«Κοριτσάκι μου,

μες το βουβό πηγάδι του φεγγαριού

σου? πεσε απόψε το πρώτο δαχτυλίδι σου

Δεν πειράζει.

Αργότερα θα φτιάξεις άλλο

να παντρευτείς τον κόσμο μες στον ήλιο(?)

Κοριτσάκι μου,

θέλω να σου φέρω τα φαναράκια των κρίνων

να σου φέγγουν τον ύπνο σου

Κοιμήσου κοριτσάκι μου? Είναι μακρύς δρόμος»

Το έγραψε για την κόρη του την Ελευθερία/Έρη, την οποία υπεραγαπούσε και από την οποία οι μαθητές του πρώτου τμήματος της Β’ Λυκείου εξασφάλισαν συνέντευξη για την εφημερίδα μας.

Σας την παραθέτουμε:

    – Ποιος ήταν ο άνθρωπος και πατέρας Ρίτσος και ποια σχέση έχετε με τον ποιητή, όπως τον γνωρίζουμε μέσα από το έργο του;

Έρη Ρίτσου: Πέραν του έργου του, της ιδεολογικής του τοποθέτησης, της κοινωνικής του δράσης και των αγώνων του, ο Ρίτσος υπήρξε ένας εξαιρετικά καλός άνθρωπος, πράγμα που ίσως εξηγεί και όλα τα παραπάνω.  Θέλω να πω δηλαδή πως είναι «φυσιολογικό» για έναν καλό άνθρωπο να νοιάζεται για το καλό των συνανθρώπων του και άρα να ασπάζεται μια ιδεολογία βαθειά ανθρωπιστική που θέλει όλους τους ανθρώπους να είναι ίσοι και να απολαμβάνουν το ίδιο τα αγαθά που η φύση και η εργασία τους προσφέρουν.  Η σχέση μου με το Ρίτσο σαν πατέρα είναι αυτή που ένα παιδί έχει με το γονιό του, σχέση αγάπης, τρυφερότητας, σεβασμού και φυσικά ?«αντεγκλήσεων».  Η σχέση μου με τον ποιητή είναι αυτή του αναγνώστη της γενιάς μου, που μέσα  από την ποίηση του Ρίτσου συναντά τους αγώνες του λαού του, τα υπαρξιακά προβλήματα της εφηβείας του, την αρχαία ελληνική μυθολογία σε μια σύγχρονή της και επίκαιρη εκδοχή,  κι ακόμα τον λυρισμό της ερωτικής του ποίησης και τα φιλοσοφικά ερωτήματα που άλλα έργα του θέτουν. 

– Πώς βίωσε  ο ίδιος και η οικογένειά σας τις διάφορες εξορίες και διώξεις που πέρασε; Επηρέασαν τον τρόπο που έβλεπε τη ζωή και τους ανθρώπους;

Έρη Ρίτσου: Με τον ίδιο  τρόπο που το βίωσαν χιλιάδες οικογένειες αριστερών που είδαν πατεράδες, παππούδες, αδέρφια και παιδιά να περνούν ένα μεγάλο μέρος της ζωής τους μακριά απ? τους αγαπημένους τους μέσα σε συνθήκες πολλές φορές απάνθρωπες, με ξύλο, βασανιστήρια, στερήσεις, κακουχίες.  Ο Ρίτσος δεν διαφοροποίησε την οπτική του σε ό,τι αφορούσε τη ζωή και τους συνανθρώπους του εξ αιτίας αυτών των διώξεων, σίγουρα όμως έγραψε έργα που δεν θα τα είχε γράψει αν δεν βίωνε όλη αυτή την «περιπέτεια».

– Διαβάσαμε ένα από τα τελευταία του ποιήματα που μοιάζει σαν να «υποδέχεται» το θάνατό του. Αντιμετώπιζε το θάνατο με τη δύναμη και την ηρωική αισιοδοξία που αντιμετώπισε την υπόλοιπη ζωή του;

Έρη Ρίτσου: Ο θάνατος, κατά την άποψή μου, δεν είναι κάτι που αντιμετωπίζεται με «αισιοδοξία» και δεν νομίζω και ο Ρίτσος να τον αντιμετώπισε ποτέ έτσι.  Ως άνθρωπος που λάτρευε τη ζωή, δεν ήθελε καν να σκέφτεται το θάνατο.  Υποθέτω λοιπόν πως το αντιμετώπισε με καρτερία ως κάτι το αναπόφευκτο.

– Είδαμε τις πέτρες που ζωγράφιζε και μας εντυπωσίασαν. Θα θέλαμε να ρωτήσουμε τι τον ενέπνεε στη ζωγραφική του και πώς τη συνδύαζε με την ποίηση;

Έρη Ρίτσου: Ο Ρίτσος ήταν ένας ακάματος εργάτης του λόγου και όχι μόνο.  Χρησιμοποιούσε τον χρόνο του πάντα για να κάνει κάτι και ποτέ δεν τον είχα δει άεργο.  Η ζωγραφική ήταν μια μεγάλη του αγάπη και άλλωστε και η ποίησή του έχει έναν έντονα εικαστικό χαρακτήρα, με εικόνες γεμάτες λεπτομέρειες, με εστίαση πάνω σε μικρά πράματα και με πολλά  χρώματα.  Ζωγράφιζε ακουαρέλες, έκανε σκίτσα ζωγράφιζε πάνω σε ρίζες καλαμιών και επίσης εκμεταλλευόταν τις γλυπτικές επιφάνειες που πρόσφεραν οι πέτρες και τις αναδείκνυε ζωγραφίζοντας πάνω τους πρόσωπα και ανθρώπινα σώματα.

– Η φετινή χρονιά που είναι επετειακή για τα 100 χρόνια από τη γέννησή του θεωρείτε ότι θα συμβάλει στην ουσιαστική επικοινωνία με τις διάφορες πλευρές του έργου του;

Έρη Ρίτσου: Νομίζω πως μέσα από τις εκδηλώσεις που γίνονται ο κόσμος θα έχει την ευκαιρία να έρθει πιο κοντά με το λόγο του ποιητή και να μάθει περισσότερα γι αυτόν και το έργο του.

– Έχετε επηρεαστεί από τον  πατέρα σας στο δικό σας λογοτεχνικό έργο; 

Έρη Ρίτσου: Σίγουρα κανείς σ? αυτά που κάνει, ακόμα και σε ερασιτεχνικό επίπεδο (και τέτοια θεωρώ την ενασχόλησή  μου με τη λογοτεχνία) «βγάζει», τις περισσότερες φορές ασυνείδητα, αυτά που ως αναγνώστης έχει εισπράξει από τα διαβάσματά του.  Μέσα σ? αυτά τα πλαίσια λοιπόν, μπορεί να έχω δεχτεί και επηρεασμούς απ? το Ρίτσο, αν και τα δικά μου διαβάσματα αφορούν κυρίως στην πεζογραφία και όχι τόσο στην ποίηση.                                                            

Η συνέντευξη παραχωρήθηκε από την κυρία Ρίτσου μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, στους μαθητές του Β1 του σχολείου μας, επειδή λόγω φόρτου εργασίας αυτό δεν μπορούσε να γίνει ζωντανά. 

Γράφει στο e-mail:

Παιδιά, σας ευχαριστώ για το γράμμα σας.  Επειδή πνίγομαι, δεν έχω καιρό να κάνω ξεχωριστή απάντηση, σημειώνω λοιπόν με κόκκινο τις απαντήσεις μου πάνω στο ερωτηματολόγιο που μου στείλατε και φυσικά μπορείτε να τα δημοσιεύσετε στο περιοδικό σας (άλλωστε γι? αυτό μου στείλατε και τις ερωτήσεις).  Να είστε πάντα καλά και  χαρούμενοι και να έχετε καλή πρόοδο.

 Έρη Ρίτσου                                                                   

Την Πέμπτη, 5 Φεβρουαρίου, μαθητές του σχολείου μας και του 6ου Λυκείου Καλλιθέας με καθηγητές τους επισκέφτηκαν το Μουσείο Μπενάκη και είχαν την τύχη και την τιμή να  θαυμάσουν από κοντά  και να φωτογραφίσουν κάποια από τα έργα ζωγραφικής του Γιάννη Ρίτσου, τα οποία θα χρησιμοποιηθούν ως οπτικό υλικό στο αφιέρωμα για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του ποιητή. Η συγκίνηση όλων μας ήταν μεγάλη.

Φέτος το σχολείο άνοιξε τα φτερά του και ξεκίνησε για ένα μεγάλο ταξίδι. Συνεργάζεται με το 6ο Λύκειο Καλλιθέας και θα συμμετέχει στο αφιέρωμα του Μουσείου Μπενάκη για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Γιάννη Ρίτσου, που θα παρουσιαστεί στις 21 Μαρτίου, ημέρα της ποίησης. Η πρόσκληση ήρθε από το 6ο Λύκειο από αγαπητούς συναδέλφους και φίλους κι εμείς πρόθυμα ανταποκριθήκαμε. Η πρόκληση ήταν μεγάλη. Αφιέρωμα στο Ρίτσο…Συνεργασία με άλλο σχολείο… Παρουσίαση στο Μπενάκειο… Ξεκινήσαμε μετά “φόβου Θεού”. Ελπίζουμε πως θα τα καταφέρουμε. Τα παιδιά μάς δίνουν αυτή την αισιοδοξία. Κουράζονται και δεν αγανακτούν. Είναι πάντα στην ώρα τους. Συναγωνίζονται ώστε κανείς να μην υστερήσει. Μπορείτε να πάρετε μια γεύση….

Ο Γιάννης Ρίτσος γαι τον εαυτό του: «Τη ζωγραφική την αντιμετωπίζω σαν έναν άλλο τρόπο άσκησης της ποίησης». 

«Έκανα μια, θα λέγαμε, ζωγραφική γλυπτική. Ξαφνικά μου έρχονταν μορφές ελληνικές οι οποίες σχετίζονταν με την αρχαία Ελλάδα, με τις αρχαιοελληνικές μορφές. Κάποτε ακολουθούσα τη γραφή της Κνωσού, κάποτε την κλασική. Μόνο ανθρώπινες μορφές κι ανθρώπινα σώματα, ποτέ τοπία. Σώματα ως επί το πλείστον γυμνά, ανθρώπινες μορφές και το πολύ πολύ άλογα» έγραφε για τη συνήθειά του να ζωγραφίζει πάνω σε πέτρες ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος.

Οι άλλοι για το Γ. Ρίτσο:

Ο Γ. Τσαρούχης: «Το θέμα του είναι ένα σ’ ό,τι σχεδίασε και ζωγράφισε: η ανθρώπινη μορφή, που παλεύει με την αγριότητα του κόσμου για να αγριέψει και η ίδια στο τέλος και να γίνει τερατώδης και αλύπητη. Μα μέσα απ’ την αγριάδα και τη σκληρότητα, σαν σπίθα μέσα στη στάχτη, υπάρχει ατόφια αγάπη και, σαν περαστική αστραπή, ο έρωτας, πέρα από την εγκράτεια και την απόλαυση. Ο έρως που δημιουργεί τον κόσμο».

Η Μαρίνα Λαμπράκη -Πλάκα: «Ο Ρίτσος αναζητεί και ανακαλεί πάνω στις πέτρες του τον χαμένο παράδεισο: έναν κόσμο αιώνιας και αμάραντης νιότης, ερατεινά κορίτσια και αθλητικά αγόρια με ελληνικές κατατομές, εμπνευσμένες από την αρχαία αγγειογραφία . Το τραγικό του βίωμα ο ποιητής το αποτύπωσε σχεδόν αποκλειστικά και με μεγάλη εκφραστική ένταση στις ρίζες από καλάμια. Οι ίδιες οι ρίζες, βασανιστικές, ροζιασμένες του υπαγόρευαν τις μορφές που ανέσυρε με ελάχιστες γραμμές μέσα από τα πάθη του ξύλου. Γιατί οι ρίζες έχουν πάνω τους τα ίχνη του χρόνου, της φθοράς, του γήρατος. Ετσι βγήκαν αυτές οι μαρτυρικές φυσιογνωμίες, που ανταποκρίνονται στα πάθη του ποιητή, στα πάθη του λαού μας».

Ο Άγγελος Δεληβορριάς: «Περισσότερη όμως σημασία από την προφανή ζωγραφική ευχέρεια του ποιητή, δεν έχει η πρόδηλη πνευματική και σωματική αξία του ανθρώπου, η διυλισμένη μέσα από μια ευδιάκριτα νοσταλγική διάθεση, αλλά η επιλογή των υλικών πάνω στα οποία εναποθέτει τα οράματά του: Οι πέτρες, τα βότσαλα και οι γλειμμένες από το κύμα επιφάνειες, οι ρίζες που ξεβράζει η θάλασσα στις παραλίες, με τις αλλόκοτες φόρμες να προσκαλούν την ερμηνευτική διάθεση, τα χαρτιά και τα μολύβια, τα πινέλα και τα χρώματα, ό,τι εξασφαλίζει στις επιλογές των εγγραφών της μνήμης την ανάκληση των αναμνήσεων. Οι πέτρες, τα βότσαλα και τα κύματα, οι θάλασσες, οι ρίζες και τα χαρτιά, λέξεις πυροδοτημένες με τη φλόγα ενός ξεχωριστού φορτισμού, σημαδεμένες με τα στίγματα μιας βασανισμένης ελληνικότητας σε ποιήματα, που έθρεψαν τις προσδοκίες μας και λάξευσαν τον ψυχισμό μας».

«Αυτός είναι ο Ρίτσος. Λόγος και εικόνα. Εικόνα και λόγος. Ο Ρίτσος ήταν απλός άνθρωπος. Ποιητής. Όταν πονούσε, ζωγράφιζε Χριστούς. Όταν γελούσε, Κόρες. Πίστευε στον άνθρωπο, δηλαδή στο Θεό» σημειώνει ο διευθυντής του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου, Δημήτρης Κωνστάντιος,

                                                                                    ?από την εφημερίδα “Ριζοσπάστης”