Το Παλαιόκαστρο είναι εδώ και αρκετά χρόνια προάστιο της Θεσσαλονίκης. Οι παλαιότεροι το θυμούνται ως τόπο θερινής αναψυχής, ενώ στη βιβλιογραφία των οθωμανικών χρόνων το συναντούμε ως Νταούτ Μπαλί
Ο οικισμός είχε ιδρυθεί το 1817 και κατοικείτο από γηγενείς και μερικούς Βλάχους.

Στο Παλαιόκαστρο λειτουργούσε, προ του 1900, μονοτάξιο σχολείο στο νάρθηκα της εκκλησίας, έως το 1904 και στη συνέχεια στεγάστηκε σε οίκημα δωρεά του Δημ. Στογιάννη. Μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους, ο Τσιαμίλ Μπέης καταφεύγει στη θεσσαλονίκη, από όπου διαχειρίζεται το τσιφλίκι του. Νοικιάζει τα βοσκοτόπια σε τρεις οικογένειες κτηνοτρόφων από τα Μεγάλα Λιβάδια του όρους Πάικου, οι οποίοι και παρέμειναν μετά την αποχώρηση των Τούρκων και αποτέλεσαν τον πυρήνα του οικισμού. (απόσπασμα από τον Πολιτιστικό Άτλαντα της Γενικής Γραμματείας Ν.Γενιάς)

Κατά τη χρονική περίοδο 1922 – 1930 εγκαταστάθηκαν στην περιοχή Έλληνες πρόσφυγες του Πόντου και του Καυκάσου. Η ονομασία του οικισμού κατά την τουρκοκρατία ήταν Δαουτ-Μπαλή (σημερινό Παλαιόκαστρο) που σημαίνει “Το μέλι του Δαβίδ”.

Αποδείξεις ότι ο τόπος κατοικούνταν από αρχαιοτάτους χρόνους είναι τα διάφορα αρχαιολογικά ευρήματα που εντοπίστηκαν στην έκταση που καταλαμβάνει ο Δήμος Ωραιοκάστρου όπως το Νεκροταφείο εποχής Σιδήρου στο Παλαιόκαστρο, η Villa Rustica, οι Βυζαντινοί Νερόμυλοι στο ρέμα της Αγίας Παρασκευή.

η αγροτική έπαυλη
Επιμέλεια: Αστέριος Στουγιαννούδης

Στην νοτιοδυτική περιοχή του Παλαιοκάστρου και συγκεκριμένα στη συμβολή των οδών Στανίση και Ζακύνθου αποκαλύφθηκε πρόσφατα ένα σημαντικό αρχαιολογικό εύρημα. Πρόκειται για μια οχυρή αγροτική έπαυλη (villa rustica) του τέλους του 4ου – αρχών 5ου αιώνα. Η αρχιτεκτονική του αποκαλυφθέντος κτίσματος με τις ελληνιστικές καταβολές στο σχεδιασμό και τη βαθιά αψίδα, η τοιχοποιία του (αργολιθοδομή, ισχυρό ασβεστοκονίαμα, ζώνες πλίνθων), και το πολυτελές ψηφιδωτό του δάπεδο, με τη συνύπαρξη γεωμετρικών θεμάτων με ανθρώπινες μορφές και μυθολογικές σκηνές, μαρτυρεί το επίπεδο ζωής στα προάστια της Θεσσαλονίκης της πρώιμης παλαιοχριστιανικής εποχής. Το τμήμα της έπαυλης που ανασκάφηκε περιλαμβάνει: α) περίβολο με πύργο (υπεράσπιση της εισόδου), β) περίστυλη αυλή με πηγάδι, γ) τρικλίνιο (triclinium)=κεντρική αίθουσα συμποσίων, τραπεζαρία, δ) Δύο ζεύγη δωματίων (επικοινωνία χώρων έπαυλης με θυραία ανοίγματα), ε) μεγάλη αποθήκη με δεξαμενή, ζ) λουτρό και χώρους υποκαύστων. Ωστόσο τα όρια της αγρέπαυλης δεν είναι εύκολο να προσδιοριστούν, καθώς ένα μεγάλο τμήμα της ανήκει σε οικόπεδο που δεν έχει ακόμη ανασκαφεί.

Η είσοδος του τρικλινίου

Από την έρευνα και τα αρχαιολογικά δεδομένα μπορούμε να διακρίνουμε τρεις φάσεις για την αγροτική έπαυλη στο Παλαιόκαστρο:

Η ανατολική στοά της αγρέπαυλης

Το ψηφιδωτό δάπεδο του ΒΑ δωματίου με παράσταση της Λήδας

Λεπτομέρεια του ψηφιδωτού διακόσμου της βόρειας στοάς. Διακρίνεται η προσωποποίηση του ποταμού Εχέδωρου

Το ψηφιδωτό δάπεδο του τρικλινίου