεί, με φαρδιά φουστάνια και κέρινο «πρόσωπο» στολισμένο με τούλια και λουλούδια. Παιδιά προπορεύονται του μπουλουκιού, ενώ στο τέλος της πομπής ακολουθεί η μουσική, ο ζουρνάς και το νταούλι.
Το έθιμο ξεκινάει την πρώτη Κυριακή της Αποκριάς όπου νωρίς το πρωί με τελετουργικό τρόπο αρχίζει το ντύσιμο. Από μακριά ακούγεται ο λυπητερός ήχος του ζουρνά και ο βαρύς χτύπος του νταουλιού που πλησιάζει στα σπίτια για να ξεκινήσει το μάζεμα πηγαίνοντας από σπίτι σε σπίτι.
Όταν ο Γενίτσαρος (Γιανίτσαρος) είναι έτοιμος, θα τιναχτεί τρεις φορές στο παράθυρο του σπιτιού του και στη συνέχεια πηδά τρεις φορές στα δυο του πόδια. Είναι ο αποχαιρετισμός. Στην εξώπορτα θα κάνει τρεις φορές το σταυρό του και θα χαιρετίσει όλους όσοι ήρθαν να τον πάρουν. Πιασμένοι δυο-δυο θα πάνε να δουν τον επόμενο. Η Μπούλα θα φιλήσει το χέρι όλων των ανθρώπων του σπιτιού και στη συνέχεια όλου του μπουλουκιού. Είναι ιδιαίτερα συγκινητική η τελετή αποχαιρετισμού στο σπίτι και το καλωσόρισμα των μελών του μπουλουκιού.
Χωρίς να χορεύουν, φθάνουν κοντά στο μεσημέρι στο Δημαρχείο, όπου θα γίνει το προσκύνημα, θα πάρει δηλαδή ο αρχηγός την άδεια από τον Δήμαρχο να τελεστεί το έθιμο, να γυρίσουν χορεύοντας τους δρόμους της πόλης. Εκτός από την Μπούλα που υποκλίνεται, οι Γενίτσαροι (Γιανίτσαροι) θα γείρουν πίσω το κορμί τους και θα τινάξουν αγέρωχα το στήθος τους. Μόλις δοθεί η άδεια θα βγάλουν τις πάλες από τα θηκάρια και θ’ αρχίσουν οι καθορισμένες από την παράδοση πατινάδες από μαχαλά σε μαχαλά, σε καθορισμένο δρομολόγιο. Στις πλατείες θα χορέψουν κυκλικούς χορούς, ενώ το απόγευμα θα φθάσουν στην πλατεία Αλωνίων όπου θα βγάλουν τον «πρόσωπο» και θα ενωθούν μαζί με τον κόσμο για να χορέψουν.
Το έθιμο επαναλαμβάνεται την Κυριακή της Τυρινής, και συνεχίζεται την Καθαρή Δευτέρα χωρίς τους «πρόσωπους» ακολουθώντας όμως το ίδιο δρομολόγιο. Την Κυριακή της Ορθοδοξίας όλα τα μπουλούκια συναντιούνται στην περιοχή Σπηλαίου για να γλεντήσουν με παραδοσιακές πίτες, γλυκά του ταψιού και άφθονο ναουσαίϊκο κρασί.
Πηγή: https://www.sansimera.gr/articles/1461#goog_rewarded
Το Γαϊτανάκι – γαϊτάνι
Από τα λίγα έθιμα που διατηρούνται αυτούσια ως τις μέρες μας, το γαϊτανάκι είναι ένας χορός που δένει απόλυτα με το χρώμα και το κέφι της αποκριάς. Το γαϊτανάκι πέρασε στην Ελλάδα από πρόσφυγες του Πόντου και της Μικράς Ασίας και έδεσε απόλυτα με τα άλλα τοπικά έθιμα, αφού η δεξιοτεχνία των χορευτών αλλά και ο ιδιαίτερος χαρακτήρας του δεν αφήνουν κανέναν αδιάφορο!
Δεκατρία άτομα χρειάζονται για να στήσουν το χορό. Ο ένας κρατά ένα μεγάλο στύλο στο κέντρο, από την κορυφή του οποίου ξεκινούν 12 μακριές κορδέλες, καθεμιά με διαφορετικό χρώμα. Οι κορδέλες αυτές λέγονται γαϊτάνια και δίνουν το όνομά τους στο έθιμο.
Γύρω από το στύλο, 12 χορευτές κρατούν από ένα γαϊτάνι και χορεύουν μαζί, σε 6 ζευγάρια, τραγουδώντας το παραδοσιακό τραγούδι. Καθώς κινούνται γύρω από το στύλο, κάθε χορευτής εναλλάσσεται με το ταίρι του κι έτσι όπως γυρνούν πλέκουν τις κορδέλες γύρω από το στύλο δημιουργώντας χρωματιστούς συνδυασμούς. Ο ένας χορευτής περνάει τη μια φορά μέσα και την άλλη από έξω από τον άλλον και έτσι οι κορδέλες πλέκονται πολύχρωμες πάνω στο κοντάρι δημιουργώντας διάφορα χρωματιστά σχέδια. Όταν πια οι κορδέλες τυλιχτούν γύρω από το στύλο και οι χορευτές χορεύουν όλο και πιο κοντά σε αυτόν, τότε ο χορός τελειώνει και το στολισμένο γαϊτανάκι μένει να θυμίζει το αποκριάτικο πνεύμα. Πιθανόν ο κυκλικός αυτός χορός να υποδηλώνει τον κύκλο της ζωής, από την χαρά στην λύπη, από τον χειμώνα στην άνοιξη, από την ζωή στον θάνατο και το αντίθετο.
