Συγκέντρωση τροφίμων για το συσσίτιο απόρων Δήμου Κοζάνης-Δεκέμβριος 2023.

Το 12ο Νηπιαγωγείο Κοζάνης ανταποκρίθηκε με πολύ μεγάλη προθυμία στο κάλεσμα της Δημοτικής Κοινωφελούς Επιχείρησης  Κοινωνικής Πρόνοιας και μέριμνας του Δήμου Κοζάνης, για τη συγκέντρωση τροφίμων και άλλων ειδών για τους άπορους κατοίκους της πόλης μας .  Ο Δήμος Κοζάνης διανέμει 200 μερίδες φαγητού καθημερινά και τρόφιμα σε άπορους -αδύναμους οικονομικά  συμπολίτες μας . Οφείλουμε ιδιαίτερα αυτές τις μέρες αγάπης, που έρχονται να εκφράσουμε τη στήριξη και την αλληλεγγύη μας σε όσους μας χρειάζονται .

Ευχόμαστε από καρδιάς Καλά Χριστούγεννα και Καλές γιορτές σε όλους … Με αγάπη ,ομόνοια ,Ειρήνη, προσφορά  και ενσυναίσθηση σε κάθε βήμα της καθημερινότητας μας .

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ -ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ ΣΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ .. ΚΟΖΑΝΗ

“Τα κόλιαντα στην Κοζάνη”

Τα κάλαντα (από το λατινικό calendae)  ή Κόλιαντα είναι αρχαιότατο και πανελλήνιο έθιμο. Είναι κυρίως τα τραγούδια, που τραγουδούν οι μικροί την παραμονή των Χριστουγέννων και των άλλων εορτών: του Αγίου Βασιλείου, των Θεοφανίων και των Βαΐων.

Η αμοιβή για τα κόλιαντα που έλεγαν τα παιδιά και οι μεγάλοι σε κάθε σπιτικό , δεν ήταν πράξη φιλανθρωπίας, ούτε ζητιανιάς. Ήταν πράξη τελετουργική. Το κάθε κέρασμα είχε τον δικό του ιδιαίτερο συμβολισμό απόλυτα εναρμονισμένο με το συνολικό πνεύμα του εθίμου. Μέσα από το φιλοδώρημα των μικρών καλαντιστών με καρπούς της γης ( κάστανα, καρύδια, αμύγδαλα, ξυλοκέρατα, φιστίκια, φιρίκια, μανταρίνια) οι νοικοκυραίοι επεδίωκαν την εξασφάλιση της καλής σοδειάς για το σπιτικό τους. Με τα διάφορα γλυκά (κόλιαντα ή σούρβα αλλά και σαλιάρα ή κουραμπιέδες) εκβίαζαν την εξασφάλιση της ευτυχίας και της χαράς στο σπίτι και στην οικογένεια τους ενώ με τα νομίσματα ( πεντάρες, δεκάρες και δραχμές παλιότερα), επιζητούσαν την εξασφάλιση του πλούτου και της αφθονίας.Τα κόλιαντα, τα ιδιαίτερα κουλουράκια των Χριστουγέννων μαζί με τα σούρβα της Πρωτοχρονιάς που πρόσφεραν οι νοικοκυρές στους μικρούς καλαντιστές είχαν και αυτά τον δικό τους συμβολισμό. Στα κόλιαντα, τα ζυμωμένα με νερό , αλεύρι και προζύμι οι παλιές νοικοκυρές έδιναν διάφορα σχήματα αναπαριστάνοντας εικόνες της κτηνοτροφικής ζωής του τόπου (αρνιά, γουρούνια, κότες, τζιουμπανίκες (κλίτσες ) του βοσκού κλπ), μαζί με στοιχεία της καθημερινότητας, όπως της μπάμπως τα ματουάλια, οι κοτσίδις ( κλώσσις) των μαλλιών, οι πιρδίκις, τα ανθρωπάκια κλπ). Δεν ξεχνούσαν φυσικά το θρησκευτικό μήνυμα των ημερών, γι’ αυτό και πρώτο έπλαθαν το Κόλιαντου της Παναγίας. Αυτό απεικόνιζε ένα κουλούρι με σταυρό στο κέντρο ή την Παναγία με το θείο βρέφος αγκαλιά. Αυτό το πρώτο κόλιαντο, το θεωρούσαν ιερό, το έβαζαν στα εικονίσματα και δεν επέτρεπαν σε κανέναν να το πειράξει. Πίστευαν ότι είχε θεραπευτικές ιδιότητες και γιάτρευαν μ’ αυτό μέχρι και λυσσασμένα σκυλιά.

Πάντως τα παλιά χρόνια οι μικροί περίμεναν τα «κόλιαντα» με μεγάλη λαχτάρα. Αψηφώντας τις παγωνιές και τα χιόνια, απ’ τα μεσάνυχτα ξεχύνονταν παρέες – παρέες, σωστό μελισσολόι, στους δρόμους και τα σοκάκια με τα σακούλια και τους τσιώκους κι απ’ τραγούδια, τις φωνές και τα θυροκτυπήματα, βούιζε ο τόπος.

Κόλιαντα , μπάμπω, κόλιαντα,
και μένα κολιαντίνα.
Κι αν δεν μου δώσεις
κι αν δεν μου δώσεις κόλιαντα,,
δώσ’ μας την θυγατέρα σ’.
-Τι την θέλεις, τη δική μου θυγατέρα
-Να την φιλώ, να την τσιμπώ
να με ζεσταίνει το βράδυ.
Φέρτε μας τα κόλιαντα,
τι μας πήρ’ η μέρα.
Η μέρα μερουλίζει,
το πουλί τσουρίζει.
Η γάτα νιαουρίζει,
ο Χριστός γεννιέται.
Γεννιέται και βαφτίζεται
στους ουρανούς απάνω.
Οι άγγελοι χαίρουνται
και τα δαιμόνια σκάνουν (=σκάνε).
Σκάνουν και πλαντάζουν
τα σίδερα δαγκάνουν

Παραδοσιακά κόλιαντα Κοζάνης

Κόλιαντα μπάμπου μ’ , κόλιαντα κι μένα ν ‘ κολιαντίνα.
Κι μένα την τρανήτερη κι τώρα κι από χρόνου.
Να ζήσεις χρόνους ικατό κι να τους απιράσεις.
Ν ‘ ασπρίσεις σαν τουν Μπουρινου σαν τ ‘ άσπρου περιστέρι.
Δυο περιστέρια μάλουναν κι πάλι αγαπιούνταν.
Ψηλά, ψηλά σηκώνονταν, στουν ουρανό φιλιούνταν.
Κι σαν δεν έχεις κόλιαντα, δος μας ένα σιτζιούκι,
νάνι καλό, νάνι χουντρό, νάνι ζαχαρουμένο.
Κι σαν δεν έχεις κι σιτζιούκι, δος μας ένα κορίτσι.
Κι τι του θέλεις γάϊδαρε του ξένου του κορίτσι;
Να μ’ ρίχνει νιρό να νίβουμι, να μ’ στρώνει να πλαγιάζω.
Να το φιλώ να του τσιμπώ να μι ζισταίνει του βράδυ.

κι τ’ χρον’ !

Επεξεργαστήκαμε στην παρεούλα με τα παιδιά φωτογραφικό υλικό σε ασπρόμαυρη μορφή ,όπου απεικονίζονται φωτογραφικά στιγμιότυπα από τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά των προγόνων μας στην περιοχή της Κοζάνης και της Περιφέρειας στην Δυτική Μακεδονία … Ταξιδέψαμε νοερά στα δικά τους λημέρι και πλάσαμε ιστορίες με φαντασία και ποικιλία ιδεών ,σκέψεων και υποθέσεων …Η πλοκή των ιστοριών μας μαζί με τους ήρωες που πρωταγωνιστούσαν σε κάθε ιστορία μας έφερνε αναμνήσεις που ήταν ξεχασμένες στο χρονοντούλαπο της ιστορίας … Ακούσαμε τα κάλαντα της Κοζάνης με την ιδιαίτερη προφορά και τους ιδιωματισμούς προσπαθώντας να μαντέψουμε το νόημα της κάθε λέξης … Οι γιαγιάδες μας και οι παππούδες μας ήταν σοφοί και αγαπούσανε πολύ τα παραδοσιακά Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά …

Έθιμα Πρωτοχρονιάς

Όπως τα Χριστούγεννα έτσι και την Πρωτοχρονιά, την παραμονή όλα τα παιδιά κατά ομάδες, όταν σουρούπωνε επισκέπτονταν όλα τα σπίτια και τραγουδούσαν τα κάλαντα:

Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά, ψηλή μου δεντρολιβανιά
κι αρχή, κι αρχή καλός μας χρόνος,
εκκλησιά, εκκλησιά με τ΄ άγιο θρόνος.
Αρχή που βγήκε ο Χριστός, Άγιος και πνευματικός,
στη γη, στη γη να περπατήσει
και να μας, και να μας καλοκαρδίσει.
Άγιος Βασίλης έρχεται, άρχοντες το κατέχετε,
από, από την Καισαρεία, ζησ΄ αρχό, ζήσ’ αρχόντισσα κυρία.
Βαστάει εικόνα και χαρτί, χαρτί και καλαμάρι, δες και με, δες κι εμέ το παλικάρι.
Σ΄ αυτό το σπίτι που ΄ρθαμε, πέτρα, πέτρα να μη ραγίσει
κι ο νοικοκύρης του σπιτιού, χίλια, χίλια χρόνια να ζήσει.”

Η νοικοκυρά άνοιγε την πόρτα να τους ακούσει και στο τέλος έδινε σε κάθε παιδί από μια δεκάρα ή εικοσάρα ή πεντούλι, ή ξυλοκέρατο ή ακόμη και φρούτα.

Οι μεγάλοι ντυνόντουσαν καρναβάλια, φορούσαν συνήθως παλιά ρούχα, κρύβοντας το πρόσωπο με κάποιο τσεμπέρι(μαντήλα),φορούσαν ανάποδα το σακάκι ή την κάπα(υφαντό παλτό τσομπάνου με κουκούλα, από τρίχα γίδας), στη μέση τους κρεμούσαν κουδούνια, καμιά φορά ντυνόντουσαν οι άνδρες νύφες και οι γυναίκες γαμπροί, δεν τραγουδούσαν τα κάλαντα, ούτε μιλούσαν, μπαίνοντας στον οντά του σπιτιού, όπου βρισκόταν όλη οι οικογένεια, χορεύοντας κυκλικά πείραζαν ή τσιμπούσαν τον σπιτονοικοκύρη.

Ηταν επιτυχία των καρναβαλιστών, όταν δεν τους αναγνώριζαν, όταν όμως αναγνώριζαν κάποιον τότε αγκαλιάζονταν και ανταλλάσσαν ευχές για τον καινούργιο χρόνο.

Η νοικοκυρά κερνούσε τον καθένα τσίπουρο με μεζέ τηγανιάς ή τσιγλάνια (τσιγαρίδες).

Η νοικοκυρά από νωρίς την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, ετοίμαζε την βασιλόπιτα, άνοιγε στον σοφρά το φύλλο της βασιλόπιτας και το άπλωνε στο ταψί με ενδιάμεση γέμιση φέτας, τοποθετώντας και το φλουρί που ήταν μια δεκάρα ή εικοσάρα ή πεντούλι.

Την Βασιλόπιτα την έψηνε στο φούρνο της ξυλόσομπας.

Ετοίμαζε επίσης την Πρωτοχρονιάτικη σούπα με τον κόκορα.

Ανήμερα της Πρωτοχρονιάς έβαζαν τα καλά τους και πήγαιναν στην εκκλησία, μετά το πέρας της λειτουργίας και την επιστροφή τους στο σπίτι, όλη η οικογένεια κάθονταν σε σκαμνάκια περιμετρικά του σοφρά, η δε νοικοκυρά έβαζε στην μέση την βασιλόπιτα.

Ο αρχηγός του σπιτιού αφού την σταύρωνε την έκοβε σε κομμάτια όσα τα μέλη της οικογένειας, επί πλέον έκοβε κομμάτια για τον Χριστό, την Παναγία και για το σπίτι.

Ο μικρότερος της οικογένειας πήγαινε σε μια γωνία του σπιτιού και έλεγε τα ονόματα στα οποία ανήκε το κομμάτι της βασιλόπιτας.

Αυτός που θα του τύχαινε το φλουρί ήταν ο τυχερός της χρονιάς και θα έπρεπε τουλάχιστον για την ημέρα της Πρωτοχρονιάς να κάμνει όλες τις δουλειές και τα θελήματα της οικογένειας.

Στην συνέχεια σέρβιρε η νοικοκυρά την σούπα με τον κόκορα.

Στο τέλος του πρωτοχρονιάτικου γεύματος παρατηρούσαν το κόκαλο του στήθους του κόκορα, αν στην άκρη είχαν μείνει τρίχες από το κρέας του κόκορα, τότε έλεγαν πως στο σπίτι θα έχουν πολλά μπερεκέτια(αφθονία αγαθών), επίσης παρατηρούσαν το κόκαλο του στήθους και αν σε αυτό δεν υπήρχε καμία τρύπα, τότε δεν θα υπήρχε στην χρονιά θάνατος.

Κατά την διάρκεια των εορτών των Χριστουγέννων και μέχρι τα ξημερώματα της Πρωτοχρονιάς οι άνδρες του χωριού μαζευόντουσαν στο καφενείο του χωριού, κάθε βράδυ και παίζανε 21(τυχερό παιχνίδι τράπουλας), η κορύφωση του παιχνιδιού ήταν το βράδυ της Πρωτοχρονιάς, στόχος όλων ήταν να κερδίσουν τον Γιάννη Πρόεδρο του χωριού. Επίσης ήταν η χαρά του καφετζή, γιατί τα κέρδη του εκείνων των ημερών ανέβαιναν κατακόρυφα.

Ολή την ημέρα της Πρωτοχρονιάς αντάλλασαν ευχές μεταξύ τους, για το Νέο Ετος και προσπαθούσαν να μην ανταλλάξουν κουβέντες, για είναι το Ετος τυχερό μαζί τους.

ΠΗΓΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ :ΕΔΩ 

ΠΗΓΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ : ΕΔΩ