Ο ρόλος της παιδαγωγού σύμφωνα με τις Bredekamp & Copple (1997), είναι:
- να σέβεται, να εκτιμάει και να αποδέχεται τα παιδί.
- να δημιουργεί θετική σχέση μεταξύ τους.
- να λαμβάνει υπόψη ότι, παρά το γεγονός πως υπάρχουν ομοιότητες ανάμεσα στα παιδιά της της ίδιας ηλικίας, κάθε παιδί είναι διαφορετικό. Επομένως δεν πρέπει να περιμένει ότι όλα τα παιδιά μπορούν να μάθουν με τον ίδιο τρόπο.
- να παρατηρεί τα νήπια, ώστε να ενημερώνεται για τις ανάγκες, τα ενδιαφέροντα και τις ικανότητές τους και να προγραμματίζει με βάση αυτά, τις δραστηριότητές της.
- να διατηρεί στενή επαφή με τις οικογένειές τους, ώστε να ενημερώνεται για τη ζωή των παιδιών έξω από την τάξη.
- να προσφέρει στα παιδιά ποικιλία εμπειριών, υλικών, ιδεών και σχέδια εκπαιδευτικής δράσης για εξερευνήσεις και ανακαλύψεις.
- να τους προσφέρει ευκαιρίες ανάπτυξης σε τομείς που δεν είναι πολύ ικανά.
- να τους προσφέρει τη δυνατότητα να κάνουν επιλογές που έχουν νόημα γι αυτά.
- να αναγνωρίζει και να εκτιμάει το κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο και τη γλώσσα κάθε παιδιού. Αξίζει να αναφερθεί ότι όταν οι προσδοκίες από το κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο του σπιτιού και του σχολείου βρίσκονται σε συμφωνία μεταξύ τους, η μάθηση διευκολύνεται, ενώ στην αντίθετη περίπτωση (π.χ. αν ένα κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο προωθεί την ανεξαρτησία και το άλλο την αλληλεξάρτηση και τη συνεργασία) τα παιδιά είτε μπερδεύονται είτε επιλέγουν το κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο με το οποίο ταυτίζονται και απορρίπτουν το άλλο.
- να είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει τις ιδιαιτερότητες μεμονωμένων παιδιών.
- να προωθεί τη συνεργασία των παιδιών.
- να θέτει προβλήματα, να κάνει ερωτήσεις, σχόλια και προτάσεις που διεγείρουν τη σκέψη των παιδιών και τα βοηθούν να διευρύνουν τις γνώσεις τους.
- να βοηθάει τα παιδιά να αντιλαμβάνονται τα όρια στη συμπεριφορά τους και το σημείο που μπορούν να εμπλέκονται στη δημιουργία και στην τήρηση κανόνων.
- να βοηθάει τα παιδιά να αποκτήσουν αίσθηση ευθύνης.
- να δημιουργεί συνθήκες, ώστε τα παιδιά να ακούνε το ένα το άλλο και να κατανοούν τις ανάγκες και τα συναισθήματα των άλλων.
- να βοηθάει τα παιδιά να ελέγχουν την επιθετικότητά τους προσφέροντάς τους εναλλακτικές λύσεις μετάβασης από την επιθετικότητα στην επίλυση των συγκρούσεων, όπως η λεκτική έκφραση των αναγκών και των συναισθημάτων τους.
- οι παιδαγωγοί πρέπει να προωθούν το κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο και τη γλώσσα του σχολείου, αλλά συγχρόνως να αποδέχονται, να σέβονται και να ενθαρρύνουν τη γλώσσα και το κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο των νηπίων, καθώς όλα τα παιδιά είναι νοητικά, γλωσσικά και συναισθηματικά συνδεδεμένα με τη γλώσσα και το κοινωνικοπολιτισμικό τους πλαίσιο. Πρέπει να δίνουν ευκαιρίες στα παιδιά να εκφράζονται με διάφορους τρόπους (τέχνη, μουσική, δραματοποίηση, κατασκευές με οικοδομικό υλικό) και να υποστηρίζουν τη διατήρηση της γλώσσας τους. Προκειμένου οι παιδαγωγοί να δίνουν ευκαιρίες στα παιδιά να ασκούν τη ρητορική τους γλώσσα, μπορούν να ζητήσουν τη βοήθεια των γονέων, μεγαλύτερων παιδιών ή άλλων μελών της κοινότητας, που γνωρίζουν τη συγκεκριμένη γλώσσα. Όταν σε μία τάξη μιλούνται πολλές γλώσσες, οι παιδαγωγοί μπορούν να φτιάξουν ομάδες με παιδιά που μιλούν την ίδια ή παρόμοια γλώσσα, τα οποία θα συναναστρέφονται μεταξύ τους για ορισμένες περιόδους.
- Η κατάλληλη τεχνολογία ενσωματώνεται στο περιβάλλον και χρησιμοποιείται ως μία από τις πολλές επιλογές στην υποστήριξη της μάθησης των παιδιών. Τα αναπτυξιακά κατάλληλα προγράμματα για υπολογιστές προωθούν το δημιουργικό παιχνίδι, τη συζήτηση και την επίλυση προβλημάτων, ενώ συμβάλλουν στην νοητική και κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών. Οι παιδαγωγοί πρέπει να φροντίζουν ώστε να έχουν όλα τα παιδιά την ίδια πρόσβαση στην τεχνολογία. Άλλωστε η τεχνολογία βοηθάει και τις παιδαγωγούς να επικοινωνούν και να συνεργάζονται μεταξύ τους.
- η αξιολόγηση είναι μια συνεχής διαδικασία που απαιτεί τη συνεργασία των παιδιών, της παιδαγωγού και των γονέων. Η αξιολόγηση αντικατοπτρίζει την πρόοδο σε βασικούς μαθησιακούς και αναπτυξιακούς στόχους και σχετίζεται με τους στόχους και το περιεχόμενο του προγράμματος. Προκειμένου να επιτευχθεί η αξιολόγηση, οι παιδαγωγοί χρησιμοποιούν μεθόδους κατάλληλες για την ηλικία και τις εμπειρίες των παιδιών, οι οποίες αντικατοπτρίζουν τις τυπικές δραστηριότητές τους (παρατήρηση των παιδιών, συζητήσεις και συνεντεύξεις μαζί τους, συλλογή των έργων τους και επίδοση σε δραστηριότητες της τάξης).Ακόμα χρησιμοποιούν την αξιολόγηση για ένα συγκεκριμένο σκοπό και προς όφελος των παιδιών. Αναγνωρίζουν τις διαφορές στους τρόπους και τους ρυθμούς μάθησης και λαμβάνουν υπόψη όχι μόνο τι μπορεί να κάνουν τα παιδιά μόνα τους, αλλά και τι μπορούν να καταφέρουν με τη βοήθεια συνομηλίκων ή ενηλίκων.
Ο ρόλος της παιδαγωγού είναι η υποβοήθηση της ανάπτυξης των παιδιών και η ενθάρρυνση της ενεργητικής μάθησής τους. Πιο συγκεκριμένα, ο ρόλος της σύμφωνα με τους Hobmann και Weikart (1995), είναι:
- να οργανώνει το περιβάλλον και την καθημερινή πορεία ώστε να προωθείται η ενεργητική μάθηση.
- να προσφέρει στα νήπια ποικιλία υλικών που τα ενδιαφέρουν ( αντικείμενα της καθημερινής ζωής, υλικά από τη φύση, εργαλεία κ.λ.π.) και να τους παρέχει αρκετό χρόνο για να τα χρησιμοποιήσουν.
- να προσπαθεί, καθ΄ όλη τη διάρκεια της ημέρας, να δημιουργήσει ατμόσφαιρα εμπιστοσύνης και ασφάλειας, η οποία κάνει τα παιδιά να αισθάνονται άνετα για να πουν τη γνώμη τους, να πειραματιστούν, να αναγνωρίσουν προβλήματα και να προσπαθήσουν να τα επιλύσουν.
- να ενθαρρύνει τις θετικές κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. Έτσι προτρέπει τα παιδιά να απευθύνονται το ένα στο άλλο, να ανταλλάσσουν ιδέες ή να ζητάνε τη βοήθεια που μπορεί να χρειάζονται.
- να προγραμματίζει δραστηριότητες που σχετίζονται με τις εμπειρίες και τα ενδιαφέροντα των νηπίων. Ακόμα να έχει έτοιμες εναλλακτικές δραστηριότητες, σε περίπτωση που δεν πάνε καλά όσες έχει προγραμματίσει.
- να κάνει ερωτήσεις και προτάσεις σχετικές με τις “εμπειρίες-κλειδιά” που προωθούν τη νοητική, τη γλωσσική, την αισθητική, την κινητική και την κοινωνική ανάπτυξη.
- να δίνει τη δυνατότητα στα νήπια να κάνουν επιλογές.
- να συζητάει με τα παιδιά για το τι σκέφτονται και τι κάνουν.
- να δέχεται τις απαντήσεις, τις εξηγήσεις και τα συμπεράσματα των νηπίων, ακόμα και αν είναι λαθεμένα.
Κατά την ώρα της πραγματοποίησης των δραστηριοτήτων:
- να βοηθάει τα νήπια που διστάζουν να ξεκινήσουν μια δραστηριότητα ή δεν ξέρουν τι να κάνουν, αφού πρώτα εξακριβώσει την αιτία του δισταγμού τους.
- να στηρίζει ένα παιδί που το απορρίπτουν οι συμμαθητές τους, προτείνοντάς του, για παράδειγμα, να πάρει μέρος στο συμβολικό παιχνίδι χτυπώντας την πόρτα, τηλεφωνώντας ή φέρνοντας ένα αντικείμενο που ταιριάζει στο παιχνίδι. Σε περίπτωση που τα άλλα νήπια το απορρίπτουν επειδή είναι επιθετικό, η παιδαγωγός το βοηθάει να βρει εναλλακτικούς τρόπους συμπεριφοράς, ώστε να γίνει αποδεκτό.
- να συμβάλλει ώστε τα παιδιά να λύνουν τις συγκρούσεις τους οδηγώντας τα να βρουν αμοιβαία αποδεκτές λύσεις.
- να προσφέρει ερεθίσματα στα νήπια να σκεφτούν σχετικά με όσα κάνουν και ανακαλύπτουν (π.χ. “γιατί νομίζεις ότι η ζάχαρη διαλύεται στο νερό ενώ η άμμος όχι?”)
- να αναγνωρίζει και να ενισχύει την εργασία των παιδιών, όχι μόνον μετά το τέλος της, αλλά και κατά τη διάρκειά της.
- Την αναγνώρισή της αυτή τη δείχνει στα νήπια η παιδαγωγός, συμμετέχοντας στο παιχνίδι τους, μιμούμενη τα παιδιά σε αυτό που κάνουν ( π.χ. μου αρέσει ο τρόπος που παριστάνεις το βάτραχο. Θα τον κάνω κι εγώ έτσι”), και με σχετικές ερωτήσεις που δείχνουν ότι ενδιαφέρεται πραγματικά για την εργασία τους.
- να προγραμματίζει εκπαιδευτικούς περιπάτους ή να καλεί πρόσωπα στο σχολείο που σχετίζονται με τα ενδιαφέροντα των παιδιών.
Ο ρόλος της παιδαγωγού είναι ενεργός αλλά όχι παρεμβατικός.
