Επειδή κατά καιρούς στα σχολεία εμφανίζεται το πρόβλημα, αναφέρουμε κάποια στοιχεία, “για να έχουμε το κεφάλι μας ήσυχο”…
Τι είναι η ψείρα της κεφαλής;
Το ενήλικο θηλυκό είναι ένα γκρι-άσπρο έντομο μήκους 3-4 χιλιοστών. Το αρσενικό είναι ελαφρά μικρότερο. Οι δαγκάνες στα πόδια τους είναι προσαρμοσμένες, έτσι ώστε να προσκολλώνται στις τρίχες.
Πώς ζουν οι ψείρες; Πώς πολλαπλασιάζονται;
Κατά τη διάρκεια της ζωής του, που είναι περίπου 40 ημέρες, το θηλυκό γεννά 300 περίπου αυγά με συχνότητα 7-10 ημερησίως. Τα αυγά προσκολλώνται στις τρίχες με ένα συγκολλητικό υλικό από χιτίνη που εκκρίνεται από επιπρόσθετους βοηθητικούς αδένες του θηλυκού. Η κατάλληλη θερμοκρασία για την εκκόλαψη δεν είναι μικρότερη από 31°C, γι αυτό και τα αυγά προσκολλώνται στις τρίχες κοντά στο δέρμα (γι αυτό και το κούρεμα με την «ψιλή», απομακρύνει τις ψείρες και τις κόνιδες, όχι όμως και τα αυγά). Τα αυγά είναι ωοειδή και καλύπτονται από ένα τοίχωμα. Όταν εκκολαφτεί ή νύμφη και βγει από το αυγό, το άδειο κέλυφος που λέγεται κόνιδα είναι άσπρη στο χρώμα, και φαίνεται πιο εύκολα από τα αυγά που έχουν το χρώμα του δέρματος και βρίσκονται σε επαφή με το δέρμα. Οι κόνιδες αναγνωρίζονται εύκολα και εμφανίζονται με μεγαλύτερη πυκνότητα στην βρεγματική και στην ινιακή χώρα του τριχωτού. Πολλές φορές όμως μπορούμε να τις μπερδέψουμε με πιτυρίδα ή κατάλοιπα διαφόρων λακ κλπ.
Στη διάρκεια της ζωής της η ψείρα τρέφεται με ανθρώπινο αίμα. Αν η θερμοκρασία στο περιβάλλον ανέβει (πχ. όταν το άτομο έχει πυρετό) ή κατέβει (π.χ. θάνατος), τότε η ψείρα θα φύγει προς αναζήτηση νέου ξενιστή. Γι αυτό και συχνά συνιστούμε τη συχνή χρήση θερμού αέρα με το πιστολάκι κατά το στέγνωμα των μαλλιών μετά το λούσιμο.
Τα αυγά επωάζονται επί 8 περίπου ημέρες και η φθείρα είναι ώριμη σε 15-20 μέρες περίπου. Γενικά, ένα μολυσμένο άτομο, έχει λιγότερες από 12 ζωντανές ψείρες στο τριχωτό ανά πάσα στιγμή, αλλά μπορεί να έχει εκατοντάδες βιώσιμα, εκκολαπτόμενα και νεκρά αυγά. Με μεγάλη μεγέθυνση, μπορούμε να δούμε τις νύμφες που μεγαλώνουν μέσα σε ημιδιαφανή αυγά.
Πώς μεταδίδονται οι ψείρες;
Οι ψείρες είναι πιο συχνές στα παιδιά απ’ ό,τι στους ενήλικες, και οι θήλεις όλων των ηλικιών προσβάλλονται συχνότερα από τους άρρενες. Δεν φαίνεται να υπάρχει συσχέτιση μεταξύ του μήκους της τρίχας και της συχνότητας της μόλυνσης, αντίθετα μάλιστα υποστηρίζουν ορισμένοι ότι το μακρύ μαλλί, εμποδίζει τη μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Η μεγάλη πλειοψηφία των μολύνσεων γίνεται με άμεση επαφή των κεφαλιών. Η μεταδοτικότητα είχε επίσης, παλιότερα ιδίως, σχέση με τη φτώχεια, την αμάθεια, τη φτωχή υγιεινή και τον υπερπληθυσμό. Σήμερα οι ψείρες προσβάλλουν όλες τις τάξεις, και ο υπερπληθυσμός είναι ίσως ο πιο σημαντικός παράγοντας. Αντίθετα με τον ξεκάθαρο ρόλο της άμεσης επαφής, υπάρχουν συγκρουόμενες απόψεις για το πόσο μπορούν να μεταδοθούν οι ψείρες από εστίες μόλυνσης, όπως καπέλα, χτένες, βούρτσες Άλλα πιθανά μέσα μετάδοσης της λοίμωξης είναι πετσέτες, κλινοσκεπάσματα, ρούχα, κορδέλες κεφαλής, φουλάρια, πουλόβερ.
Οι φθείρες γενικώς, δεν κάνουν διάκριση στις κοινωνικές τάξεις, μπορούν να προσβάλλουν οποιονδήποτε. Ένα κορίτσι που δανείζεται μια χτένα από μια συμμαθήτριά της, κάποιος που δοκιμάζει ένα καπέλο σε ένα κατάστημα, παιδιά που μοιράζονται το ίδιο κρεβάτι, ένας ταξιδιώτης που ακουμπά το κεφάλι του στο μαξιλάρι του καθίσματος ενός μεταφορικού μέσου, μπορούν να μολυνθούν.
Υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία;
Υπάρχει, παρ΄ όλο που προσωπική αίσθηση του γράφοντος είναι ότι οι φθείρες έχουν αρχίσει να αναπτύσσουν αντοχή στα διάφορα φάρμακα, λόγω της αλόγιστης χρήσης διαφόρων παρασκευασμάτων που με ευκολία χορηγούν (ακόμα και …προληπτικά!) διάφοροι μη έχοντες σχέση με το αντικείμενο (γείτονες, δάσκαλοι ακόμα και μη εχοντες ιδιαίτερη εκπαίδευση πάνω στο αντικείμενο επιστήμονες όπως φαρμακοποιοί, παθολόγοι, παιδίατροι). Γι αυτό το λόγο καλό θα ήταν να επισκέπτεται κάποιος αμέσως τον δερματολόγο, ο οποίος είναι και ο μόνος ειδικός να του χορηγήσει το κατάλληλο φάρμακο και να του δώσει ειδικές οδηγίες.
ΠΡΟΣΟΧΗ : Θεραπεία θα πρέπει να γίνεται μόνο αν βρεθεί ενεργός πάθηση (δηλ. ζωντανές ψείρες ή εκκολαπτόμενα αυγά). Ιδιαίτερα για τις τρίχες του κεφαλιού, ακολουθείται ο κανόνας: Αυγά που βρίσκονται κολλημένα στη τρίχα και σε απόσταση πάνω από 1,5 εκατοστό, έχουν ήδη εκκολαφθεί και δεν σημαίνουν ενεργή μόλυνση.
Τα πιο πολλά φαρμακευτικά υγρά πρέπει να παραμένουν 12 ώρες στο τριχωτό πριν γίνει το λούσιμο και επειδή τα φάρμακα αυτά καταστρέφονται από τη ζέστη, ο ζεστός αέρας με πιστολάκι απαγορεύεται. Η θεραπεία θα πρέπει να επαναλαμβάνεται μετά από 7-12 ημέρες. Αποτελεσματικά είναι επίσης τα αντιφθειρικά τύπου πυρεθρινών που είναι φυσικά εντομοκτόνα που βγαίνουν από τα χρυσάνθεμα.
Οι κόνιδες απομακρύνονται με συχνό λούσιμο, με ειδικές χτένες ή απλές χτένες με βαμβάκι βουτηγμένο στο ξύδι. Θεωρείται ότι είναι πιο σημαντική εργασία από τη θεραπεία, και απαιτεί πολλή …υπομονή : Μπορεί να χρειαστούν πολλές ώρες κάθε βράδυ για να καθαρίσουν καλά οι τρίχες.
Νεώτερα δεδομένα – Tips
- Στη μετάδοση της μόλυνσης “συνεισφέρουν” και ασυμπτωματικοί φορείς (συχνά παιδιά μικρότερα των 4 ετών και ενήλικες με ανοσία).
- Δεν υπάρχει κίνδυνος νευροτοξικότητας , καθώς τα φάρμακα δεν συνδέονται με τους νευροϋποδοχείς. Δεν έχουν αναφερθεί μέχρι σήμερα νευρολογικές ανεπιθύμητες ενέργειες.
ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΠΑΙΔΙΟY & ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ
1. Βγάλτε όλα τα ρούχα.
2. Απλώστε το φάρμακο σύμφωνα με τις οδηγίες του δερματολόγου σας. Εάν τα μαλλιά είναι πολύ μακριά, μπορεί να χρειαστεί και δεύτερο μπουκάλι.
ΠΡΟΣΟΧΗ: Μη χρησιμοποιείτε μαλακτικές κρέμες ή σαμπουάν με conditioner πριν τη χρήση του φαρμάκου. Μη λούζετε ξανά τα μαλλιά μέχρι και 2 μέρες μετά τη θεραπεία.
3. Βάλτε καθαρά ρούχα μετά την εφαρμογή.
4. Εάν 8-12 ώρες μετά τη θεραπεία βρείτε ακόμα ζωντανές ψείρες, αλλά κινούνται λιγότερο γρήγορα από πριν, μη ξανακάνετε θεραπεία. Καθαρίστε καλά με το χτενάκι τις νεκρές ψείρες.
5. Εάν 8-12 μετά τη θεραπεία δεν βρίσκονται νεκρές ψείρες και οι ψείρες φαίνονται το ίδιο “ζωηρές” όπως και πριν, τότε το φάρμακο μάλλον δεν δούλεψε. Ζητείστε από το δερματολόγο σας ένα άλλο και επαναλάβατε τις οδηγίες.
6. Οι χτένες θα πρέπει να χρησιμοποιούνται για την απομάκρυνση των αυγών που είναι κολλημένα στις τρίχες. Η διαδικασία θα πρέπει να επαναλαμβάνεται καθημερινά ή έστω κάθε 2 ημέρες.
7. Επαναλάβατε τη θεραπεία άλλη μια φορά μετά από 7-10 ημέρες.
8. Βάλτε στο πλυντήριο όλα τα ρούχα που πλένονται καθώς και τα σεντόνια που το προσβεβλημένο άτομο χρησιμοποίησε τις 2 προηγούμενες μέρες πριν τη θεραπεία. Χρησιμοποιείστε το “καυτό” πρόγραμμα (>60 C). Στεγνώστε τα στο ζεστό πρόγραμμα για τουλάχιστον 20 λεπτά..
9. Για ρούχα που δεν μπορούν να πλυθούν: Στεγνό καθάρισμα για παλτά, καπέλα κλπ) ή κλείστε όλα τα ρούχα, μαξιλάρια κλπ σε μια πλαστική σακούλα για 2 εβδομάδες.
10. Απολυμάνετε τις χτένες, βούρτσες κλπ για μια ώρα σε οινόπνευμα ή πλύντε τις με ζεστό νερό (60 C) και σαπούνι.
11. Καθαρίστε με την ηλεκτρική σκούπα το πάτωμα και τα έπιπλα. ΜΗ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙΤΕ ΚΟΙΝΑ ΕΝΤΟΜΟΚΤΟΝΑ. Δεν σκοτώνουν τις ψείρες και είναι επικίνδυνα, εάν εισπνευσθούν.
12. Μη κάνετε όλοι θεραπεία “προληπτική” στην οικογένεια. Δεν είναι απαραίτητο. Αν εμφανίσει και κάποιος άλλος, επαναλάβατε την ίδια θεραπεία και γι αυτόν.
13. Τυχόν ζώα στο σπίτι δεν χρειάζεται να κάνουν θεραπεία.
14. Προσοχή: Μη κάνετε θεραπεία σε παιδιά < 2 ετών. Απομακρύνετε ψείρες και αυγά με το χέρι.
15. Μη κάνετε θεραπεία στο προσβεβλημένο άτομο περισσότερες από 3 φορές με το ίδιο φάρμακο. Εαν δεν φαίνεται να έχει αποτέλεσμα, πείτε το στον δερματολόγο σας.
16. Μην αναμιγνύετε διάφορα φάρμακα.
17. Προσοχή κατά τη διάγνωση: Εαν δεν βρεθούν ζωντανές ψείρες και βρείτε αυγά κολλημένα στις τρίχες σε απόσταση μεγαλύτερη από 0,6 – 1 εκατοστό από το δέρμα του τριχωτού, τότε πρόκειται πιθανώς για μια παλιά μόλυνση. Περιοριστείτε σε απομάκρυνση με τις εδικές χτένες.
Και άλλο τρόποι να τις απομακρύνετε
Ένα μεταλλικό χτενάκι βοηθάει να ξετρυπώνετε τα παράσιτα και να ξεκολλάτε τις κόνιδες. «Ωστόσο υπάρχουν αρκετά ειδικά προϊόντα τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν ειδικά σε παιδιά. Μάλιστα καλό θα ήταν να γίνει μία επαναληπτική-προληπτική θεραπεία 7 ημέρες μετά την πρώτη, ώστε να σκοτωθούν και τα τελευταία παράσιτα που βρίσκονταν μέσα σε αβγά και έχουν εκκολαφθεί» λέει η παιδοδερματολόγος Κατερίνα Λαμπρινοπούλου. Το σίγουρο είναι ότι θα διευκολύνει στον έλεγχο του δέρματος και στην αφαίρεση των κόνιδων. Για να απαλλαγείτε, όμως, θα χρειαστεί θεραπεία με ειδικό σαμπουάν.
Οι κόνιδες ανοίγουν κάθε επτά ημέρες και κάθε έντομο παράγει 100 έως 200 κόνιδες, γι’ αυτό εάν μετά την πρώτη θεραπεία έχουν επιβιώσει κάποιες θα τις καταπολεμήσετε ώστε να απαλλαγείτε οριστικά από το πρόβλημα.
Για να μην ξαναεμφανιστούν, δεδομένου ότι στο σχολείο ο κίνδυνος υπάρχει πάντα, είναι απαραίτητη μια προληπτική αγωγή.
Το σύνδρομο της συνεχούς μόλυνσης
Ο προληπτικός πόλεμος κατά των ψειρών, είναι απολύτως περιττός. Εάν στο σχολείο η επιδημία συνεχίζεται, καλό είναι να ελέγχετε το κεφάλι. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι τα αιθέρια έλαια λειτουργούν ως εντομοαπωθητικά, αλλά δεν υπάρχουν επιστημονικές μελέτες που να το αποδεικνύουν αυτό.
Με δυο λόγια ο ορίζοντας δεν είναι καθόλου φωτεινός. Αγωγή με δραστικά σαμπουάν για όλους και γενική απολύμανση στο σπίτι. Σεντόνια και πετσέτες πρέπει να πλένονται στο πλυντήριο στους 90ο βαθμούς, τα ρούχα στους 60ο. Αν και οι κόνιδες ζουν μόνο 48 ώρες μακριά από το ανθρώπινο δέρμα, για να μην επιβιώσουν, βάλτε σε καραντίνα όλα τα λούτρινα παιχνίδια. Κλείστε τα σε πλαστικές σακούλες για τουλάχιστον 2-3 εβδομάδες. Θα πλένετε τα χτένια και τις βούρτσες σε ένα λεκανάκι με νερό και το θεραπευτικό σαμπουάν.
Επιπλέον, στα παιδιά, όμως, μπορεί η φθειρίαση να κατεβεί μέχρι τα βλέφαρα και να προκαλέσει επιπεφυκίτιδα, γιατί το μικρό θα ξύνεται, ίσως και με βρώμικα χέρια, μολύνοντας τον επιπεφυκώτα.
Γιατί ένα καλό ντους δεν αρκεί;
Η αρχή της ασφυξίας είναι η ίδια για όλα τα θεραπευτικά προϊόντα. Αλλά εδώ υπάρχει μια αμφιβολία: είναι αλήθεια ότι οι ψείρες, όταν λουζόμαστε με ένα κανονικό σαμπουάν ή ακόμη και όταν κολυμπάμε στην πισίνα, δεν πεθαίνουν γιατί ζουν σε συνθήκες άπνοιας; Δεν χρειάζεται καν «να κρατήσουν την αναπνοή τους» απλούστατα γιατί το μπάνιο ποτέ δεν διαρκεί πάρα πολύ. Για το έντομο είναι ένας μικρός τραυματισμός, αλλά επιβιώνει. Σαν να ρίχνουν σε εμάς μια δυνατή ριπή νερού. Οι κόνιδες είναι τόσο βαθιά αγκιστρωμένες στον ιστό της τρίχας που, ακόμη και με το νερό δεν ξεκολλάνε. Επιπλέον υπάρχει άλλος ένας παράγοντας που πολλοί υποτιμούν.
Οι ψείρες γενικά είναι λίγες, αλλά πολλαπλασιάζονται με τρομερούς ρυθμούς. Στη μόλυνση είναι ο αριθμός των κόνιδων που μετράει εις βάρος μας.
Οι επιστημονικές ερμηνείες αντί να μας καθησυχάζουν, εντείνουν το άγχος μας για τις ψείρες.
Με δυο λόγια ποια στρατηγική είναι η σωστή για να καταπολεμηθεί οριστικά το πρόβλημα; Να συνεχίζουμε να ελέγχουμε το τριχωτό της κεφαλής των παιδιών μας και, εάν βρούμε κάποιον ανεπιθύμητο επισκέπτη, να ενημερώσουμε αμέσως το σχολείο.
