Μερικές σκέψεις επάνω στις ρίζες του μίσους και της επιθετικότητας
1. «Υπάρχουν δύο ψυχικές εκφράσεις του μίσους: το μίσος για τον άλλο και το μίσος για τον εαυτό μας, το οποίο συχνά δεν παρουσιάζεται ως τέτοιο. Αλλά πρέπει να καταλάβουμε ότι και τα δυο έχουν κοινή ρίζα, την άρνηση τoυ ανθρώπου να δεχθεί αυτό που για την ίδιο είναι ξένο. Αυτό έχει ως συνέπεια επιβάλλονται αξεπέραστοι εξαναγκασμοί σε κάθε κοινωνική οργάνωση και φαίνεται να είναι αδύνατη κάθε προσπάθεια συμφιλίωσης ανάμεσα στους ανθρώπους.
Με την κοινωνικοποίηση οι δύο διαστάσεις του μίσους χαλιναγωγούνται εν μέρει ως προς τις δραματικές εκδηλώσεις τους. Αυτό πετυχαίνεται κυρίως με την εξιδανίκευση σύμφωνα με την οποία , άτομα που οι παρορμήσεις και οι επιθυμίες τους δεν είναι κοινωνικά αποδεκτές στρέφονται (πάντα μέσω της διαπαιδαγώγησης) σε αποδεκτές μορφές συμπεριφοράς (ειρηνικές, αγωνιστικές δραστηριότητες όπως αθλητισμός οικονομικός και πολιτικός ανταγωνισμός κ.ά)
Όλες αυτές οι δραστηριότητες κατευθύνουν ένα μέρος του μίσους και της διαθέσιμης καταστροφικής ενέργειας, αλλά όχι και το σύνολό της. Το υπόλοιπο διαθέσιμο που δεν φαίνεται να είναι και λίγο, παίρνει τη μορφή συγκαλυμμένης επιθετικότητας απέναντι σε ιδιαίτερες κατηγορίες άτομων (άτομα με ειδικές ανάγκες, νοητική υστέρηση, χαμηλού προφίλ, άτομα με περιττά κιλά και χαρακτηριστικών προσώπου που δεν ταιριάζουν με τα τρέχοντα πρότυπα ομορφιάς κ.ά)
Αν η παραπάνω είναι μία ψυχολογική προσέγγιση της επιθετικότητας, υπάρχει και μία κοινωνική ερμηνεία της (έμμεση βία δομών)
Σύμφωνα με αυτή την προσέγγιση, γενικά οι περισσότεροι άνθρωποι στερούνται βασικών αγαθών, δεν δέχονται, δεν παίρνουν πραγματικά από την αρχή της ζωής τους αυτά που θα ήταν απαραίτητα για τη σωστή ανάπτυξή τους. Και η στέρηση δεν αφορά μόνο τους φτωχούς. ΕΜΦΑΝΙΖΕΤΑΙ ΜΕ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΟΡΦΕΣ
Η στέρηση μπορεί να αναφέρεται π.χ. στην έλλειψη τροφής, σωστής υγιεινής για πολλά παιδιά , το ορφάνεμά τους σε μικρή ηλικία εξ αιτίας της πείνας , των πολέμων αλλά και της οικονομικής δυσπραγίας που πλέον δεν αφορά μόνο τις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες
Μπορεί όμως η στέρηση να έχει και πιο καλυμμένες , πιο εκλεπτυσμένες μορφές ιδιαίτερα στις πιο αναπτυγμένες βιομηχανικά και τεχνολογικά χώρες. Όταν οι άνθρωποι μέσα στο γενικότερο κλίμα αποξένωσης στερούνται την ανθρώπινη επαφή, τη φιλία, τον έρωτα, τη συντροφικότητα,
. ν αγάπη , την προσοχή και την αναγνώριση γίνονται επιθετικοί και σκληροί. Το προς που θα στραφεί αυτή η επιθετικότητα φαίνεται να είναι εύκολα αναγνωρίσιμο. Μπορεί να στραφεί προς τους άλλους, προς τον ίδιο του τον εαυτό ή να ακολουθήσει με την ίδια ένταση και τις δύο κατευθύνσεις
Συνεπώς το επιτιθέμενο άτομο είναι κατά βάσιν όχι ο ισχυρός αλλά ο αδύναμος κρίκος της αλυσίδας της παρενόχλησης και η αποκαθήλωσή του στη συνείδησή μας ίσως μας βοηθήσει να δούμε από διαφορετική οπτικήτο φαινόμενο του εκφοβισμού
Στις μέρες μας ο εκφοβισμός και τα φαινόμενα της προβληματικής συμπεριφοράς, επιθετικότητας, βίας και παραβατικής συμπεριφοράς στα σημερινά σχολεία, είναι σύνθετα φαινόμενα και πιθανότατα πολυπαραγοντικά και εστιάζεται κυρίως σε μορφές άτυπου κοινωνικού ελέγχου (υπονοούμενα, χλευαστικές λέξεις, περιφρονητικά σχόλια, αρνητική κριτική, μορφασμοί χειρονομίες και μία γενικότερη αποδοκιμασία)
Η λεκτική βία (που είναι και η πιο συχνή μορφή εκφοβισμού) οι απαξιωτικές και περιφρονητικές κουβέντες δηλ. και οι βρισιές ενδεχομένως, κυκλοφορούν ανεμπόδιστα και πάνε από στόμα σε στόμα. Ακόμα και αν δεν έχεις τη δεινότητα του ατόμου που μιλάει άσχημα είναι βέβαιο ότι εχεις στη φαρέτρα σου κάποιες έτοιμες βρισιές ή υπονοούμενα.
Την άσχημη κουβέντα την κλέβεις εύκολα από τον πλαινό σου (δεν αποτελεί κανενός είδους μαγκιά ή δεινότητα)και την ξεστομίζεις με ακόμη μεγαλύτερη ευκολία γιατί αποτελεί την εύκολη λύση των διαφορών. Αυτό που βιάζει λεκτικά είναι ανίκανος να νιώσει συμπάθεια και κατανόηση, είναι ανίκανος να υπάρξει αλλιώς παρά μόνο διαμέσου της ενόχλησης του άλλου, μονίμως αισθάνεται την ανάγκη να ενοχλεί γιατί δεν έχει άλλο τρόπο να γίνει ορατός και να επικοινωνήσει. Άτομα με σοβαρό έλλειμμα επικοινωνίας, έχουν μόνο μία διέξοδο: να πάρουν τον άλλο από τα μούτρα.
Όσο πιο αδύναμος είναι ένας άνθρωπος τόσο περισσότερο είναι βουτηγμένος στη βία « κάθε λειψός ψυχισμός τοκίζει τα κουσούρια του στη μεγάλη τράπεζα της βίας και βλέπει πάντα το όνειρο της εκδίκησης και της ανατροπής», Κωστής Παπαγιώργης :Η κόκκινη αλεπού, σελ. 137, εκδ. Καστανιώτη
Πηγές : Οι ρίζες του μίσους Κ. Καστοριάδης
Κοινωνιολογία Γ’ Λυκείου (1998)
2. Βιντεάκι σχετικό με τον σχολικό εκφοσμό