Η διάγνωση της παιδικής κατάθλιψης χρειάζεται χρόνο και την χρήση κατάλληλα διαμορφωμένων ψυχομετρικών εργαλείων. Οι επιστήμονες χρειάζεται να έχουν στην διάθεσή τους το ατομικό ιστορικό συμπτωμάτων και κρίσεων του παιδιού, το οικογενειακό ιστορικό και υπόβαθρο, να εξετάσουν τα σωματικά συμπτώματα, να παρατηρήσουν τη συμπεριφορά του παιδιού και να συζητήσουν με τους γονείς (Willis, 1996). Ένα από τα πιο διαδεδομένα ψυχομετρικά εργαλεία για την διάγνωση της παιδικής κατάθλιψης είναι το Ερωτηματολόγιο Παιδικής Κατάθλιψης (CDI: Children ’s Depression Inventory) (Kovacs, 1981).
Ιστορική αναδρομή
Η Κλίμακα Παιδική Κατάθλιψης κατασκευάστηκε με βάση το Ερωτηματολόγιο Κατάθλιψης του Beck, το οποίο όμως απευθυνόταν αποκλειστικά σε ενήλικες. Η κλινική αξιολόγηση της κατάθλιψης στο ερωτηματολόγιο του Beck στηρίζεται στις απαντήσεις αυτοαξιολόγησης των ενηλικών σε 21 ερωτήσεις (Beck, 1967).Η Maria Kovacs ξεκίνησε την κατασκευή του το 1975 για να καλυφθεί η ανάγκη διάγνωσης και αξιολόγησης της κατάθλιψης σε παιδιά και εφήβους, με ομάδες παιδιών που είχαν διαγνωστεί ότι έπασχαν από κατάθλιψη και παιδιά που δεν είχαν κάποια ψυχική διαταραχή. Χρησιμοποιήθηκαν οι 20 από τις 21 ερωτήσεις του ερωτηματολογίου του Beck, καθώς η 21η ερώτηση αφορούσε σε σεξουαλικό περιεχόμενο και αντικαταστάθηκε από μια ερώτηση περί της μοναξιάς που αισθάνονταν τα παιδιά που συμμετείχαν στην έρευνα. Επίσης, χρησιμοποιήθηκαν πέντε ερωτήματα για τη σχολική επίδοση και ένταξη (Kovacs Μ. &. Beck A.T., 1977). To 1976 και το 1977 έγιναν δύο αναθεωρήσεις με αντικατάσταση κάποιων ερωτήσεων και την προσθήκη τριών επιλογών ως απάντηση σε κάθε ερώτημα. Ταυτόχρονα γίνεται προσπάθεια να ελέγχονται η εγκυρότητα και η αξιοπιστία του ερωτηματολογίου (Γρηγοριάδου, 1999). Η τελική έκδοση του CDI έγινε τον Αύγουστο του 1979 (Kovacs, 2004).
Η προσαρμογή του ερωτηματολογίου στα ελληνικά έγινε από τους Κλεφταρά και Διδασκάλου και εφαρμόστηκε σε μαθητές δημοτικού (Kleftaras, G., & Didaskalou, E., 2006; Σταλίκας και συν., 2012).
Περιγραφή
Η κλίμακα παιδικής κατάθλιψης είναι ένα ψυχομετρικό εργαλείο αυτοαναφοράς και αυτοαξιολόγησης και απευθύνεται σε παιδιά ηλικίας από 7 έως 17 ετών. Είναι ένα ευρέως διαδεδομένο, έγκυρο, αξιόπιστο εργαλείο το οποίο μπορεί να χορηγηθεί τόσο ατομικά όσο και ομαδικά (Σταλίκας, Α., Τριλίβα, Σ., & Ρούσση, Π., 2012). Η χρήση του γίνεται με σκοπό να γίνει διερεύνηση, μέτρηση και αξιολόγηση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων όπως καταθλιπτική διάθεση, ανηδονία, απαισιοδοξία, διαταραχές ύπνου, ανορεξία ή βουλιμία, αρνητική αυτοεικόνα και προβλήματα κοινωνικών σχέσεων, που παρουσιάζει ένα παιδί ή ένας έφηβος (Σταλίκας, Α., Τριλίβα, Σ., & Ρούσση, Π., 2012; Γρηγοριάδου, 1999).
Η χρήση του είναι εύκολη ακόμα και από παιδιά που δεν έχουν κατακτήσει πλήρως το μηχανισμό ανάγνωσης (Γρηγοριάδου, 1999). Το CDI έχει σχεδιαστεί ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ψυχοδιαγνωστικό εργαλείο επιπέδου Β σε διάφορα περιβάλλοντα όπως σε σχολικές δομές, κλινικές, κέντρα ειδικών θεραπειών, δομές Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης κ.ά. (Kovacs, 1992) (Muller, B.E. & Erford, B.T., 2012). Γεγονός παραμένει ότι το, αν και το εργαλείο αυτό πρέπει να χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με άλλα σταθμισμένα ερωτηματολόγια, αποτελεί ένα μέσο σημαντικό για τη διάγνωση της κατάθλιψης, την πρώιμη ανίχνευση των συμπτωμάτων και την εφαρμογή του κατάλληλου θεραπευτικού προγράμματος (Sitarenios, G. & Stein, S., 2004; Kovacs, 1992)
Δομή, Περιεχόμενο και Διαδικασία Χορήγησης
Η κλίμακα καταγραφής της παιδικής κατάθλιψης C.D.I. αποτελείται από 27 ερωτήσεις στην πλήρη του μορφή και από 10 στη συντομευμένη. Η δομή του ερωτηματολογίου και το περιεχόμενο των ερωτήσεων αποσκοπούν στο να μετρήσουν την προσωπική εμπειρία του ατόμου με κατάθλιψη (Πούλου, 2013). Η ομαδοποίηση των ερωτήσεων έχει γίνει σε 5 υποκλίμακες, δηλαδή 5 κατηγορίες καθεμιά από τις οποίες αφορά σε κάποιο σύμπτωμα της κατάθλιψης (Γρηγοριάδου, 1999). Η πέντε υποκλίμακες αφορούν:
«Α) Αρνητική συναισθηματική διάθεση
Β) Διαπροσωπικά προβλήματα
Γ) Αναποτελεσματικότητα
Δ) Ανηδονία
Ε) Αρνητική αυτοεκτίμηση» (Γρηγοριάδου, 1999, σελ.89)
Η υποκλίμακα Α αξιολογεί την καταθλιπτική διάθεση, την απαισιοδοξία, την αυτοκατηγορία, τα ξεσπάσματα σε κλάματα, την ανησυχία και την αναποφασιστικότητα. Η υποκλίμακα Β αξιολογεί την κακή συμπεριφορά, το μειωμένο κοινωνικό ενδιαφέρον, την ανυπακοή και την εμπλοκή σε τσακωμούς. Η υποκλίμακα Γ αξιολογεί την αυτό-υποτίμηση, τις μαθησιακές δυσκολίες, τη μειωμένη σχολική απόδοση και την υποτίμηση του εαυτού έναντι των συνομηλίκων. Η υποκλίμακα Δ αξιολογεί την ανηδονία, τις διαταραχές του ύπνου, την κόπωση, την ελαττωμένη όρεξη για φαγητό, τις σωματικές ενοχλήσεις, το αίσθημα της μοναξιάς, την άρνηση για το σχολείο και την απουσία φίλων. Η υποκλίμακα Ε αξιολογεί την απαισιοδοξία, το μίσος για τον εαυτό, την αυτοκτονική διάθεση, την αρνητική εικόνα για το σώμα και την αίσθηση ότι δεν είναι αγαπητό. (Γρηγοριάδου, 1999)
Για κάθε κατηγορία προκύπτει ξεχωριστή βαθμολογία. Οι απαντήσεις στις ερωτήσεις τρεις πιθανές εκδοχές με καθεμία να δίνει διαφορετικό βαθμό. Η απάντηση που αντιστοιχεί στον βαθμό 0 δείχνει την απουσία του συμπτώματος, η απάντηση που αντιστοιχεί στον βαθμό 1 δείχνει την ήπια εμφανιση του συμπτώματος ενώ η απάντηση που αντιστοιχεί στον βαθμό 2 δείχνει την έντονη εμφάνιση του συμπτώματος (Γρηγοριάδου, 1999). Από το άθροισμα των βαθμών των επιμέρους ερωτήσεων προκύπτι η τελική βαθμολογία, η οποία μπορεί να κυμαίνεται από τους ο έως τους 54 βαθμούς, με το 54 να οδηγεί στη διάγνωση της σοβαρότερης μορφής κατάθλιψης (Σταλίκας, Α., Τριλίβα, Σ., & Ρούσση, Π., 2012; Kleftaras, G., & Didaskalou, E., 2006)
Το παιδί ή ο έφηβος καλείται να σημειώσει την απάντηση η οποία περιγράφει καλύτερα το πώς αισθάνεται για το σύπτωμα που περιγράφει η ερώτηση τις τελευταίες δύο εβδομάδες πριν τη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου (Kovacs, 2004). Η διαδικασία χορήγησης διαρκεί περίπου 10 – 15 λεπτά για την πλήρη μορφή του ερωτηματολογίου και 5 – 10 λεπτά για την σύντομη (Sun, S. & Wang, S. , 2015; Muller, B.E. & Erford, B.T., 2012). Οι ειδικοί (π.χ. κάτοχοι μεταπτυχιακού στη Συμβουλευτική ή την Ψυχολογία) που χορηγούν θα πρέπει να διασφαλίσουν κατάλληλες συνθήκες για τη διεξαγωγή του τεστ.Χρειάζεται ένα ήρεμο περιβάλλον το οποίο θα βοηθά στη συγκέντρωση του ατόμου στις ερωτήσεις (Muller, B.E. & Erford, B.T., 2012; Kovacs, 1992)
Έχουν δημιουργηθεί ακόμα δύο εκδόσεις του CDI: το DDI:P το οποίο απευθύνεται στους γονείς και το CDI:T το οποίο απευθύνεται στους εκαπιδευτικούς. Με τα δύο αυτά ερωτηματολόγια γίνεται η αξιολόγηση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων από τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς του ατόμου που προσήλθε για διάγνωση και υποβλήθηκε στο CDI. Οι εκδόσεις αυτές αποτελούνται από 17 και 12 ερωτήσεις αντίστοιχα και χρησιμοποιούν μια τετράβαθμη κλίμακα απόκρισης τύπου Likert (Sun, S. & Wang, S. , 2015; Muller, B.E. & Erford, B.T., 2012)
