του Νίκου Δούλη, Φιλολόγου του 4ου ΓΕΛ Ιωαννίνων “ΑΚΑΔΗΜΙΑ”

Το βασικό θέμα του έργου είναι η στενή σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στον άνθρωπο και τα ζώα μέσα στα πλαίσια της άγριας φύσης.

Η ιστορία εκτυλίσσεται στην Ινδία την περίοδο της αποικιοκρατίας. Ο αφηγητής είναι ένας μικρός Ινδός από ευκατάστατη οικογένεια. Όταν είναι εννέα ετών, ο πατέρας του τού χαρίζει έναν ελέφαντα πέντε μηνών, τον Καρί. Από εκείνη τη στιγμή το παιδί και ο ελέφαντας γίνονται αχώριστοι φίλοι. Ο μικρός αφηγητής μεγαλώνει τον ελέφαντα με πολλή αγάπη σαν να ήτανε παιδί του. Αφιερώνει πολλές ώρες της ημέρας στην ανατροφή του νεαρού ελέφαντα και έτσι ανακαλύπτει τα μυστικά του δάσους και των άγριων ζώων που ζουν σ’ αυτό.

Η οικογένεια του αφηγητή έχει φροντίσει να στεγάσει τον ελέφαντα σ’ ένα υπόστεγο με αχυρένια στέγη που στεριώνεται σε χοντρούς κορμούς δέντρων που είναι πολύ γεροί, για να μην μπορεί να τους ρίξει ο Καρί.

Ο αφηγητής αναθυμάται τις περιπέτειες που περνά μαζί με τον ελέφαντα και τις αναπολεί. Η αφήγηση, στην οποία κυριαρχεί το τρίτο ενικό πρόσωπο, αποκτά χάρη και παραστατικότητα και εμπλουτίζεται με λυρικές εικόνες.  Ο ίδιος αφηγείται : «Στις Ινδίες τ’ άστρα φαίνονται τόσο σιμά, που θαρρείς πως μπορείς να τα πιάσεις με το χέρι. Κι ο βαθυγάλαζος ουρανός μοιάζει με ποταμό σιωπής που τρέχει ανάμεσα σε δύο αργυρές όχθες».

Ανάμεσα στον αφηγητή και το ζώο αναπτύσσεται μια σχέση ξεχωριστή. Ο ελέφαντας αγαπάει πολύ τους ανθρώπους και ο αφηγητής έχει μάθει να ζει αρμονικά με τον κόσμο των ζώων. Ο ίδιος θυμάται: «Ο Καρί αγαπούσε πολύ τους ανθρώπους. Περνούσε ανάμεσά τους σα να ήταν κι αυτός άνθρωπος. Ήμουν πολύ περήφανος για τον ελέφαντά μου και την άμεμπτη συμπεριφορά του».

Την ξεχωριστή παρέα του νεαρού αφηγητή και του ελέφαντα συμπληρώνει ένας εξημερωμένος πίθηκος, ο Κοοπί που έχει «κοκκινωπό πρόσωπο με πυρόξανθη τρίχα». Αν και οι ελέφαντες δεν συμπαθούν καθόλου τους πιθήκους, ο αφηγητής  καταβάλλει φιλότιμες προσπάθειες για να τους συμφιλιώσει και τελικά το καταφέρνει.

Οι τρεις φίλοι βιώνουν διάφορες περιπέτειες που λαμβάνουν χώρα με φόντο τον μακραίωνο πολιτισμό της μεγάλης αυτής ασιατικής χώρας.

«Ο ήλιος έγερνε να βασιλέψει, η εσπερινή ησυχία γύρω μας ολοένα κατέβαινε όταν μπαίναμε στη Μπεναρές, την πιο αρχαία πολιτεία των Ινδιών…Ο Γάγγης τρώει ακατάπαυστα τα θεμέλια της πολιτείας. Τη νύχτα ακούς την αλαφρή βοή του. Όταν ο Ινδός μπαίνει στη Μπεναρές καταλαβαίνει πόσο παμπάλαια είναι η πατρίδα του».

Μέσα σ’ αυτό το γεωγραφικό και ιστορικό φόντο ξεδιπλώνεται και η παρουσία του Ευρωπαίου αποικιοκράτη. Στοχάζεται ο αφηγητής: «Είναι περίεργο, οι Ευρωπαίοι που έρχονται στην Ανατολή να μην παρατούν τον πολυδάπανο τρόπο ζωής τους. Να πίνεις κρασιά και να τρως κρέατα μπορεί να ταιριάζει στα κρύα κλίματα, όπου είναι ανάγκη να ζεσταθείς. Μα σ’ ένα κλίμα ζεστό ο άνθρωπος που τρώει και πίνει πολύ καταστρέφει ασφαλώς την υγεία του».

Ο «Ελέφας Καρί» καλλιεργεί στους νεαρούς αναγνώστες του την αγάπη για τα ζώα και τη φύση μέρος της οποίας είναι και ο ίδιος ο άνθρωπος. Είναι ένα βιβλίο γραμμένο για παιδιά, μπορεί όμως να διαβαστεί άνετα και από τους ενήλικες.

Ο συγγραφέας

Ο Γκοπάλ Μουκερί (Dhan Gopal Mukerji) γεννήθηκε στις 6 Ιουλίου 1890 σ΄ ένα χωριό κοντά στην Καλκούτα. Αφού περιπλανήθηκε για ένα χρόνο ως ασκητής στην έρημο στα πλαίσια της Βραχμανικής παράδοσης, άφησε την ασκητική ζωή, για να σπουδάσει στο Πανεπιστήμιο της Καλκούτας. Εκεί μπήκε στον κύκλο των φίλων του αδελφού του και ήλθε σε επαφή με τις ιδέες της αντίστασης της Βεγγάλης και εντάχθηκε στο ινδικό κίνημα ανεξαρτησίας.

Μετά από μια σύντομη παραμονή στην Ιαπωνία, μπήκε σ΄ ένα πλοίο για το Σαν Φρανσίσκο. Φοίτησε στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, Μπέρκλεϋ από το 1910 έως το 1913. Το 1914 έλαβε το πτυχίο φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ, όπου και δίδαξε για μικρό χρονικό διάστημα ως λέκτορας στον τομέα της συγκριτικής λογοτεχνίας. Νυμφεύτηκε την Αμερικανίδα Έθελ Ρέι Ντούκαν, καλλιτέχνιδα και παιδαγωγό και απέκτησε μαζί της ένα γιο που πήρε τ’ όνομά του.

Η πιο παραγωγική του περίοδος συμπίπτει με την παραμονή του στην Νέα Υόρκη. Εκεί κυκλοφόρησε το πρώτο παιδικό του βιβλίο, «ο Ελέφας Καρί» το 1922 από τις εκδόσεις Ντάττον, οι οποίες εξέδωσαν όλα τα παιδικά του βιβλία, σε εικονογράφηση του Τζέιμς Έντμουντ Άλλεν. Το βιβλίο έτυχε ευνοϊκής υποδοχής από το κοινό και του έδωσε φήμη. Την ίδια επιτυχία είχαν και τα δύο επόμενα παιδικά του βιβλία, «Θηρία και άνθρωποι της ζούγκλας» και «Ο Χάρι, το παλικάρι της ζούγκλας». Το βιβλίο «ο Ελέφας Καρί» κυκλοφόρησε στα ελληνικά το 1931  σε μετάφραση του Νίκου Καζαντζάκη.

Ο Μουκερί κέρδισε το βραβείο Νιούσμπερι το 1928 από τη Αμερικανική Ένωση Βιβλιοθηκών για το βιβλίο: «Γκέι Νεκ, η ιστορία ενός περιστεριού».

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι, σε αντίθεση με άλλα έργα παιδικής λογοτεχνίας, ο Μουκερί δεν προσωποποιούσε τα ζώα στις ιστορίες που έγραφε.

Ο Μουκερί, αν και απέκτησε πολλούς φίλους στις Η.Π.Α., ένιωθε απομονωμένος. Ο ίδιος προσπαθούσε να συγκεντρώσει κεφάλαια για να προωθήσει το κίνημα ανεξαρτησίας στην Ινδία, ενδιαφερόταν πολύ για την πνευματική παράδοση της πατρίδας του και προσπαθούσε να την κάνει γνωστή στην Δύση.

Βρέθηκε νεκρός από την γυναίκα του στο διαμέρισμά του στη Νέα Υόρκη στις 14 Ιουλίου 1936.

Για τη συγγραφή του άρθρου αντλήθηκαν πληροφορίες από τις παρακάτω πηγές:

Α. Γκοπάλ Μουκερί, Ο ελέφας Καρί (1971), εκδόσεις Ν. Νίκας κ΄ Σία, Αθήνα (μετάφραση Νίκου Καζαντζάκη)

Β. https://en.wikipedia.org/wiki/Dhan_Gopal_Mukerji

Γ. https://www.encyclopedia.com/history/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/dhan-gopal-mukerji

Δ. Τι αποκαλύπτει ένα ξεχασμένο παιδικό βιβλίο για τις εκδόσεις των Η.Π.Α. by Pooja Makhijanj.

Τα κείμενα που παρατίθενται στο άρθρο είναι μετάφραση Νίκου Καζαντζάκη.