Δεν θυμάμαι καλά, αλλά μιας και δεν χάνω ποτέ την ευκαιρία να το αναφέρω σε συζητήσεις δεξιά κι αριστερά, πρέπει να σας έχω μιλήσει για τα τρία βιβλία στα οποία επιστρέφω και τα ξαναδιαβάζω μόλις περάσουν 5 χρόνια από την προηγούμενη φορά. Την “Ασκητική“, το”Άκου Ανθρωπάκο” και τον “Γλάρο Ιωνάθαν“. Κείμενα που, τουλάχιστον σε εμένα, μου μιλούν διαφορετικά κάθε λίγο που μεγαλώνω. Το πιο αμφίσημο (αμφίσημο τρόπος του λέγειν, μιας και μπορεί να ερμηνευτεί με παραπάνω από δύο τρόπους) από αυτά τα βιβλία, και πιστεύω από τα περισσότερα βιβλία του σύγχρονου κόσμου, είναι αυτό στο οποίο θα αναφερθώ σήμερα. Μια ιστορία που την διάβασα νέος σαν παραμύθι, μεγαλύτερος σαν αλληγορία, και αργότερα σαν μια τρομακτική αποτίμηση των πραγμάτων που μας εμποδίζουν να ελευθερωθούμε.
Ο Bach ξεκινά την διήγηση μίας παραβολής που η ερμηνεία της είναι αποστολή του αναγνώστη.
Ο Γλάρος Ιωνάθαν (Λίβινγκστον, μιας και έχει και επίθετο) είναι η κάρτα εισόδου σε έναν μεταφυσικό κόσμο που συντηρείται από τρομερά γήινα ένστικτα, όπως την επιθυμία για ελευθερία από κάθε είδους σύμβαση.
Υπό κανονικές συνθήκες, αντιδρώ αρνητικά όταν διαβάζω βιβλία που έχουν ατάκτως ειρημένες ατάκες και τσιτάτα στις σελίδες τους, αερολογώντας, ενίοτε μπουρδολογώντας, για πράγματα (η ζωή, ο έρωτας, η ευτυχία, ξέρετε) που δεν καταφέρνουν να πιάσουν την ουσία τους στο ελάχιστο. Ο Bach και το Γλάρος Ιωνάθαν διαλέγουν τον παράδρομο της όλης διαδικασίας και ξεκινούν την διήγηση μίας παραβολής που η ερμηνεία της είναι αποστολή του αναγνώστη.
Η ιστορία:
Μια “παιδική” προσέγγιση στην επιθυμία ενός γλάρου, να μάθει κάτι παραπάνω από το “πετάω για να βρω την τροφή μου και να επιβιώσω”. Μια επιθυμία που, όσο ο φιλαράκος μας ο γλάρος μεγαλώνει, γίνεται φαγούρα στα φτερά, ανάγκη απαραίτητη πιότερη και από το οξυγόνο. Η συνάντηση του με τους “Δασκάλους”-γλάρους θα τον υποχρεώσει να ζητήσει περισσότερα, να καταλάβει πως όσα διδάσκεται είναι πράγματα που ήδη ξέρει και κάποιος απλά έπρεπε να του τα θυμίσει.
Κι όταν έρθει η δική του σειρά να διδάξει, θα καταλάβει πως οι έννοιες αυτές – δάσκαλος, μαθητής – εξαφανίζονται και πως η πραγματικότητα είναι ότι όλοι κουβαλάνε και τις δύο ιδιότητες και απλά πρέπει να τους φανερωθεί πότε θα είναι το ένα και πότε το άλλο.
Σαφώς επηρεασμένος από τις ανατολίτικες διδαχές αλλά και τα “παραμύθια” του δυτικού κόσμου (Αίσωπος κοκ), ο Richard Bach δεν πέφτει στην παγίδα της ψυχανάλυσης και της στείρας αναφοράς των προσωπικών του πιστεύω.
Το μόνο, το πρώτο και αληθινό του αίτημα, είναι πως θέλει να πετάξει. Χωρίς όριο, χωρίς φόβο, χωρίς συστολή, απελευθερωμένος από κάθε επίγεια άγκυρα, κάθε μορφής. Και ξέρει, πως για να γίνει αυτό, πρέπει να κάνει μικρά και σταθερά βήματα, πρώτα να κατανοήσει κάθε κερδισμένο μέτρο προς τον ουρανό και μετά να συνεχίσει. Ο Γλάρος Ιωνάθαν είναι το avatar του, μια μυστική και ταπεινή θεότητα, τόσο ίδια και ταυτόχρονα τόσο ξεχωριστή από τους υπόλοιπους γλάρους.
Ο Γλάρος Ιωνάθαν έχει αγαπηθεί από εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Ακόμα και από αυτούς που δεν το είδαν ποτέ ως ένα κείμενο που μπορεί να σε οδηγήσει στην αυτογνωσία αλλά ως ένα λογοτεχνικό παραμύθι. Και αυτό είναι και άλλα πολλά που ο χρόνος, όχι ο δικός του, ο δικός μας χρόνος, θα το δικαιώνει και θα το γιγαντώνει σαν έργο.
Ο Bach δεν μίλησε σαν προφήτης, δάσκαλος, γκουρού ή οτιδήποτε άλλο παρόμοιο. Σε κερδίζει γιατί θέλει αυτό ακριβώς να σου πει: “Δεν διαφέρουμε, είδα κάποια πράγματα και θέλω να τα μοιραστώ μαζί σου με τούτο τον τρόπο.”
Κάθε σελίδα πλησιάζει πιο κοντά στο τελικό κρεσέντο που έχει προοικονομήσει γράμμα γράμμα σε όλο το προηγούμενο έργο. Δεν μιλάει για θάνατο, για ζωή μιλάει
Και είναι ειλικρινής, πειστικός και ανιδιοτελής στην στοίχιση των λέξεων και των νοημάτων. Κάθε σελίδα πλησιάζει πιο κοντά στο τελικό κρεσέντο που έχει προοικονομήσει γράμμα γράμμα σε όλο το προηγούμενο έργο. Δεν μιλάει για θάνατο, για ζωή μιλάει.
Ο Γλάρος Ιωνάθαν είναι το πιο αισιόδοξο βιβλίο που έχω διαβάσει στη ζωή μου. Κανένα άλλο δεν σου ζητάει τόσο ευγενικά να αποβάλεις από τον οργανισμό σου τους φόβους και τις δεσμεύσεις για έναν σκοπό που η κατανόηση του μπορεί να χρειαστεί ολόκληρη τη ζωή σου. Δεν συνάντησα όμως και βιβλίο πιο γενναιόδωρο στην προσφορά του να κοιτάξεις τη ζωή από μια άλλη οπτική, λίγα μέτρα πιο πάνω από το έδαφος, και λίγο πιο πάνω. Μέχρι να φτάσεις στον παράδεισο. Τον παράδεισο του γλάρου Ιωνάθαν, την ερμηνεία του οποίου θα έπρεπε να χρησιμοποιούν οι θρησκείες ανά τους αιώνες. Αλλά δεν συγχέω τα πράγματα, αυτές βασίζονται στον φόβο. Και ο Γλάρος Ιωνάθαν είναι απλά ένα βιβλίο.
Τι να ξέρει ένα βιβλίο για όλα αυτά τα μεγάλα, τα μυστήρια;