Πώς το ψυχικό τραύμα επηρεάζει τα παιδιά στο σχολείο.
Νομίζουμε συνήθως ότι το τραύμα είναι αποτέλεσμα ενός μεμονωμένου τρομακτικού γεγονότος. Στην πραγματικότητα πάρα πολλά παιδιά εκτίθενται σε παρατεταμένες τραυματικές καταστάσεις, καθ’ όλη την διάρκεια της ανάπτυξής τους:
Eνδοοικογενειακή βία, εγκατάλειψη, παραμέληση, έλλειψη στέγης και βασικών αγαθών κ.α.
Το χρόνιο τραύμα επηρεάζει την λειτουργία του εγκεφάλου, διαμορφώνοντας έτσι την συμπεριφορά του παιδιού και την ικανότητά του να επεξεργάζεται νέες πληροφορίες (*εκτελεστικές λειτουργίες*, βλ παρακάτω). Με απλά λόγια, το ψυχικό τραύμα επηρεάζει τη μάθηση των παιδιών (και μελλοντικών ενηλίκων).
Τα ψυχικά τραυματισμένα παιδιά δεν έχουν γνωρίσει το μοντέλο του ενήλικα ο οποίος τους δίνει αυτό που έχουν ανάγκη. Γι’ αυτό και δεν γνωρίζουν να ζητούν βοήθεια. ‘Εχουν απλά μάθει να μην εμπιστεύονται τους ενήλικες και χρειάζονται βοήθεια για να τους εντάξουν στη ζωή τους.
Τα ψυχικά τραυματισμένα παιδιά συχνά αναπτύσσουν την αποκαλούμενη ‘προκατάληψη απόδοσης εχθρικότητας’ (hostile attribution bias) θεωρούν δηλαδή κάθε φράση προς αυτά εχθρική και άδικη. Ακούν ‘’ΚΑΤΣΕ ΚΑΤΩ’’ και όχι ‘’κάτσε στη θέση σου’’. Βλέπουν το αρνητικό εκεί που κάποιο άλλο παιδί βλέπει το ουδέτερο. Και μπορεί να βρίσκουν δύσκολο να συμμετέχουν σε ομαδικές δραστηριότητες από φόβο μήπως κάνουν λάθος και εγείρουν έτσι τον θυμό του ενήλικα.
Η υπερδιέγερση είναι ένα επιπλέον χαρακτηριστικό των τραυματισμένων παιδιών, καθώς ο μηχανισμός ”πάλης ή φυγής” (fight or flight) έχει ξεπεράσει τα φυσιολογικά όρια. Αυτή η υπερδραστηριότητα διαγιγνώσκεται συχνά ως ΔΕΠΥ.
Η συνεχής αυτή επαγρύπνηση για τον αόρατο κίνδυνο οδηγεί σε χρόνια προβλήματα ύπνου και ευερεθιστότητας.
Η έλλειψη τρυφερότητας και ασφαλούς σύνδεσης οδηγεί σε χρόνια απορρύθμιση, δηλαδή ανικανότητα διαχείρισης των έντονων συναισθημάτων.
Είναι πολύ σημαντικό και συνάμα δύσκολο οι εκπαιδευτικοί να αναγνωρίζουν το τραύμα, καθώς τα παιδιά δεν εκφράζουν την δυσφορία τους με εύληπτο τρόπο. Κρύβουν τον πόνο τους πίσω από επιθετικές συμπεριφορές και κάνουν τα πάντα για να μην δείξουν την ευαλωτότητά τους.
Για αρχή, το να κατανομάσουμε το συναίσθημά τους βοηθά πολύ:
πχ ‘’Βλέπω ότι είσαι πολύ θυμωμένος που ο Γιώργος πήρε το μαρκαδόρο που ήθελες’’.
Το πρόβλημα με την κλασική εκπαίδευση είναι ότι δεν διαθέτει ενημερωμένους εκπαιδευτικούς και για τις προβληματικές αυτές συμπεριφορές παιδιών που βασανίζονται από ψυχικά τραύματα επιβάλλει μόνο τιμωρίες, χωρίς να εξετάσει τη ρίζα τους.
Τα σχολεία έχουν πολύ λίγη υπομονή με τα παιδιά…
Η αναγνώριση των συμπτωμάτων του τραύματος θα βοηθήσει στη σωστή προσέγγιση του παιδιού, στην παροχή σωστής βοήθειας προς αυτό, καθώς και στο να αποφεύγονται λανθασμένες διαγνώσεις, μια και τα συμπτώματα του τραύματος προσομοιάζουν αυτά του ΔΕΠΥ και άλλων διαταραχών.
*Τι είναι οι Εκτελεστικές Λειτουργίες;
Οι εκτελεστικές λειτουργίες ορίζονται ως οι ανώτερες γνωστικές λειτουργίες, που σύμφωνα με την Αμερικανίδα νευροψυχολόγο Lezak (1982), είναι απαραίτητες για τη διατύπωση ενός στόχου, το σχεδιασμό, την εκτέλεση και την αποτελεσματική στάση για την υλοποίηση ενός σχεδίου δράσης. Περιλαμβάνουν δεξιότητες όπως είναι η μνήμη εργασίας (προσωρινή αποθήκευση πληροφοριών για περαιτέρω γνωστική επεξεργασία), η εστίαση της προσοχής και της συγκέντρωσης, η γνωστική ευελιξία, η αναστολή των αυτόματων αποκρίσεων, η οργάνωση της σκέψης και της συμπεριφοράς. Έχουν, επομένως, μεγάλη σημασία για οποιαδήποτε δραστηριότητα απαιτεί συγκέντρωση, προσοχή, οργάνωση, σχεδιασμό, λήψη αποφάσεων, επίλυση προβλημάτων, προσαρμογή σε μεταβαλλόμενες συνθήκες. Θεωρούνται, έτσι, ιδιαίτερα σημαντικές για τη διατήρηση της καλής σωματικής και ψυχικής υγείας και για την επαγγελματική, κοινωνική, γνωστική και ψυχολογική ανάπτυξη.
Ωστόσο, σε περιόδους έντονου στρες και πίεσης οι λειτουργίες αυτές μπορούν πολύ εύκολα να επηρεαστούν και να υποβιβαστούν. (Από Psychologynow.gr)
Πρόσφατα σχόλια