ΖΥΓΟΣ: ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΠΡΟΣΦΥΓΟΧΩΡΙ
Το χωριό μου, ο Ζυγός (το Ζυγός) , όπως συνηθίζουμε να λέμε ήταν και είναι ένα από τα μεγαλύτερα χωριά του νομού Καβάλας. Μέχρι τον ερχομό των προσφύγων είχε περίπου 1500 κατοίκους (1453 στην απογραφή του 1920) που ήταν όλοι Τούρκοι-Μουσουλμάνοι. Από το 1919 αποτέλεσε έδρα της ομώνυμης κοινότητας στην οποία για λίγα χρόνια εντάχθηκαν και το Κουρουτζού (Κρυονέρι) μέχρι το 1924 και μέχρι το 1927 η Μπουλούσκα (Πολύστυλο) και το Μπατεμ Τσιφλικ Αμυγδαλεώνας) .
Μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών το Ζυγός έγινε το μεγαλύτερο προσφυγοχώρι του νομού Καβάλας. Σύμφωνα με τα στοιχεία της γενικής διεύθυνσης εποικισμού Μακεδονίας στο χωρίο αποκαταστάθηκαν αγροτικά 305 προσφυγικές οικογένειες που αριθμούσαν 1288 άτομα. Στην απογραφή του 1928 εμφανίζεται να έχει 1518 κατοίκους από τους οποίους οι 1464 ήταν πρόσφυγες που ήρθαν μετά την καταστροφή. Οι περισσότεροι προέρχονταν από τον Πόντο και περιοχές της Μικράς Ασίας και λιγότεροι από την Ανατολική Θράκη. Τον πρώτο καιρό η ζωή τους ήταν δύσκολη, αφού αναγκάστηκαν να συγκατοικήσουν με τους μουσουλμάνους κατοίκους του χωριού για περίπου ενάμισι χρόνο μέχρι το 1924. Το πρόβλημα της στέγασής τους αντιμετωπίστηκε άμεσα με τις επιτάξεις και την εγκατάστασή τους σε δωμάτια των Τούρκικων σπιτιών. Για την επιβίωσή τους επιτάχτηκαν τα μισά γεννήματα του χωριού και δόθηκαν σε κάθε προσφυγική οικογένεια από 2 στρέμματα καλαμπόκι και κριθάρι που τα είχαν σπείρει οι Τούρκοι, μια αγελάδα και ένα γαϊδούρι. Αργότερα, χορηγήθηκαν γεωργικά εργαλεία και ένα κομμάτι γης για φυτέψουν καπνά.
Το 1924 με την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών οι μουσουλμάνοι αναχώρησαν για την Τουρκία και η ακίνητη περιουσία τους δόθηκε στους νέους κατοίκους. Η οριστική διανομή των σπιτιών έγινε το 1928 και των χωραφιών το 1929 (450 κλήροι των 19-22 στρεμμάτων) . Έτσι άρχισαν οι πρόσφυγές να χτίζουν την ζωή στη νέα πατρίδα τους. Ο πληθυσμός του χωριού ήταν ανομοιογενής και όπως ήταν φυσικό διαφορετικές ήταν οι συνήθειές και οι εκδηλώσεις τις κοινωνικής τους ζωής, όπως και η γλωσσά. Άλλη μιλούσαν την ποντιακή διάλεκτο και το 1/3 των μικρασιατών ήταν τουρκόφωνοι. Αυτές όμως οι διάφορες δεν εμπόδισαν την ομαλή συνύπαρξή τους.
Η κοινότητα με πρώτο πρόεδρο τον Αθανάσιο Κεκροπουλο και οι κάτοικοι συσπείρωσαν τις δυνάμεις τους για να αντιμετωπίσουν τις μεγάλες δυσκολίες. Τα πρώτα χρόνια τελούσαν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα σε αίθουσα του τουρκικού σχολείου και το 1924 μετέτρεψαν το τζαμί του χωριού σε ναό. Σύντομα όμως άρχισαν τις προσπάθειες για την ανέγερση νέας εκκλησιάς. Ο ναός της Ζωοδόχου Πηγής θεμελιώθηκε το 1931 και περατώθηκε το 1935.
Το 1923 άρχισε να λειτουργεί και μονοτάξιο σχολείο σε αίθουσα του τουρκικού διδακτηρίου με 40 μαθητές. Χρέη δασκάλου έκανε ένας κάτοικος του χωριού που ήξερε λίγα γράμματα. Το 1924 προσέλαβαν 2 δασκάλους(δεν είναι γνωστά τα ονόματά τους) και το 1925 άλλους 2, τον Ιωάννη Μεταξα και τον Ν. Καλλιονιδη. Έτσι το σχολείο λειτούργησε ως τετραταξιο. Το 1931 αποφάσισαν να φτιάξουν καινούριο διδακτήριο και για αυτό 3 χρόνια επέβαλαν φόρο στους κατοίκους μια δραχμή για κάθε οκά καπνού. Το σχολικό κτήριο με 6 αίθουσες διδασκαλίας, 2 γραφεία και 2 αποθήκες, θεμελιώθηκε το 1934 και τελείωσε το 1938. Με την βοήθεια του εποικισμού το 1925-26 ξαναφτιαχτηκε το δίκτυο ύδρευσης. Το 1937 το δίκτυο έφτασε και στα χωράφια του καπνού που ήταν από τότε το κύριο γεωργικό προϊόν του χωριού.
Το Ζυγός χάρη στους προκωμενους ανθρώπους του έγινε ένα από τα πλούσια και ζωντανά χωριά της Ανατολικής Μακεδονίας. Μέτα τον πόλεμο διατήρησε και αύξησε τον πληθυσμό του παρά το κύμα μετανάστευσης και έγινε πιο ελκυστικό με την αναδάσωση των γύρο λόφων το 1948 .
πηγή: Γεώργιος Τσιριδης
Συντάκτης: Αριστοτέλης Ε Τάξη
