Την 1η Μαρτίου, ημερομηνία που συμπίπτει με τον ερχομό της άνοιξης , μετά την προσέλευση των μαθητών στο σχολείο οι μαθητές του Β2 τμήματος με τη δασκάλα τους κα Μηλιά Δημητριάδου, τον εκπαιδευτικό Φυσικής Αγωγής Κο Κωνσταντίνο Βουλγαρίδη και τη μουσικό του σχολείου Κα Αϊντζή Βασιλική επιφύλαξαν μια ευχάριστη έκπληξη σε όλους τους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς.
Φορώντας στεφάνια και βραχιόλια με λουλούδια και χελιδονάκια, περνούσαν από κάθε τάξη και τραγουδούσαν τα κάλαντα της άνοιξης,“Τα χελιδονίσματα”, προσφέροντας σε κάθε μία ένα ομοίωμα χελιδόνας που έφτιαξαν με τη δασκάλα τους, καλωσορίζοντας έτσι με τον πιο μελωδικό και ευχάριστο τρόπο την άνοιξη.
Την ίδια έκπληξη έκαναν και στους μαθητές του γειτονικού 3ου Νηπιαγωγείου, προσφέροντας μαζί με τη χελιδόνα και μια ευχάριστη και χαρούμενη διάθεση για το καλωσόρισμα της άνοιξης.
Η δράση παρουσιάστηκε στη συνέχεια σε όλους τους μαθητές και εκπαιδευτικούς του σχολείου στην αυλή του σχολείου μας και περιλάμβανε εκτός από τα χελιδονίσματα, ένα χορό «Ταπεινό Μεταξάδων» με τραγούδι για την άνοιξη καθώς και το δρώμενο της αναβίωσης του εθίμου της «Πιρπιρούνας» ή «Περπερούνας». Η παρουσίαση ολοκληρώθηκε με συγκαθιστό χορό. Στις ενότητες αυτές συμμετείχαν ακόμη και οι μαθητές των Δ’ και Ε1΄ τάξεων.
Μόλις ολοκληρώθηκε η δράση στην αυλή, κατευθυνθήκαμε στο Δημαρχείο από τον κεντρικό δρόμο της πόλης, τραγουδώντας «Τα κάλαντα της άνοιξης» με συνοδεία παραδοσιακής μουσικής από γκάιντα και τουμπερλέκι, σκορπίζοντας χαρά και ενθουσιασμό στους περαστικούς και τους θαμώνες των καταστημάτων.
Φτάνοντας στο δημαρχείο μας υποδέχτηκαν και μας καλωσόρι
σαν ένθερμα ο κος Δήμαρχος με τα μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου και πλήθος κόσμου.
Αφού εξηγήσαμε το λόγο της επίσκεψης μας οι μαθητές πήραν τις θέσεις τους και οι δράσεις μας άρχισαν να υλοποιούνται.
Πρώτη ενότητα ήταν τα κάλαντα της άνοιξης που αποδοθήκαν μελωδικά από τους μαθητές των Β΄ και Δ΄ τάξεων οι οποίοι κρατούσαν φύλλα κισσού, ενώ συγχρόνως οι μαθήτριες της Ε΄ τάξης ντυμένες με παραδοσιακές φορεσιές της Ανατολικής Θράκης, χόρεψαν συρτό χορό 7/8, κρατώντας η πρώτη το ομοίωμα της χελιδόνας.
Ήρθε, ήρθε χελιδόνα
ήρθε κι άλλη μελιηδόνα,
κάθισε και λάλησε,
και γλυκά κελάδησε:
“Μάρτη, Μάρτη μου καλέ,
και Φλεβάρη φοβερέ,
κι αν φλεγίσεις κι αν τσικνίσεις,
καλοκαίρι θα μυρίσεις.
Κι αν χιονίσεις κι αν κακίσεις,
πάλιν άνοιξιν θ’ανθίσεις.
Θάλασσαν επέρασα
και στεριάν δεν ξέχασα,
κύματα κι αν έσχισα,
έσπειρα, ‘κονόμησα.”
Το έθιμο της χελιδόνας έχει τις ρίζες του στην αρχαία Ελλάδα. Η λαογραφική έρευνα θεωρεί το έθιμο αρχαιοελληνικό που έφτασε στις μέρες μας μέσα από την προφορική παράδοση, διατηρώντας όχι μόνον το ίδιο θέμα αλλά και διασώζοντας σχεδόν αυτολεξεί ορισμένους στίχους με ανάλογο ύφος και ποιητική δομή. Αποτελούν έτσι μια ειδική λαογραφική εκδήλωση της ελληνικής παράδοσης.
Αυτό το έθιμο συμβολίζει την αναγέννηση της φύσης και τη γονιμότητα, το στόλισμα με φύλλα κισσού την αειθαλή βλάστηση, ενώ το πέταγμα της χελιδόνας συμβολίζει την απελευθέρωση της ψυχής.
Αμέσως μετά τα χελιδονίσματα, οι μαθήτριες τη Ε΄ και Β΄ τάξης χόρεψαν τραγουδώντας, χορό Ταπεινό- Μεταξάδων – που αποτελεί μια ωδή στην άνοιξη, στον ξενιτεμό αλλά και την αισιοδοξία επειδή η κόρη τελικά βρήκε τον καλό της.
Ταπεινό- Μεταξάδων
Νι- ν- ήρθι κόρη μ’ ήρθι κόρη μ’
νι- ν- ήρθι κόρη μ’ η άνοιξη
ήρθι του καλουκαίρι
Νι- π’ανοίγουν τα π’ανοίγουν τα
νι- π’ανοίγουν τα τριαντάφυλλα
π’ άνοίγ’ τα καρυουφύλλια
Νι- παν τα πουλά- παν τα πουλά
νι- παν τα πουλάκια στη βουσκή
κι έμουρφις στη βρύση
Νι- παίρνου κι γω παίρνου κι γω
νι- παίρνου κι γω τ’ αγλή(γ)ουρου
κι πάου να του πουτίσου
Νι- βρίσκου κόρη βρίσκου κόρη
νι- βρίσκου κόρη που γιόμιζι
κόρη που σκαμαγκιάζει
Νι- τ’έχουν κόρη μ’ τ’έχουν κόρη μ
νι- τ’έχουν κόρη μ’ τα μάτια σου
κι είνι δακρυσμένα
Νι- έχου άντρα έχου άντρα
νι- έχου άντρα στην ξενιτιά
τώρα δωδικα χρόνια
Νι- κι ακόμα δυο κι ακόμα δυο
νι- κι ακόμα δυο τουν καρτίρω
κι ύστιρα καλουγριεύου
Νι- κόρη μ’ ιγώ κόρη μ’ ιγώ
νι- κόρη μ’ ιγώ είμ’ ου άντρα σου ιγώ είμι κι ου καλός σου.
Στη επόμενη ενότητα της δράσης μας οι μαθητές της Β΄ τάξης παρουσίασαν την
αναβίωση του εθίμου της «Περπερούνας» ή «Πιρπιρούνας»
Πρόκειται για ένα πανελλήνιο και πανάρχαιο έθιμο, με αναφορές στις περιόδους αναβροχιάς, όταν κινδύνευαν να χαθούν οι σοδιές, από την ξηρασία.
Ένα μεγάλο τμήμα του εισοδήματος του Εβρίτη βασιζόταν από αρχαιοτάτων χρόνων στις αγροτικές δραστηριότητες. Έτσι, σε περιόδους ανομβρίας υπήρχε πρόβλημα, επειδή η σοδειά ήταν πιθανό να μην επιφέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα. Κατά τις περιόδους αυτές φυσικά, οι αγρότες δεν μπορούσαν να κάνουν τίποτα περισσότερο από μια προσευχή για να παρακαλέσουν το θεό να στείλει την πολύτιμη βροχή. Μέρος στην παράκληση προς το θεό έπαιρναν και τα κορίτσια του χωριού με το έθιμο της “ΠΙΡΠΙΡΟΥΝΑΣ” ή “ΠΕΡΠΕΡΟΥΝΑΣ”
Σύμφωνα με το έθιμο, ένα ορφανό και φτωχό κοριτσάκι ντυνόταν με αγριόχορτα, τα οποία στερεώνονταν στο κορμάκι του με φλούδες από μουριά. Το κοριτσάκι αυτό παρίστανε την λεγόμενη Πιρπιρούνα. Η «Πιρπιρούνα» ή Περπερούνα συνοδευόμενη από τα άλλα μικρά κορίτσια του χωριού γυρνούσαν από πόρτα σε πόρτα τραγουδώντας ένα τραγούδι που λεγόταν επίσης “πιρπιρούνα”.
Πιρπιρούνα πιρπατί, του θιό παρακαλεί
Του θιό παρακαλεί, για να βρέξει μια βροχή
Για να βρέξει μια βροχή, μια βροχή καλή βροχή
Μια βροχή καλή βροχή, να βραχούν οι τσουμπανοί
Να βραχούν οι τσουμπανοί, τσουμπανοί, γιλαδαροί
Τσουμπανοί, γιαλαδαροί μι τα πρόβατα τς’ μαζί
Μι τα πρόβατα τς’ μαζί κι μι τα γιλάδια τους
Κι μι τα γιλάδια τους κι μι τα βουβάλια τους.
Βρέξει κύργι δυο νιρά, να καρπίσουν τα σπαρτά
Να καρπίσουν τα σπαρτά, να ΄χουμι καλή σουδειά
Όσις τρύπις στου δυρμόν΄, τόσις θιμουνιές στ’ αλών’
Όσα φύλλα στα κλαδιά, τόσους βιός στ’ αφιντικά
Κάθε φορά που τα κορίτσια έφταναν σε κάποιο σπίτι, βουτούσαν τα βούζια (αγριόχορτα) στο μαστραπά (δοχείο γεμάτο νερό) που κρατούσαν και μ΄ αυτό κατέβρεχαν τη νοικοκυρά. Το ίδιο έκανε και η νοικοκυρά βρέχοντας τα χόρτα.
Κάθε φορά που η παρέα των κοριτσιών περνούσε από κάποιο σπίτι, η νοικοκυρά κερνούσε σε αυτήν φαγώσιμα. Αφού τελείωνε η “περιφορά” της Περπερούνας στο χωριό, οι γυναίκες μαζεύονταν σ’ ένα σπίτι και έφτιαχναν πίτες για το γλέντι που θα ακολουθούσε το βράδυ.
ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ: Το ντυμένο με φύλλα κορίτσι, συμβόλιζε τη διψασμένη βλάστηση που αναζητούσε απεγνωσμένα το νερό για να καρποφορήσει. Επίσης, επιλεγόταν ένα ορφανό παιδί, γιατί πίστευαν ότι έτσι θα δημιουργηθεί μεγαλύτερο αίσθημα λύπης στον Θεό.
Έτσι λοιπόν ντύθηκε μία μαθήτρια της Β΄ τάξης με φύλλα κισσού και ανάλογο στεφάνι στο κεφάλι της και περπατούσε καμαρωτή ανάμεσα στους συμμαθητές της, ενώ αυτοί την ράντιζαν με νερό.
Συγχρόνως με το δρώμενο ακουγόταν μελωδικά το τραγούδι της Περπερούνας, που αποδόθηκε με συνδυασμό μονωδίας από μαθήτρια της Ε΄ τάξης και χορωδίας από τους υπόλοιπους μαθητές της Δ΄ και Ε΄ τάξης.
Η δράση μας ολοκληρώθηκε με Μαντηλάτο – Συγκαθιστό, χορό της Ανατολικής Ρωμυλίας, στον οποίο συμμετείχαν με ενθουσιασμό όλοι οι μαθητές.
Μετά το τέλος των δράσεων μας η εκπαιδευτικός Κα Δημητριάδου με τους μαθητές της δώρισε στο δήμαρχο το ομοίωμα της χελιδόνας στέλνοντας το μήνυμα του ερχομού της άνοιξης. Οι υπάλληλοι και το δημοτικό συμβούλιο με τη σειρά τους μας ευχαρίστησαν για την όμορφη, χαρούμενη και αισιόδοξη παρουσίαση που τους προσφέραμε και δώρισαν στους μαθητές μαρτάκια και γλυκίσματα.
Στο σημείο αυτό να σημειώσουμε ότι όλα τα τραγούδια και οι χοροί αποδόθηκαν με συνοδεία ζωντανής μουσικής από γκάιντα που έπαιξε μαθητής της Ε ΄τάξης και τουμπερλέκι που έπαιξε ο εκπαιδευτικός Φυσικής αγωγής του σχολείου μας.
Ευχαριστούμε ιδιαίτερα τον πολιτιστικό σύλλογο Ορεστιάδας το ¨γέννημα¨ για την ευγενική χορηγία των παραδοσιακών φορεσιών.
Έτσι οι μαθητές είχαν τη χαρά να γνωρίσουν από κοντά και τα παραδοσιακά όργανα και τις παραδοσιακές φορεσιές του τόπου που αγαπούνε, στον οποίο ζούνε και μεγαλώνουν.
Ευχαριστούμε επίσης το Δήμαρχο Ορεστιάδας Κο. Παπαδόπουλο Διαμαντή και τα μέλη του Δημοτικού συμβουλίου για την ενθουσιώδη υποδοχή που μας έκαναν καθώς και για τα δώρα που χάρισαν στους μαθητές μας. Εμείς οι εκπαιδευτικοί με τη σειρά μας υποσχόμαστε στο μέλλον για παρόμοιες δράσεις και συνεργασίες.
Αυτό που τελικά συμπεραίνουμε κι έχει ιδιαίτερη αξία να τονιστεί είναι η ευαισθητοποίηση και η προαγωγή της ενεργού συμμετοχής των μαθητών σε μία δράση που αναβιώνει τα έθιμα της πατρίδας μας στο σχολείο, βοηθάει τα παιδιά να έρχονται σε επαφή με το πολιτιστικό τους παρελθόν, να γνωρίζουν τον τρόπο ζωής των προγόνων τους και να αναπτύξουν ηθική και κοινωνική συμπεριφορά να μην ξεχαστούν οι παραδόσεις μας και να αναζητούν περισσότερες πληροφορίες, μέσα από τα βιβλία, το διαδίκτυο ή τους φορείς της ζωντανής παράδοσης, που είναι οι μεγαλύτεροι, σε ηλικία, άνθρωποι. Η διαδικασία της αναπαράστασης των εθίμων, εξάπτει τη φαντασία και τη δημιουργικότητά τους και απογειώνει το βιωματικό τρόπο κατάκτησης της γνώσης, προωθεί τη συνεργασία, την ομαδικότητα, ενδυναμώνει το αίσθημα της κοινότητας.
Συντάκτης: Βουλγαρίδης Κωνσταντίνος