Το Κίουι, εκτός από χυμό που μπορεί να το ξέρετε από τα κοκτέιλ που πίνετε, είναι και πουλί. Δεν μπορεί να πετάξει και ζει αποκλειστικά στη Νέα Ζηλανδία. Απειλείται με εξαφάνιση.Αυτά για το Κίουι.
Δείτε τώρα το βίντεο που ετοίμασε ο Andreas Hykade για τον εθισμό στα ναρκωτικά, με κινούμενα σχέδια.Ένα Κίουι αρχικά δεν δίνει σημασία σε αυτά που βρίσκει μπροστά του. Στη συνέχεια δοκιμάζει και εθίζεται μέχρι που όλη αυτή η διαδικασία του γίνεται συνήθεια. Συνήθεια γίνεται και η απότομη πτώση, αλλά και η μικρότερη σε διάρκεια… διαδρομή στα ταξίδια.Δείτε το. Πανέξυπνο κι απολαυστικό. Μπορείτε να το δείξετε και στα παιδιά σας για να καταλάβουν μέσα από τα κινούμενα σχέδια το τι ακριβώς συμβαίνει με τα faux ταξίδια του μυαλού.
Πώς να μιλήσετε στο παιδί σας για τα ναρκωτικά ( 5 έως 8 ετών)
Τα ναρκωτικά δεν είναι παρά μία αφηρημένη λέξη για τα παιδάκια αυτής της ηλικίας. Γενικά δεν γνωρίζουν τα ονόματα των παράνομων ναρκωτικών, όπως μαριχουάνα ή κοκαΐνη ή ηρωίνη και ασφαλώς αγνοούν τελείως την ύπαρξη τους. Στην ηλικία αυτή επικεντρώνονται στο εδώ και τώρα και εκτός, εάν η χρήση ναρκωτικών είναι κάτι που συμβαίνει γύρω τους, δεν το αντιλαμβάνονται. Ως εκ τούτου οποιαδήποτε συζήτηση για χρήση ναρκωτικών είναι πιο αποτελεσματική, όταν αφορά τη διατήρηση της καλής υγείας και την αποφυγή πραγμάτων που βλάπτουν το σώμα τους. Αυτή όμως είναι η κατάλληλη στιγμή, για να βοηθήσετε το παιδάκι σας να αναπτύξει τις σωστές ικανότητες λήψης αποφάσεων και τις πραγματικές αξίες στη ζωή, που μπορεί να χρησιμοποιήσει αργότερα για να αντισταθεί στα ναρκωτικά. Αν το παιδί δεν μάθει από σας τις αξίες και τα πιστεύω σας, δεν θα ξέρει τι είναι και θα διαμορφώσει τη δική του άποψη, σύμφωνα με ότι ακούει από τους φίλους του και την τηλεόραση. Έτσι επωφεληθείτε από την ηλικία αυτή για να διδάξετε το παιδί σας τι είναι σωστό. Οι ειδικοί λένε: « στην ηλικία αυτή αν οι γονείς πουν αυτό είναι κακό, τα παιδιά πιστεύουν ότι πράγματι είναι κακό.»
Πώς να μιλήσετε γι’ αυτό …Συζήτησε τους κινδύνους με τρόπο που μπορεί να αντιληφθεί. Δεν χρειάζεται να του πείτε τα ονόματα των ναρκωτικών. Απλά αναφέρεται τα τσιγάρα και πείτε: «θυμάσαι τι κακό κάνουν τα τσιγάρα στο σώμα μας; Υπάρχει λοιπόν μία ουσία μέσα σε αυτά που μας κάνει κακό. Πολλές φορές οι άνθρωποι χρησιμοποιούν και άλλες ουσίες, (φάρμακα) που μπορούν να μας βλάψουν. Όπως επίσης αν τα παίρνουμε χωρίς την συμβουλή του γιατρού μας.»
Να είστε προσιτοί. Εάν μέχρι τώρα δεν έχετε κάνει κάποια σοβαρή συζήτηση με το παιδί σας, είναι η κατάλληλη στιγμή να του δώσετε να καταλάβει ότι είστε έτοιμοι να απαντήσετε σε όλες τους τις ερωτήσεις, προσεκτικά και ήρεμα, όσο δύσκολες και αν είναι αυτές. Μέχρι τη στιγμή που θα φτάσει στο γυμνάσιο και θα αρχίσει να έχει σοβαρά ερωτήματα σχετικά με τα ναρκωτικά, είναι πολύ καλό να ξέρει ότι μπορεί να συζητήσει τα πάντα μαζί σας.
Διδάξτε του πώς να λέει όχι. Αν το παιδί σας στην ηλικία αυτή μάθει να υποστηρίζει τις θέσεις του με αυτοπεποίθηση, θα μπορέσει πιο εύκολα αργότερα να αντέξει την πίεση των συνομήλικων εφήβων να δοκιμάσει ναρκωτικά. Ακούστε προσεκτικά και με σεβασμό τη γνώμη του ακόμη και όταν διαφωνείτε.
Καθησυχάστε το παιδί σας, δείχνοντας ότι το επιδοκιμάζετε. Τα παιδιά είναι περισσότερο ευάλωτα στην χρήση ναρκωτικών όταν τους λείπει η αυτοεκτίμηση, η προσοχή και η αγάπη σας. «Χτίστε» γερά θεμέλια γύρω από το μικρό σας. Να του λέτε πολύ συχνά πόσο πολύ το αγαπάτε και να το επαινείται κάθε φορά που αξίζει.
Αν το παιδί σας πηγαίνει κάθε μέρα στο σχολείο σαν να πρόκειται να δουλέψει στα κάτεργα ή κρύβεται πίσω από το διπλανό του, γιατί τρέμει να σηκωθεί στον πίνακα, πιθανόν αυτό που χρειάζεται είναι μια μικρή ώθηση για να πιστέψει περισσότερο στον εαυτό του και τις δυνατότητές του!
Μπορεί μέχρι τώρα, στο ασφαλές περιβάλλον του σπιτιού, το αστέρι σας να σας είχε καταπλήξει με την εξυπνάδα, τα ταλέντα και τον πληθωρικό του χαρακτήρα, ξεκινώντας όμως το σχολείο φαίνεται περισσότερο φοβισμένο ή συνεσταλμένο απ’ όσο θα έπρεπε… Αναρωτιέστε τι συμβαίνει; Το μυστικό μπορεί να κρύβεται στη (σχολική) αυτοεκτίμησή του η οποία επηρεάζει:
τον τρόπο που βλέπει και αξιολογεί το παιδί τον εαυτό του μέσα στο σχολείο
το πώς αισθάνεται για τις ικανότητές του στην τάξη
τις επιδόσεις του στα μαθήματα
τη σχέση του με τους συμμαθητές του
ακόμα και την εμφάνισή του.
Η σχολική αυτοεκτίμηση, διαμορφώνεται από τα πρώτα κιόλας σχολικά χρόνια όταν το παιδί είναι στο δημοτικό σχολείο. Και είναι εξαιρετικά σημαντική για την ανάπτυξή του, αφού έχει αποδειχτεί πώς όταν η αυτοεκτίμηση είναι χαμηλή, τα αρνητικά έχουν μεγαλύτερη δύναμη πάνω στο παιδί σε σχέση με τα θετικά-πράγμα που σημαίνει ότι με την παραμικρή αποτυχία απογοητεύεται, πτοείται και τα παρατάει.
Σημάδια του προβλήματος
Ένα παιδί που είναι πολύ ντροπαλό ή δειλό μέσα στην τάξη ή στο προαύλιο, μπορεί να έχει χαμηλή σχολική αυτοεκτίμηση. Το ίδιο ισχύει και για έναν μαθητή που δεν προσέχει στο μάθημα, δεν μιλά εύκολα, δείχνει κουρασμένος, έχει μελαγχολική έκφραση και κλείνεται στον εαυτό του. Αυτά είναι σημάδια που θα εντοπίσει ο εκπαιδευτικός στο σχολείο και πιθανόν να σας ενημερώσει.
Στο σπίτι, όμως, πώς μπορείτε να καταλάβετε ότι το παιδί σας έχει χαμηλή σχολική αυτοεκτίμηση; Γενικά, ένα παιδί που έχει αρνητική σχέση με το σχολείο και δεν αντιμετωπίζει απλά και μόνο πρόβλημα την περίοδο προσαρμογής, πιθανόν να έχει χαμηλή σχολική αυτοεκτίμηση. Σε κάθε περίπτωση καλό είναι να συζητήσετε με τον εκπαιδευτικό, ώστε να διαπιστώσετε αν οι υποψίες σας επιβεβαιώνονται από τη δική του εκτίμηση. Οι παράγοντες που επηρεάζουν αρνητικά τη σχολική αυτοεκτίμηση είναι οι παρακάτω:
Προβλήματα στην οικογένεια
Η διαφορετικότητα
Η υπερπροστασία από τους γονείς μπορεί να έχει σαν συνέπεια το παιδί ν’ αποφεύγει να αναλαμβάνει ευθύνες.
Οι μαθησιακές δυσκολίες οδηγούν αρκετές φορές σε χαμηλή σχολική επίδοση, αφού το παιδί δεν μπορεί να ακολουθήσει το ρυθμό μάθησης της υπόλοιπης τάξης.
Γονείς που έχουν μανία με το άριστα μπορεί να σαμποτάρουν την αυτοπεποίθηση των παιδιών τους.
ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ
Ο εκπαιδευτικός με τη στάση του και το σωστό χειρισμό μπορεί να βοηθήσει έναν μαθητή με χαμηλή σχολική αυτοεκτίμηση να ξεπεράσει το πρόβλημα. Μπορεί να κινητοποιήσει το μαθητή με την ανάθεση πρωτοβουλιών, τονίζοντας τα θετικά στοιχεία της συμπεριφοράς του και επαινώντας κάθε προσπάθεια ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα. Είναι επίσης σημαντικό να βοηθήσει το παιδί να ανακαλύψει τις ικανότητες του ακόμα και κάποια κρυφά ταλέντα.
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΓΟΝΙΟΥ
Ο τρόπος που γίνεται η μελέτη στο σπίτι μπορεί να επηρεάσει σημαντικά το παιδί, ενθαρρύνοντάς το ή αποθαρρύνοντάς το να πιστέψει στον εαυτό του. Το πρώτο και το σημαντικότερο είναι να μην έχετε άγχος γιατί έτσι κλονίζετε την εμπιστοσύνη του παιδιού σας στον εαυτό του και στις δυνατότητές του. Είναι σημαντικό να το καθοδηγείτε κι όχι να του δίνετε οδηγίες που θα μπορούσε μόνο του να αντιληφθεί.
10 ΤΡΟΠΟΙ ΓΙΑ ΝΑ ΕΝΙΣΧΥΣΕΤΕ ΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΑΥΤΟΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΣΑΣ
Τα παιδιά εκείνα τα οποία μεγαλώνουν μέσα σε ένα οικογενειακό περιβάλλον το οποίο τα στηρίζει, έχουν μεγαλύτερη αυτοεκτίμηση σε όλους τους τομείς και συνεπώς και στο σχολείο. Γι’ αυτό:
Προσέξτε τι λέτε στο παιδί σας. Προτού το χαρακτηρίσετε αρνητικά, αναλογιστείτε: «Έτσι θέλω να βιώσει το παιδί μου τον εαυτό του;» Να θυμάστε ότι τα παιδιά βλέπουν τον εαυτό του όπως νομίζουν ότι τα βλέπουν οι γονείς τους.
Ο θετικός λόγος και η αίσθηση της ασφάλειας είναι δύο από τους βασικότερους παράγοντες που βοηθούν στην καλλιέργεια της αυτοεκτίμησης. Ο έπαινος χρειάζεται όχι μόνο στις επιτυχίες αλλά και ως επιβράβευση της προσπάθειας. Θα πρέπει όμως να είναι συγκεκριμένος και ανάλογος προς το αντικείμενο. Γενικός και αφηρημένος έπαινος αφήνει το παιδί να αναρωτιέται για ποιο πράγμα επαινέθηκε.
Εντοπίστε και αλλάξτε τις λανθασμένες αντιλήψεις που έχει το παιδί για τον εαυτό του. Πρέπει να το βοηθήσετε να καταλάβει ότι είναι φυσιολογικό να μην είμαστε παντού και σε όλα καλοί.
Επιτρέψτε του να εκφράζει ελεύθερα τους προβληματισμούς του για το σχολείο, δείχνοντας κατανόηση στις ανησυχίες του.
Είναι σημαντικό ν’ αποδεχτείτε το χρόνο και τον τρόπο του παιδιού κατά τη μελέτη. Να δεχτείτε δηλαδή ότι μπορεί να αργεί να διαβάσει ή ότι χρειάζεται να του εξηγήσετε κάτι πολλές φορές μέχρι να το καταλάβει.
Ενθαρρύνετε το παιδί να αναλάβει περισσότερες ευθύνες μέσα στο σπίτι και να κάνει πράγματα μόνο του, π.χ. στρώσιμο τραπεζιού την ώρα του φαγητού.
Δώστε το σωστό παράδειγμα. Αν το παιδί δει ότι όλοι, ακόμα κι οι γονείς του, μπορεί να κάνουν λάθη, δε θα φοβάται τόσο πολύ για τα δικά του.
Αποφύγετε τις συγκρίσεις με άλλα αδέρφια ή με άλλους μαθητές, λαμβάνοντας υπόψη ότι το παιδί σας είναι μια ξεχωριστή προσωπικότητα.
Φροντίστε οι προσδοκίες σας σχετικά με τις επιδόσεις του να είναι ρεαλιστικές δηλαδή ν’ ανταποκρίνονται στις δυνατότητες του παιδιού χωρίς να το αγχώνετε με τις επιδόσεις.
Διαχωρίστε το ρόλο του παιδιού από το ρόλο του μαθητή. Το παιδί σας πρέπει να νιώθει ότι το αγαπάτε και το θαυμάζετε, ανεξάρτητα από τις επιδόσεις του από το σχολείο.
ΤΑ ΛΑΘΟΣ ΜΗΝΥΜΑΤΑ
Πολλές φορές με τον τρόπο που μιλάμε το παιδί παίρνει λάθος μηνύματα. Όταν οι γονείς εκδηλώνουν την απογοήτευσή τους, την αποδοκιμασία τους ή ακόμα και το θυμό τους για τις κακές σχολικές επιδόσεις του παιδιού, τότε αυτό μπορεί να νομίζει ότι δεν αξίζει ή ότι οι γονείς του δεν το αγαπούν.
Τι λέει η μαμά ή ο μπαμπάς:
«Αν δεν τελειώσεις τα μαθήματα, δεν έχει τηλεόραση, γλυκό, παιχνίδι, βόλτα»
Τι νομίζει το παιδί:
Δεν είσαι καλό παιδί, αφού δε διαβάζεις.
Πες το σωστά: «Έλα να τελειώσουμε τα μαθήματα για να πάμε μετά βόλτα».
Τι λέει η ειδικός: Η χρήση τιμωρίας αντί της επιβράβευσης της θετικής συμπεριφοράς του παιδιού διαστρεβλώνουν την αυτό-εικόνα του.
Τι λέει η μαμά ή ο μπαμπάς:
«Πόσες φορές πρέπει να το πούμε, για να το καταλάβεις;»
Τι νομίζει το παιδί:
Αν δεν καταλαβαίνεις το μάθημα, τότε δεν είσαι έξυπνος/η.
Πες το σωστά: «Θα στο πω με διαφορετικό τρόπο, για να το καταλάβεις».
Τι λέει η ειδικός: Εκφράστε την απογοήτευσή σας χωρίς να αποσύρετε την αγάπη σας. Μπορεί να διδάξετε, χωρίς να καταφεύγετε στην απόρριψη.
Τι λέει η μαμά ή ο μπαμπάς:
«Πάλι το ίδιο λάθος έκανες; Είσαι απρόσεχτος;»
Τι νομίζει το παιδί:
Αν συνέχεια κάνεις τα ίδια λάθη και δεν διορθώνεσαι, τότε σημαίνει πως είσαι όπως δεν θα έπρεπε να είσαι.
Πες το σωστά: «Βλέπω ότι έγραψες σωστά τη λέξη ‘κοιμάμαι’! Έκανες λάθος όμως το ‘πηγαίνω’…»
Τι λέει η ειδικός: Η κριτική, πρέπει πάντα να κατευθύνεται μόνο στη συμπεριφορά του παιδιού, ποτέ στο ίδιο το παιδί. Το να κάνω λάθη εξάλλου είναι αναπόσπαστο κομμάτι της διαδικασίας της μάθησης.
Τι λέει η μαμά ή ο μπαμπάς:
«Πόσο σ’ αγαπώ που μου φέρνεις τόσα άριστα!»
Τι νομίζει το παιδί:
Αν δεν είσαι καλός μαθητής, τότε η μαμά δε θα σ’ αγαπά τόσο πολύ.
Πες το σωστά: «Μπράβο! Σου αξίζουν συγχαρητήρια!»
Τι λέει η ειδικός: Δείξτε αγάπη συχνά στο παιδί σας όχι μόνο με λόγια αλλά και αγγίζοντάς το. Όχι μόνο όταν σας φέρνει άριστα αλλά κι όταν έχει αποτύχει στο τεστ. Τα παιδιά που μεγαλώνουν χωρίς πολλά αγγίγματα κουβαλούν μέσα τους έναν βαθύ πόνο.
Της Φλώρας Κασσαβέτη
Mε τη συνεργασία της Δρ. Β. Σίμου, Οικογενειακή Θεραπεύτρια, Καθηγήτρια Ειδικής Αγωγής, Αυτοεκτίμησης και Συμβουλευτικής ΣΨΣ Πανεπιστημίου Αιγαίου.
Ο όρος «εκφοβισμός και βία στο σχολείο» (school bullying), όπως και ο όρος «θυματοποίηση» (victimization) χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν μια κατάσταση κατά την οποία ασκείταιεσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική συμπεριφορά με σκοπό την επιβολή, την καταδυνάστευση και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου σε μαθητές από συμμαθητές τους, εντός και εκτός σχολείου.
Συχνά το «ισχυρότερο» παιδί αντλεί από την πράξη του κάποιο όφελος, όπως ευχαρίστηση, κύρος, υλικά αποκτήματα, ενώ το «αδύναμο» παιδί δεν μπορεί να προστατέψει με ουσιαστικό και ριζικό τρόπο τον εαυτό του.
Ο εκφοβισμός και η βία στο σχολείο είναι και ομαδικό φαινόμενο, καθώς δεν αφορά μόνο το μαθητή που εκφοβίζει και εκείνον που εκφοβίζεται, αλλά και όσους είναι παρόντες ή γνωρίζουν την ύπαρξή του, δηλαδή τους παρατηρητές, οι οποίοι μπορεί να είναι είτε μαθητές είτε ενήλικες.
Ένα σημείο το οποίο χρήζει διευκρίνισης είναι ότι όλες οι μορφές μαθητικής επιθετικότητας δεν αποτελούν εκφάνσεις του σχολικού εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο.
Η επιθετικότητα, η οποία αποτελεί οικουμενικό χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης, δεν στοχεύει πάντα στην εμπρόθετη και επαναλαμβανόμενη τρομοκράτηση των «αδύναμων» και συνεπώς δεν αποτελεί σε όλες τις περιπτώσεις μορφή εκφοβιστικής συμπεριφοράς. Για παράδειγμα, η έκφραση επιθετικότητας στα πλαίσια κάποιου παιχνιδιού εξαιτίας μιας διαφωνίας, δεν αποτελεί αναγκαστικά μορφή εκφοβισμού.
Επίσης, η επιθετικότητα μπορεί να μετασχηματιστεί σε μορφές συμπεριφοράς κοινωνικά αποδεκτές, όπως είναι η διεκδικητικότητα, η πρωτοβουλία, το θάρρος της γνώμης, η δημιουργικότητα, η επιθυμία για μάθηση. Στις περιπτώσεις του εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο, η επιθετικότητα και η δύναμη (σωματική, ψυχολογική ή κοινωνική) διαστρεβλώνονται, γίνονται μέσο επιβολής και μάλιστα ένας τρόπος συσχέτισης με τους άλλους σε δυαδικό και ομαδικό επίπεδο.
ΜΟΡΦΕΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ
Υπάρχουν πολλές διαφορετικές μορφές εκφοβισμού και βίας στο σχολείο και όλες επιφέρουν σωματικό ή/και ψυχικό πόνο.
Ο σωματικός εκφοβισμός μπορεί να εκδηλωθεί με χτυπήματα, κλωτσιές, σπρωξίματα, σπρωξίματα ή με το αναγκάζεις κάποιον να κάνει κάτι παρά την αντίθετη θέλησή του. Επίσης, ο εκφοβισμός μπορεί να εκφραστεί με βρισιές ή απειλές, με υποτιμητικούς χαρακτηρισμούς, με τη διάδοση κακόβουλων φημών ή με ρατσιστικές συμπεριφορές οι οποίες στοχεύουν στο στιγματισμό της διαφορετικότητας.
Ο ρατσιστικός εκφοβισμός περιλαμβάνει τη διάδοση αρνητικών σχολίων εξαιτίας της καταγωγής, της κοινωνικής τάξης ή και της οικονομικής κατάστασης κάποιου μαθητή. Παιδιά που έχουν χρόνια νοσήματα ή κάποια σωματική αναπηρία, όπως επίσης και παιδιά παχύσαρκα έχουν αυξημένο κίνδυνο θυματοποίησης.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα ρατσιστικής συμπεριφοράς που παρατηρείται συχνά στις μέρες μας είναι ο εκφοβισμός παιδιών, εντός και εκτός σχολείου, που αποτελούν μέλη εθνικών μειονοτήτων. Ακόμα, εκφοβισμός μπορεί να σημαίνει το να νιώθει κάποιος ανασφαλής ή φοβισμένος, να αποκλείεται από παιχνίδια και να τον κάνεις να νιώθει πως είναι ασήμαντος.
Η πιο σύγχρονη μορφή εκφοβισμού είναι ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός, ο οποίος παίρνει εύκολα και γρήγορα διαστάσεις και εκτός σχολικού πλαισίου. O ηλεκτρονικός εκφοβισμός περιλαμβάνει την αποστολή απειλητικού ή υβριστικού υλικού μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, των υπηρεσιών που παρέχουν τα κινητά τηλέφωνα, όπως για παράδειγμα τα μηνύματα τύπου MMS και SMS, και των διαδικτυακών τόπων κοινωνικής δικτύωσης.
Επίσης, ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός μπορεί να στοχεύει στον κοινωνικό αποκλεισμό και την περιθωριοποίηση, ένα φαινόμενο που το τελευταίο χρονικό διάστημα αυξάνεται με γεωμετρική πρόοδο εξαιτίας της ιδιαίτερης δημοφιλίας που έχει μεταξύ των μαθητών η συμμετοχή σε διαδικτυακούς τόπους κοινωνικής δικτύωσης, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα το γνωστό σε όλους μας Facebook.
ΤΡΟΠΟΙ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ
Στα πλαίσια της πρόληψης έχουν εφαρμοστεί κάποια προγράμματα κατά του εκφοβισμού και της ενδοσχολικής βίας (π.χ. Νορβηγικό μοντέλο Dan Olweus, φινλανδικό μοντέλο KIVAKOULOU, στην Ελλάδα το πρόγραμμα της Ε.Ψ.Υ.Π.Ε. «Stop στην ενδοσχολική βία» κ.α.).
Η αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων αυτών οφείλεται κυρίως στην υιοθέτηση της Κοινωνικής-Οικολογικής προσέγγισης, μιας ολιστικής προσέγγισης, που στοχεύει στην αλλαγή του κλίματος του σχολείου, ώστε να μην αναπαράγει τη βία. Στα πλαίσια της ολιστικής προσέγγισης οι παρεμβάσεις αφορούν όλους: το σχολείο, την τάξη, τον εκπαιδευτικό, τους μαθητές, τους γονείς τους και ολόκληρη την τοπική κοινωνία.
Κάποιες αποτελεσματικές πρακτικές, σε επίπεδο σχολείου και τάξης, για εφαρμογή μιας στρατηγικής ενάντια στη βία, είναι:
• σε επίπεδο σχολείου:
Σύνταξη Σχολικής Επιτροπής ενάντια στον εκφοβισμό & την ενδοσχολική βία.
Σύνταξη Διακήρυξης του σχολείου ενάντια στη βία: δικαιώματα-υποχρεώσεις-καθήκοντα για όλα τα μέλη της σχολικής κοινότητας.
Αύξηση της επίβλεψης του σχολικού χώρου.
Ευαισθητοποίηση και συνεργασία με τους γονείς, προκειμένου να σταματήσει ο κύκλος αναπαραγωγής και ενθάρρυνσης της ενδοσχολικής βίας.
• σε επίπεδο τάξης:
Συζήτησηστην τάξη για τον ορισμό & τις μορφές της ενδοσχολικής βίας και του εκφοβισμού.
Συζήτηση για τις επιπτώσεις του εκφοβισμού.
Ενημέρωση σχετικά με το γιατί η ενδοσχολική βία και ο εκφοβισμός δεν είναι αποδεκτά από το σχολείο.
Τρόποι & προτάσεις για πρόληψη και αντιμετώπιση από τους μαθητές: σύνταξη των κανόνων της τάξης ενάντια στη βία.
Παροχή βοήθειας από μαθητές σε άλλους, για την επίλυση των συγκρούσεων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε εκφοβισμό.
Προαγωγή των συνεργατικών αλληλεπιδράσεων.
Παροχή ευκαιριών για θετική έκφραση της επιθετικότητας (π.χ. μέσω των αθλημάτων).
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
Κάθε μέλος της σχολικής κοινότητας έχει ρόλο και ευθύνη για την αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού. Ο βαθμός εμπλοκής κάθε μέλους, σχετίζεται τόσο με την ιδιότητά του, όσο και με τη σοβαρότητα, τη συχνότητα και την ένταση του περιστατικού εκφοβισμού. Ωστόσο, θα πρέπει όλοι να συνεργαστούν σε ένα πλαίσιο παράλληλων δράσεων, διότι, αφού η αιτιολογία του εκφοβισμού είναι πολυπαραγοντική και η αντιμετώπισή του θα πρέπει να είναι πολυεπίπεδη.
• Συμμαθητές μέσα στην τάξη:
Προσδιορίστε ποιοι συμμαθητές σας ήταν παρόντες στο περιστατικό εκφοβισμού.
Ξεκαθαρίστε αν συμμετείχαν ως ουδέτεροι παρατηρητές ή αν ενθάρρυναν το παιδί που εκφοβίζει.
Συζητήστε μαζί τους για το ποια θα ήταν η κατάλληλη συμπεριφορά σε μια τέτοια περίπτωση (π.χ. να μιλήσουν σε κάποιον ενήλικα για να βοηθήσει) και για το ποιες ευθύνες έχουν όταν παρατηρούν να συμβαίνει περιστατικό εκφοβισμού.
Συζητήστε σχετικά με το τι θα μπορούσαν να είχαν κάνει για να αποφευχθεί ο εκφοβισμός και να εξασφαλίσουν ένα ασφαλές περιβάλλον τόσο για τους ίδιους όσο και για τους συμμαθητές τους.
• Γονείς παιδιού που εκφοβίζεται:
Συνεργαστείτε στενά με το σχολείο για να πληροφορηθείτε για την έκταση και τη σοβαρότητα του περιστατικού καθώς και για τους τρόπους αντιμετώπισής του.
Παρέχετε στο παιδί σας υποστήριξη και ασφάλεια, χωρίς να το κατακρίνετε.
Ακούστε προσεκτικά τι έχει να σας πει το παιδί σας για τα συναισθήματά του και για τις ανάγκες του.
Παρακολουθείτε την εξέλιξη της κατάστασης αλλά και την υγεία του παιδιού σας.
Αν το παιδί σας παραπονιέται για μεγάλο χρονικό διάστημα ότι έχει σωματικούς πόνους, αν παρατηρείτε ότι έχει δυσκολίες στον ύπνο ή αν αρνείται επίμονα να πάει στο σχολείο, επισκεφτείτε έναν ειδικό ψυχικής υγείας για παιδιά.
• Γονείς παιδιού που εκφοβίζει:
Συζητήστε με τον Διευθυντή του σχολείου για το περιστατικό εκφοβισμού που προκλήθηκε από το παιδί σας.
Συνεργαστείτε με το σχολείο, για την αντιμετώπιση του προβλήματος του παιδιού σας σχετικά με τη βία.
Συνεργαστείτε με τον Διευθυντή και τον δάσκαλο του παιδιού σας για την εφαρμογή των κανόνων, των συνεπειών και την πρόληψη τέτοιων συμπεριφορών.
Παρακολουθήστε την εξέλιξη της κατάστασης και συνεργαστείτε στενά με το σχολείο.
Παρατηρήστε αν το παιδί σας εμπλέκεται συχνά σε καβγάδες ή εκδηλώνει εκφοβιστική συμπεριφορά και με τα παιδιά της γειτονιάς ή και με εσάς στο σπίτι.
Μιλήστε γι’ αυτά στο Διευθυντή και το δάσκαλο της τάξης και συνεργαστείτε μαζί τους για να πάρετε βοήθεια.
Όλα τα παραπάνω αποτελούν κάποιες άμεσες δράσεις σε επίπεδο πρόληψης και αντιμετώπισης στις οποίες μπορεί να προβεί το σχολείο, από μόνες τους όμως δε μπορούν να δώσουν λύση στο πρόβλημα του εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο.
Χρειάζεται ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα παρέμβασης, στο οποίο να συμμετέχει το σύνολο της σχολικής κοινότητας αλλά και ευρύτεροι κοινωνικοί φορείς, προκειμένου να υπάρξει αποτελεσματική πρόληψη και αντιμετώπιση του φαινομένου.
ΣΥΧΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Για ποιούς λόγους ένα παιδί μπορεί να δέχεται επιθέσεις εκφοβισμού και βίας στο σχολείο;
Πάρα πολλοί μαθητές σε όλο τον κόσμο δέχονται επιθέσεις εκφοβισμού και βίας στο σχολείο. Το γεγονός, όμως, αυτό δεν σημαίνει ότι έχουν κάνει κάτι λανθασμένο που να δικαιολογεί την εκδήλωση τέτοιου είδους συμπεριφορών εναντίον τους. Πολλές φορές στόχος γίνεται το «διαφορετικό», το οποίο μπορεί να αφορά σε οποιοδήποτε ανθρώπινο γνώρισμα, είτε εξωτερικό είτε εσωτερικό.
Για παράδειγμα το χρώμα του δέρματος, το θρήσκευμα, η εθνικότητα, το φύλο, το βάρος, η σχολική επίδοση, η κοινωνική συστολή. Με την έννοια αυτή ο καθένας μπορεί να γίνει στόχος εκφοβιστικών και βίαιων συμπεριφορών σε κάποια φάση της ζωής του και συνεπώς το συγκεκριμένο φαινόμενο μας αφορά όλους.
Εξάλλου, τα ιδιαίτερα γνωρίσματα που έχει το κάθε παιδί και γενικότερα ο κάθε άνθρωπος είναι και αυτά που τον κάνουν ξεχωριστό και μοναδικό μεταξύ δισεκατομμυρίων ανθρώπων.
Για ποιους λόγους ένας μαθητής αναπτύσσει εκφοβιστικές και βίαιες συμπεριφορές;
Υπάρχουν πολλοί λόγοι που μπορεί να συμβάλλουν ώστε ένα παιδί να εκδηλώνει επιθετικές και βίαιες συμπεριφορές. Η εκδήλωση εκφοβιστικών συμπεριφορών είναι σε μεγάλο βαθμό το αποτέλεσμα πολυποίκιλων εμπειριών και ερεθισμάτων στα οποία έχει εκτεθεί, με άμεσο ή έμμεσο τρόπο, το παιδί που εκφοβίζει κατά τη διάρκεια της αναπτυξιακής του πορείας.
Τα παιδιά που εκφοβίζουν μπορεί σε άλλο χώρο ή χρόνο να ήταν ή και να είναι ακόμα και τώρα αποδέκτες εκφοβιστικών και βίαιων συμπεριφορών. Οι μαθητές συχνά εκφοβίζουν για να νιώσουν ανώτεροι από τους άλλους καθώς αντλούν ισχύ και δύναμη από τη συγκεκριμένη μορφή συμπεριφοράς.
Επίσης, μέσα από την εκδήλωση εκφοβιστικών συμπεριφορών μπορεί να στοχεύουν στο να τραβήξουν την προσοχή, να τύχουν αποδοχής και να γίνουν περισσότερο δημοφιλείς από ότι ήταν στο παρελθόν. Στην πραγματικότητα, όμως, δεν γίνονται περισσότερο δημοφιλείς, αλλά αντίθετα η πλειοψηφία της μαθητικής κοινότητας τους φοβάται και προσπαθεί να τους αποφύγει. Ακόμα, οι μαθητές που εκφοβίζουν σε αρκετές περιπτώσεις είναι δυστυχισμένοι και προσπαθούν να μεταφέρουν το έλλειμμα χαράς που νιώθουν στους άλλους.
Ένα άλλο στοιχείο που συνδέεται με την εκδήλωση εκφοβιστικών συμπεριφορών είναι και τα συναισθήματα ζήλιας που μπορεί να νιώθει το παιδί που εκφοβίζει για τον αποδέκτη της εκφοβιστικής συμπεριφοράς. Οι μαθητές που εκφοβίζουν στοχεύουν στη «διαφορετικότητα» του άλλου για να τον κάνουν να νιώσει άσχημα για τον εαυτό του και να τον απαξιώσουν.
Η εκδήλωση, όμως, εκφοβιστικών συμπεριφορών δεν έχει ως αίτιο τη «διαφορετικότητα» του παιδιού που εκφοβίζεται, αλλά αντίθετα έχει ως σημείο εκκίνησης τα παιδιά που εκφοβίζουν και τα οποία μπορεί να έχουν κακοποιηθεί, να έχουν συναισθήματα ζήλιας, ανασφάλειας, και δυστυχίας και να μεγαλώνουν σε ένα απορριπτικό και βίαιο περιβάλλον από το οποίο απουσιάζει η ενσυναίσθηση και η αποδοχή.
Ποια είναι τα βασικά γνωρίσματα των πράξεων εκφοβισμού και βίας στο σχολείο;
Το φαινόμενο του εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο αποτελεί ένα μείζον πρόβλημα που έχει σημαντικές και χρόνιες επιπτώσεις σε σημαντικό ποσοστό του μαθητικού πληθυσμού.
Είναι σημαντικό να διασαφηνιστεί πως το φαινόμενο του εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο δεν αποτελεί φυσιολογική φάση της αναπτυξιακής πορείας την οποία οι μαθητές είναι υποχρεωμένοι να διαβούν για να ωριμάσουν και να ανταποκριθούν με επάρκεια στις απαιτήσεις της ενήλικης ζωής. Κεντρικά γνωρίσματα, η παρουσία των οποίων οδηγεί στο να χαρακτηριστεί μια συμπεριφορά ως εκφοβιστική και βίαιη στο χώρο του σχολείου, είναι:
i) Η ανισορροπία της δύναμης: Οι μαθητές που εκφοβίζουν χρησιμοποιούν τη δύναμή τους για να ελέγξουν ή να προκαλέσουν πόνο, ενώ οι μαθητές που εκφοβίζονται έχουν μεγάλη δυσκολία να υπερασπιστούν αποτελεσματικά τους εαυτούς τους.
ii) Η πρόθεση πρόκλησης πόνου: ενέργειες που συμβαίνουν χωρίς να έχουν στόχο να προκαλέσουν σωματικό ή ψυχικό πόνο δεν αποτελούν εκφάνσεις του εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο.
iii) Επανάληψη: Τα περιστατικά εκφοβισμού και βίας στο σχολείο έχουν σταθερούς αποδέκτες, οι οποίοι εκφοβίζονται κατ’ εξακολούθηση από συγκεκριμένους συμμαθητές τους ή συγκεκριμένες ομάδες συμμαθητών τους.
Ποια σημάδια θα μπορούσαν να αποτελούν ενδείξεις ότι ένας μαθητής έχει εμπλοκή σε περιστατικά εκφοβισμού;
Υπάρχουν μια σειρά από σημάδια που θα μπορούσαν να αποτελέσουν ένδειξη ότι ένας μαθητής έχει εμπλοκή σε περιστατικά εκφοβισμού και βίας στο σχολείο είτε ως εκφοβιζόμενος είτε ως εκφοβιστής. Παράλληλα όμως, χρειάζεται προσοχή ώστε να μην οδηγηθεί κανείς σε λανθασμένα συμπεράσματα, καθώς τα συγκεκριμένα σημάδια αποτελούν ενδείξεις και όχι αποδείξεις, μιας και δεν συνδέονται αποκλειστικά και μόνο με το φαινόμενο του εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο.
Ενδείξεις ότι ένας μαθητής εκφοβίζεται στο χώρο του σχολείου:
• Επιστρέφει στο σπίτι με σκισμένα ρούχα ή χωρίς να έχει μαζί όλα τα ρούχα του ή έχοντας χάσει κάποια από τα πράγματά του.
• Αναφέρει πως χάνει αντικείμενα όπως βιβλία, ηλεκτρονικές συσκευές, ρούχα και κοσμήματα.
• Έχει ανεξήγητους τραυματισμούς.
• Παραπονείται συχνά ότι έχει πονοκέφαλο ή στομαχόπονο ή ότι νιώθει άρρωστος.
• Έχει δυσκολία με τον ύπνο και βλέπει συχνά άσχημα όνειρα.
• Παρουσιάζει αλλαγές στις διατροφικές του συνήθειες.
• Προκαλεί αυτοτραυματισμούς.
• Δεν έχει διάθεση να επικοινωνήσει με συμμαθητές του.
• Δεν συμμετέχει σε κοινές δραστηριότητες με συμμαθητές του.
• Χάνει το ενδιαφέρον του για τα μαθήματα και εμφανίζει απότομη ή σταδιακή πτώση της επίδοσής του στο σχολείο.
• Είναι λυπημένος, μελαγχολικός, θυμωμένος, αγχωμένος όταν βρίσκεται στο χώρο της κατοικίας του.
• Εκφράζει απαξιωτικές σκέψεις για τον εαυτό του.
• Έχει λιγότερους φίλους από ό,τι συνήθιζε να έχει στο παρελθόν.
• Αποφεύγει να πάει σε συγκεκριμένα μέρη.
• Αντιδρά με διαφορετικό τρόπο από ό,τι συνήθιζε στο παρελθόν.
Ενδείξεις ότι ένας μαθητής εκφοβίζει στο χώρο του σχολείου:
• Εκδηλώνει συχνά βίες συμπεριφορές.
• Εμπλέκεται σε σωματικούς ή λεκτικούς καυγάδες με άλλους.
• Έχει στην κατοχή του χρήματα ή νέα αντικείμενα, ο τρόπος απόκτησης των οποίων δεν είναι εύκολα εξηγήσιμος.
• Με ευκολία κατηγορεί άλλους.
• Δεν αποδέχεται τις ευθύνες που απορρέουν από τις πράξεις του.
• Έχει στενούς φίλους που εκδηλώνουν επιθετικές και βίαιες συμπεριφορές στο χώρο του σχολείου.
Οι δυσκολίες στο σχολείο είναι πολλές. Τα μαθήματα, τα πολλά παιδιά…. πολλά θέματα μπορεί να προκύψουν. Είμαστε στο σχολείο όμως και αυτό που μαθαίνουμε είναι ότι κάθε πρόβλημα έχει τη λύση του.
Απλά να θυμάσαι:
1. Για αυτό που συμβαίνει δεν φταις εσύ. Δεν υπάρχει καμία πραγματική αιτία για να σε χτυπήσει κάποιος ή για να μιλήσει άσχημα για σένα.
2. Πολλά παιδιά στα σχολεία βιώνουν τέτοιες καταστάσεις.
3. Είμαστε περήφανοι για τον εαυτό μας. Δεν ντρεπόμαστε εμείς για κάτι άσχημο που έκανε κάποιος άλλος.
4. Εάν μας συμβεί κάτι το μοιραζόμαστε με τους δασκάλους και τους γονείς μας. Αυτό δε σημαίνει ότι μαρτυράμε το άλλο παιδί αλλά ότι βοηθάμε τον εαυτό μας.
5. Οι δυσκολίες δεν εξαφανίζονται ποτέ από μόνες τους. Εάν συμβεί μια φορά είναι πολύ πιθανό να ξανασυμβεί.
6. Η απομόνωση δεν είναι η λύση. Και άλλα παιδιά μπορεί να έχουν ενοχληθεί από τη συμπεριφορά εκφοβισμού. Μοιράσου την εμπειρία σου.
7. Η αδιαφορία δεν είναι λύση. Η δράση ναι.
8. Το να απαντήσεις με τον ίδιο τρόπο, δεν θα σε βοηθήσει. Απλά θα κάνεις κάτι που έτσι και αλλιώς σε ενοχλεί.
9. Είσαι πολύ σημαντικός για πολλούς ανθρώπους. Εάν κοιτάξεις γύρω σου θα τους βρεις, και αυτοί οι άνθρωποι μπορούν να σε βοηθήσουν.
10. Κάλεσε στην Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή για τα Παιδιά SOS 1056, δωρεάν και ανώνυμα, για να μιλήσεις με κάποιον ψυχολόγο.
Το φαινόμενο της παιδικής κακοποίησης πρόκειται για ένα ζήτημα, οι συνέπειες του οποίου έχουν διάρκεια και επηρεάζουν και τη μετέπειτα ζωή του παιδιού, μετατρέποντάς το σε έναν ενήλικα που αντιμετωπίζει δυσκολίες σε διάφορες σημαντικές πτυχές της ζωής του. Δημιουργεί άτομα με έντονα προβλήματα στις προσωπικές τους σχέσεις, τα οποία δυσκολεύονται να αγαπήσουν και να εμπιστευτούν, έχουν τάση προς καταχρήσεις, εμφανίζουν αγχώδεις διαταραχές, προβλήματα προσαρμοστικότητας και κατάθλιψη. Επίσης, οι άνθρωποι που υπέστησαν κακοποίηση όταν ήταν παιδιά ενδέχεται να προβούν οι ίδιοι σε κακοποίηση παιδιών όταν ενηλικιωθούν.
Τα δεδομένα
Παιδική κακοποίηση υπήρχε κατά τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας, αλλά μόνο πρόσφατα, οι άνθρωποι άρχισαν να σκέφτονται διαφορετικά γι’ αυτό το θέμα, να δημιουργούν νομικούς ορισμούς για την κακοποίηση, να ορίζουν κυβερνητικούς φορείς οι οποίοι έχουν τη δύναμη να απομακρύνουν παιδιά από τα σπίτια τους, καθώς και να διεξάγουν χιλιάδες ερευνητικές μελέτες επάνω στο θέμα.
Το φαινόμενο της παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης συμβαίνει σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα από όσο γνωρίζουμε όμως καλύπτεται από έντονη μυστικότητα. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Βρετανικού Οργανισμού http:Stopitnow για την πρόληψη της παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης τα ¾ των παιδιών που κακοποιούνται σεξουαλικά δε θα μιλήσουν σε κανένα κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας για αυτήν. Aκόμη από όσα παιδιά μιλήσουν, ελάχιστα θα φθάσουν να απασχολήσουν τις αστυνομικές αρχές, τις κοινωνικές υπηρεσίες ή τους επαγγελματίες υγείας.
Ευρήματα ερευνών έχουν δείξει ότι τα κορίτσια κακοποιούνται με συχνότητα 3 φορές υψηλότερη από ότι τα αγόρια, ότι τα αγόρια είχαν μεγαλύτερες πιθανότητες για συναισθηματική παραμέληση και σοβαρή σωματική βλάβη από ότι τα κορίτσια και ότι τα παιδιά έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να κακοποιηθούν σεξουαλικά από τη ηλικία των 3 ετών και άνω. Ο πραγματικός αριθμός των περιστατικών σεξουαλικής κακοποίησης εκτιμάται ότι είναι πολύ μεγαλύτερος από αυτόν που δείχνουν οι έρευνες. Τα περισσότερα παιδιά θύματα κακοποίησης και παραμέλησης δεν ανιχνεύονται από τις κοινωνικές υπηρεσίες. Στη σεξουαλική κακοποίηση ειδικά, όπου δεν υπάρχουν απαραίτητα σωματικές ενδείξεις, η μυστικότητα και η ντροπή εμποδίζει τα παιδιά αλλά και τους ενήλικες που γνωρίζουν να ζητήσουν βοήθεια.
Κύριες μορφές της παιδικής κακοποίησης και παραμέλησης των παιδιών:
Α. Σωματική κακοποίηση
Η σωματική κακοποίηση περιλαμβάνει κάθε είδους τραυματισμούς ή κακώσεις διαφορετικής σοβαρότητας και συχνά διαφορετικών ηλικιών, που δεν οφείλονται σε ατυχήματα. Η κάκωση μπορεί να είναι μία ή πολλές, παρατηρούνται δε συχνότερα στο κεφάλι και στα άκρα του παιδιού, δηλαδή στα ακάλυπτα μέρη του σώματος. Οι επαγγελματίες υγείας οφείλουν, ακόμα και με την παραμικρή υποψία, να εξετάζουν με προσοχή όλο το σώμα του παιδιού.
Β. Ψυχολογική κακοποίηση
Η ψυχολογική κακοποίηση ενός παιδιού μπορεί να περιλαμβάνει πράξεις και συμπεριφορές οι οποίες εμπεριέχουν απόρριψη, εκφοβισμό, απομόνωση, εκμετάλλευση, υποτίμηση, συναισθηματική απροσφορότητα όπως και κοινωνικάαποκλίνουσες πράξεις.
Γ. Παραμέληση
Ως παραμέληση θεωρείται το φαινόμενο σύμφωνα με το οποίο η διατροφή, η ιατρική φροντίδα, η ένδυση, η στέγαση, η σχολική φοίτηση ή η παρακολούθηση που παρέχεται στο παιδί είναι έντονα ανεπαρκής ή ακατάλληλη σε βαθμό τέτοιο ώστε να παραβλέπεται ή να τίθεται σε σοβαρό κίνδυνο ή υγεία και η ανάπτυξή του. Ένα παιδί είναι παραμελημένο εάν αφεθεί χωρίς φροντίδα για μακρά χρονικά διαστήματα ή εάν εγκαταλειφθεί.
Στα πλαίσια της παραμέλησης εντάσσεται και η ανεπάρκεια της αύξησης ή δυστροφία μη οργανικής αιτιολογίας. Λόγω των ιδιαιτέρων χαρακτηριστικών, αναφέρεται ως ξεχωριστή κατηγορία.
Δ. Σεξουαλική παραβίαση – Αιμομιξία
Σεξουαλική παραβίαση θεωρείται η συμμετοχή ή η έκθεση παιδιών και εφήβων σε πράξεις με σεξουαλικό περιεχόμενο υποκινούμενες από ενήλικα, συνήθως, που έχει σχέση φροντίδας ή οικειότητας με το παιδί, οι οποίες έχουν ως σκοπό τη σεξουαλική διέγερση ή/και ικανοποίηση του ενήλικα. Χαρακτηριστικά του φαινομένου είναι η ανηλικότητα του παιδιού, η σχέση εξάρτησης ή εμπιστοσύνης ανάμεσα στον ενήλικα και το παιδί, η έλλειψη συνειδητής κατανόησης της έννοιας και του περιεχομένου της πράξης αυτής, άρα και η έλλειψη συνειδητής συναίνεσης του παιδιού. Οι πράξεις αυτές παραβιάζουν όχι μόνο τον αιμομικτικό φραγμό, αλλά και τις γενικότερες αντιλήψεις της κοινωνίας σχετικά με τις οικογενειακές σχέσεις και τα όρια των οικογενειακών ρόλων. Η σεξουαλική παραβίαση εμπεριέχει διάφορες μορφές με ή χωρίς επαφή, από την έκθεση σε επίδειξη, τις θωπείες και τις ασελγείς πράξεις, μέχρι το βιασμό και την αιμομιξία. Η παιδική πορνογραφία και η πορνεία δεν είναι παρά οι εμπορευματικές πλευρές αυτού του ζητήματος, οι οποίες αναφέρονται με τον όρο «σεξουαλική εκμετάλλευση».
Αιτιολογία
Για χρόνια οι μελέτες εστιάζονταν στην ψυχοπαθολογία του γονέα για να εξηγήσουν το πρόβλημα . Σήμερα όμως αναγνωρίζουμε πως η κακοποίηση παιδιού από τους γονείς του είναι το αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης πολλών παραγόντων που σχετίζονται, όχι μόνο με τους γονείς, αλλά και με τη δυσλειτουργία της οικογένειας και με κοινωνικο-οικονομικούς παράγοντες.
Οι Γονείς που Κακοποιούν
Τα ευρήματα τόσο στη χώρα μας όσο και σε άλλες χώρες δείχνουν ότι οι γονείς είναι άτομα με ιδιαίτερες ανάγκες για φροντίδα και στήριξη τόσο από κοινωνικούς φορείς, όσο και από ειδικούς ψυχικής υγείας.
Μπορεί να χαρακτηρίζονται από: – Σοβαρές ψυχικές δυσκολίες (π.χ. πληρούν τα κριτήρια για ψυχιατρικές διαγνώσεις όπως, κατάθλιψη, διαταραχή προσωπικότητας, σπανιότερα ψυχωσικές διαταραχές). – Περιορισμένες νοητικές ικανότητες. – Σημαντική δυσκολία να ελέγχουν τον εαυτό τους και τις παρορμήσεις τους (κυρίως τις επιθετικές). – Συναίσθημα βαθιάς ανεπάρκειας για το γονεϊκό τους ρόλο και για την εικόνα του εαυτού τους γενικότερα. – Έντονες (ναρκισσιστικές) ανάγκες για εξάρτηση και προσοχή από τους άλλους, τις οποίες τείνουν να καλύπτουν χρησιμοποιώντας τα παιδιά τους ως πηγή φροντίδας. Έτσι, τα παιδιά τους αναλαμβάνουν να στηρίζουν τους γονείς, παραμελώντας τις δικές τους φυσιολογικές ανάγκες για φροντίδα και εξάρτηση (το λεγόμενο σύνδρομο «γονεοποιημένου παιδιού»). – Κακές σχέσεις με τους δικούς τους γονείς. Οι περισσότεροι γονείς που κακοποιούν έχουν υπάρξει θύματα ή μάρτυρες βίαιων σκηνών μέσα στις δικές τους οικογένειες. Με την κακοποίηση του παιδιού τους τείνουν ασυνείδητα να ανακουφίζουν και να ελέγχουν τα δικά τους παιδικά ψυχικά τραύματα μέσα από τη διαδικασία της «ταύτισης» με τον βίαιο και επιθετικό γονιό τους (ο λεγόμενος μηχανισμός «ταύτισης με τον επιτιθέμενο»). Έτσι ένα κακοποιημένο παιδί ενδέχεται να γίνει κι εκείνο ένας βίαιος γονιός στο μέλλον, συνεχίζοντας κατά αυτόν τον τρόπο το δια-γενεαλογικό πέρασμα της βίας στην οικογένεια. – Συχνότερη χρησιμοποίηση λεκτικής επιθετικότητας, σωματικής τιμωρίας και επιβολής δύναμης στα παιδιά συγκριτικά με φυσιολογικούς γονείς. Επίσης, εκδηλώνουν σημαντικά σπανιότερα θετικές αλληλεπιδράσεις (π.χ. παιχνίδι, διάλογο, καθοδήγηση) με τα παιδιά τους. – Ακαμψία στις στάσεις τους απέναντι στο παιδί, αλλά και σε άλλα θέματα της ζωής γενικότερα. – Τάση να αντιλαμβάνονται και να περιγράφουν το παιδί με τρόπο αρνητικό («δύσκολο», «κακό», «προβληματικό»). Έτσι αρνητικά άλλωστε βλέπουν και τον ίδιο τους τον εαυτό.
Ο Ρόλος της Οικογένειας
Σε οικογένειες που εκδηλώνεται ΠΣΚ υπάρχουν συχνά διαταραγμένες σχέσειςανάμεσα στους γονείς (π.χ. μονογονεϊκές οικογένειες, μητέρες που δεν στηρίζονται επαρκώς οικονομικά και συναισθηματικά από το σύζυγο), στους γονείς και το παιδί και ανάμεσα στους γονείς και την εκτεταμένη οικογένεια (παππούδες και άλλους συγγενείς). Επίσης, οι οικογένειες αυτές είναι συνήθως κοινωνικά απομονωμένες, χωρίς βοήθεια από γείτονες, φίλους ή άλλα κοινοτικά πλαίσια στήριξης.
Ο Ρόλος Εξω-οικογενειακών Παραγόντων
Η σημασία των εξω-οικογενειακών παραγόντων αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο τα τελευταία χρόνια. Είναι γεγονός ότι ΠΣΚ εκδηλώνεται συχνότερα σε οικογένειες χαμηλού μορφωτικο-οικονομικού επιπέδου. Οι οικονομικές αντιξοότητες (π.χ. ανεργία, στέρηση υλικών αγαθών) και οι περιορισμένες παροχές και πηγές στήριξης (έλλειψη παιδικών σταθμών, κλπ.) αυξάνουν σημαντικά το στρες και μειώνουν την αντοχή του γονέα στις αναμενόμενες πιέσεις από το παιδί και την ανατροφή του. Ακόμα, οι στάσεις της ευρύτερης κοινωνίας και της τοπικής κοινότητας μπορεί να λειτουργήσουν διευκολυντικά στην εκδήλωση της κακοποίησης. Έτσι, η αποδοχή της σωματικής τιμωρίας (π.χ. «Το ξύλο βγήκε από τον παράδεισο») μπορεί να ενθαρρύνει την εμφάνιση ακραίας μορφής βίας στα παιδιά για λόγους πειθαρχίας. Ακόμα, πεποιθήσεις όπως «ποτέ δεν επεμβαίνω στα ενδο-οικογενειακά ζητήματα άλλων» ενισχύουν την απόκρυψή της και ενδέχεται να αποτρέπουν τους άλλους από το να παρέμβουν για να προστατέψουν ένα παιδί που κακοποιείται.
Ψυχιατρικά – Ψυχολογικά χαρακτηριστικά του κακοποιημένου παιδιού.
Τα παιδιά που κακοποιούνται ή και παραμελούνται παρουσιάζουν έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις. Κλαίνε πολύ εύκολα, είναι πολύ απαιτητικά και εμφανίζουν Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής-υπερκινητικότητα. Ο όρος «παγωμένο βλέμμα» περιγράφει τη χαρακτηριστική έκφραση που έχουν. Στη σχέση τους με τρίτους είναι πολύ επιφυλακτικά στη σωματική επαφή και γενικά καχύποπτα. Φαίνεται επίσης ότι έχουν μια ετοιμότητα να αντιδρούν σε σημάδια κινδύνου ή έντασης από το περιβάλλον. Η μελέτη της κοινωνικής συμπεριφοράς αυτών των παιδιών έδειξε ότι παιδιά που κακοποιούνται είναι λιγότερο κοινωνικά σε σχέση με άλλα, η συναλλαγή τους με τους άλλους δεν έχει φαντασία, ενώ παράλληλα οι αντιδράσεις τους δεν είναι σταθερές. Τα μικρά παιδιά που κακοποιούνται και δεν μπορούν να αναπτυχθούν είναι απαραίτητο να εισάγονται στο νοσοκομείο. Μετά την εισαγωγή τους, παρατηρούνται τα εξής : τα παιδιά αυτά φαίνονται πολύ συμπαθητικά, αλλά είναι ανίκανα να αντέξουν και την παραμικρή ματαίωση και ξεσπούν σε κλάματα ή εκρήξεις οργής. Η αργή φυσική ανάπτυξή τους επηρεάζεται θετικά όταν απομακρυνθούν από το σπίτι, αλλά οι διαταραχές στο λόγο ή τα προβλήματα στη συμπεριφορά τους δεν αποκαθίστανται εύκολα. Αυτά τα πολύ γενικά χαρακτηριστικά δείχνουν ότι υπάρχει σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας, που είναι πολύ πιθανό να συνεχίσει να υπάρχει κι όταν αυτά τα παιδιά ενηλικιωθούν. Είναι προφανές ότι το περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγαλώνει το παιδί που κακοποιείται χαρακτηρίζεται από απόρριψη και επιθετικότητα, γεγονός που δεν επιτρέπει τη δημιουργία του διευκολυντικού εκείνου περιβάλλοντος που, κατά τον Winnicott, συντελεί στην ωρίμανση του παιδιού. Σύμφωνα με τη μελέτη των Martin και Beezley σχετικά με την προσωπικότητα των παιδιών αυτών εντοπίστηκαν εννέα χαρακτηριστικά κριτήρια:
Τα παραπάνω χαρακτηριστικά και η σοβαρότητά τους δεν εξαρτώνται από τον τύπο και τη σοβαρότητα της φυσικής βίας. Το ψυχικό τραύμα που έχει προκληθεί στα παιδιά αυτά από το περιβάλλον της κακοποίησης είναι τόσο έντονο, ώστε να οδηγεί στη δημιουργία αυτών των χαρακτηριστικών, με αποτέλεσμα οι δάσκαλοι και οι συνομήλικοι να τα απορρίπτουν. Όπως είναι επόμενο, τα κακοποιημένα παιδιά έχουν αρνητική εικόνα για τον εαυτό τους, με πιθανή πρόγνωση να συνεχιστεί αυτός ο φαύλος κύκλος σε όλη τους τη ζωή, με πιθανή εκδήλωση του φαινομένου στα δικά τους παιδιά και ούτω καθ’ εξής. Τα παιδιά αυτά έχουν λιγότερους φίλους και αρκετά αναπτύσσουν διαταραχές συμπεριφοράς. Μια ευρωπαϊκή μελέτη διερεύνησε τη σχέση μεταξύ της πολύ αυστηρής και τιμωρητικής συμπεριφοράς των γονέων και των επιπτώσεών της στην προσωπικότητα των παιδιών. Βρέθηκε ότι τα παιδιά, εξαιτίας αυτής της συμπεριφοράς, αναπτύσσουν ένα σύνδρομο που ονομάζεται «διαταραχή της διαγωγής» ή ένα άλλο σύνδρομο στο οποίο εκδηλώνουν άγχος και κατάθλιψη. Σε μία άλλη παλαιότερη μελέτη σε 23 οικογένειες βρέθηκε ότι μετά από 3 χρόνια το 30% των παιδιών είχαν εκ νέου κακοποιηθεί ή παραμεληθεί και ότι το 70% των παιδιών απέκλινε από την ομαλή συναισθηματική, νοητική και κοινωνική ανάπτυξη της ηλικίας τους. ‘Αλλες μελέτες έχουν επίσης επιβεβαιώσει αυτά τα αποτελέσματα. Πρέπει βέβαια να αναφερθεί ότι δεν υπάρχουν μελέτες που να διερευνούν τις ψυχολογικές μόνο επιπτώσεις της κακοποίησης. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι μαζί με την κακοποίηση το παιδί βιώνει μία σειρά από άλλες εμπειρίες, όπως η εισαγωγή στο νοσοκομείο, απομάκρυνση από το σπίτι, ανάδοχες οικογένειες κλπ. Είναι, επομένως, δύσκολο να ξεχωρίσουμε τις επιπτώσεις της κακοποίησης από αυτές που οφείλονται στις άλλες εμπειρίες. Υποστηρίζεται, επίσης, ότι τα αποτελέσματα της συναισθηματικής στέρησης στα πολύ μικρά παιδιά μπορεί να εκδηλώνονται με τα μορφή εξελικτικών διαταραχών στο Κεντρικό Νευρικό σύστημα. Το εύρημα αυτό φαίνεται με την ποιότητα της γονεϊκής φροντίδας που είχαν τα παιδιά αυτά. Η μεγάλη συχνότητα της αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς που έχει περιγραφεί σε κακοποιημένα παιδιά σε σχέση με φυσιολογικά ή παραμελημένα παιδιά συμπεριλαμβάνει αυτό-ακρωτηριασμούς και απόπειρες αυτοκτονίας και συνδέεται με χαρακτηριστικές μεταβολές του οικογενειακού περιβάλλοντος του παιδιού.
Έχει επίσης περιγραφεί καθυστέρηση στην εξέλιξη του λόγου. Υποστηρίζεται, δηλαδή, ότι τα παιδιά δεν εμπιστεύονται το περιβάλλον τους για να μιλήσουν και επομένως η καθυστέρηση στην εξέλιξη του λόγου είναι αποτέλεσμα της μικρής πρακτικής και εξάσκησης εξαιτίας της παραμέλησης που υφίστανται τα κακοποιημένα παιδιά. Ακόμη, η νοητική ανάπτυξη αυτών των παιδιών επηρεάζεται σε σημαντικό βαθμό, φαίνεται όμως ότι δε συνδέεται περισσότερο με τη διαδικασία της κακοποίησης-παραμέλησης κι όχι με τη σοβαρότητα των τραυμάτων. Ο Strogh έχει περιγράψει μια μορφή ψυχωσικής διαταραχής, τη λεγόμενη «τραυματική ψύχωση», σε παιδιά λανθάνουσας και προεφηβικής ηλικίας. Τα χαρακτηριστικά της είναι : μειωμένη ή έντονα διαταραγμένη σχέση με την πραγματικότητα και τους άλλους, καθώς και αλλόκοτη συμπτωματολογία. Τα παιδιά αυτά, που είχαν κακοποιηθεί πολύ νωρίς στη ζωή τους, παρουσιάζουν έντονη επιθετικότητα, ενώ παράλληλα είναι κατά περιόδους υπόδειγμα ή πολύ αγαπητά στους άλλους. Χαρακτηριστικά ο Strogh αναφέρει ότι τα παιδιά αυτά «δαγκώνουν το χέρι αυτού που τα ταΐζει», γεγονός που δηλώνει έντονη διαταραχή στη συμπεριφορά δεσμού. Άλλα χαρακτηριστικά που βρέθηκε ότι έχουν τα κακοποιημένα παιδιά είναι: χαμηλό βάρος στη γέννηση, προωρότητα και ύπαρξη διαφόρων παρεκκλίσεων από τη φυσιολογική εξέλιξη. Τα μέχρι σήμερα ερευνητικά δεδομένα επιβεβαιώνουν τη διαπίστωση ότι οι επιπτώσεις της σωματικής κακοποίησης και παραμέλησης στην ψυχική υγεία και τη σωματική ανάπτυξη του παιδιού είναι σοβαρές.
Αντιμετώπιση κρουσμάτων κακοποίησης
Σε πρώτο επίπεδο, τα παιδιά πρέπει να διδαχθούν ότι κανείς, ακόμη και κάποιος που αγαπούν, δε θα πρέπει να τους ζητήσει να κρατήσουν μυστικό για φιλιά, αγγίγματα, αγκαλιές. Δεν είναι ποτέ φταίξιμο του παιδιού αν κάποιος τα κακοποιήσει. Αν κάποιος τα αγγίξει με τρόπο που τα φοβίζει ή τα μπερδεύει πρέπει να το πουν. Τα συναισθήματα φόβου και σύγχυσης μπορεί να έρθουν για κάποιο άτομο και πριν ακόμη τα αγγίξουν.
Όταν υπάρχει υποψία κακοποίησης
Ενημερώνονται οι αρμόδιες αρχές (εισαγγελέας, αστυνομία) και να εισάγεται το παιδί στο νοσοκομείο προκειμένου, κατ? αρχήν, να προστατευθεί η ζωή του και να αντιμετωπιστούν τα ιατρικά προβλήματα.
Αστυνομία
Κέντρο Άμεσης Κοινωνικής Βοήθειας (197)
ή σε άλλους οργανισμούς, όπως:
Χαμόγελο του Παιδιού (1056),
Ιατροδικαστική Υπηρεσία Αθηνών (210 3613340), Ιατροδικαστική Υπηρεσία Πειραιά (210 4177876),
Συνήγορος του Πολίτη-Κύκλος για τα δικαιώματα του Παιδιού (8001132000),
ΕΠΙΨΥ (801-801-1177),
Τμήμα Ηλεκτρονικού Εγκλήματος (1890 ή ccu@ath.forthnet.gr).
Παρέχεται βοήθεια στο παιδί και στην οικογένεια από διεπιστημονική ομάδα ειδικών (παιδίατρος, κοινωνικός λειτουργός, ψυχολόγος και παιδοψυχίατρος) με:
Μεταφορά του παιδιού σε ασφαλές πλαίσιο διαμονής (μακριά από τους γονείς, για κάποιο τουλάχιστον διάστημα, αν κριθεί αναγκαίο).
Ψυχοδιαγνωστική εκτίμηση παιδιού και γονέων για την πιθανότητα ύπαρξης ψυχολογικών ή άλλων αναπτυξιακών (για το παιδί) δυσκολιών που χρειάζονται φροντίδα.
Συμβουλευτική στήριξη – ψυχοθεραπεία γονέων.
Ψυχοθεραπευτική βοήθεια παιδιού.
Πηγές
Τσιάντης Γ., «Ψυχική Υγεία του Παιδιού και της Οικογένειας, Τεύχος Β΄. Εκδ. Καστανιώτης. Αθήνα, 2000
Χρησιμοποιούμε cookies για να σας προσφέρουμε την καλύτερη δυνατή εμπειρία στη σελίδα μας. Εάν συνεχίσετε να χρησιμοποιείτε τη σελίδα, θα υποθέσουμε πως είστε ικανοποιημένοι με αυτό.ΕντάξειΔιαβάστε περισσότεραΜη αποδοχή