Μαγικό Μολύβι

This tale has nearly got forgotten…. For more than a hundred years, it has been told on the basis of previous narrations as no direct people involved in the story are alive any longer. It is a story about the salt pilgrimages that Czech women from the Ostrava and Karviná regions took, going to the Polish town of Wieliczka, often accompanied by their childern. The aim of their journey were the salt mines, where they would buy salt to be used in their households or to be sold to make some extra money. It was no official trade, which was otherwise carried out by carts and the salt was very expensive in official shops. That is why the women did not hesitate to set out on this long pilgrimage, together with their children, to provide themselves with salt for cheaper prices and to make a better living for their families.

A group of women and children would undertake a 300-kilometre march to Wieliczka and back, carrying a bag basket, which got heavy with salt on the way back. The pilgrimage was so demanding, the women would sweat, carrying the load of salt, and hurt their back so much that they would have to treat it with lard and herbs for weeks after their return home. On the way, the women would find shelter at farmers, paying with salt on the way back. The pilgrimages usually took place in May, when the nights were warm and the days were still quite cool, not as hot as in summer. In the meantime, men would stay at home, doing the statute labour and taking care of the household, which was normally the women´s task. So, when coming home, women had to put all things at home in order having no time to rest. If we consider the kind of shoes they would wear at that time, the fact they had to carry heavy woollen blankets to sleep in, and the weight of salt they bought and carried on their back on the way home, we must admit it was a physically and mentally strenuous task, which hundreds of women would accomplish every year.

The area of pilgrimage

The distance is 120 km by air

Original text in czech language:

Solné poutě

Tento příběh již pomalu upadá v zapomnění, za více jak století je pochopitelně již výpravěn na základě předešlého vyprávění a samozřejmě již nežije nikdo z přímých účastníků. Jedná se o solné poutě českých žen z oblasti Ostravska a Karvinska do polské Wieliczky, kam putovali ve skupinách spolu dětmi, aby zde zakoupili přímo v solných dolech sůl, kterou pak měli nejen pro vlastní potřebu, ale prodávali ji na přilepšenou. Nejednalo se o žádný oficiální obchod, sůl byla dovážena povozy a za draho prodávána v obchodech a tak ženy neváhaly vykonat tuto dlouhou pouť, spolu se svými dětmi, aby si sůl zaopatřili mnohem levněji a ještě na jejím prodeji něco málo vydělali.

Skupina žen a dětí se tedy vydávala na více jak 300 kilometrů dlouhý pochod do Wieliczky a zpět, s nůší na zádech, která cestou zpět ztěžkala o koupenou sůl, ta se častokrát mísila s potem a rozdrásala záda tak, že pak po dlouhé týdny musely si je ženy mazat sádlem s léčivými bylinkami. Ženy přespávali cestou u sedláků, kterým za noclehy platili při návratu solí. Tyto výpravy se konaly zpravidla v květnu, kdy již byly teplejší noce, ale přes den ještě nepanovalo horko letních dní. Muž zatím doma chodil do roboty a musel zastat i práci kolem domu, což byl jinak úkol právě žen. Ty se pak po návratu musely doma ještě více otáčet, na nějaký odpočinek nebylo kdy. Vezmeme-li v úvahu tehdejší obuv, teplou houni na spaní, jež sebou musely nést a pak váhu samotného nákladu při cestě zpět, šlo o skutečně fyzicky i psychicky náročný úkol, jež podnikaly každoročně stovky žen.

Σύντομη παρουσίαση του στοιχείου

• Ονομασία: Το αμίλητο νερό
• Σύντομη περιγραφή: έθιμο στην αλλαγή του χρόνου
• Πεδίο: κοινωνικές πρακτικές-τελετουργίες-εορταστικές εκδηλώσεις
• Περιοχή: Μακρυκάπα, Κεντρική Εύβοια
• Λέξεις κλειδιά: πρωτοχρονιά, έθιμα, νέο έτος

Ταυτότητα του φορέα του στοιχείου

• Ποιος είναι ο φορέας: συμμετέχουν τα μέλη κάθε οικογένειας
• Τόπος: Μακρυκάπα, Κεντρική Εύβοια
• Πληροφορίες: Π. Δ-Ι, Α3 (2020-21)

Αναλυτική περιγραφή του στοιχείου

Το απόγευμα της παραμονής του νέου έτους ο πατέρας διάλεγε και έκοβε ένα όμορφο κλωνάρι ελιάς και το έβαζε έξω στη βεράντα του σπιτιού μαζί με ένα κανάτι. Στην αλλαγή της χρονιάς ένα άτομο από κάθε οικογένεια έπαιρνε το κανάτι και κατέβαινε στη βρύση του χωριού για να το γεμίσει νερό. Σε όλο τον δρόμο που πήγαινε και που γύριζε, δεν επιτρεπόταν να μιλήσει, όπως δεν επιτρεπόταν να μιλάνε και τα άτομα που ήταν μέσα στο σπίτι. Για αυτό και το έθιμο ονομάστηκε αμίλητο νερό.

Όταν το άτομο, πολλές φορές μικρό παιδί για να μην κουράζεται, επέστρεφε με το γεμάτο κανάτι, το άφηνε έξω απο το σπίτι εκεί που ήταν το κλωνάρι ελιάς. Ο πατέρας έβγαινε πρώτος έξω, νιβόταν από το φρέσκο νερό, έβρεχε το κλωνάρι και έμπαινε μέσα στο σπίτι λέγοντας φωναχτά ευχές για το νέο έτος: “Καλημέρα, χρόνια πολλά!! Με υγεία και ευτυχία ο καινούργιος χρόνος!” Με το κλωνάρι ράντιζε τον χώρο και με το άλλο του χέρι έριχνε στο πάτωμα μια πλούσια χούφτα με κέρματα, ξηρούς καρπούς, καραμέλες για το καλό! Χτύπαγε απαλά στο κεφάλι τον καθένα δίνοντάς του την κατάλληλη ευχή, για υγεία, καλή πρόοδο κ. ά. Τα μέλη της οικογένειας επιτρεπόταν να τον χαιρετήσουν απαντώντας “Καλώς τον Βασίλη, Χρόνια πολλά!” εννοώντας τον Άγιο Βασίλειο του οποίου η μνήμη τιμάται την 1η Ιανουαρίου.

Με τη σειρά όλα τα μέλη της οικογένειας έπαιρναν από το χέρι του προηγούμενου το κλωνάρι ελιάς και επαναλάμβαναν το έθιμο.

Χώρος, εγκαταστάσεις

αυλή σπιτιού, σπίτι, δρόμος, βρύση ου χωριού

Σύντομη παρουσίαση του στοιχείου

• Ονομασία: Αρβανίτικος Γάμος
• Σύντομη περιγραφή: Δρώμενο την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς. Ζευγάρι παντρεύεται, διαδικασία, διάλογοι, γλέντι
• Πεδίο: κοινωνικές πρακτικές-τελετουργίες-εορταστικές εκδηλώσεις
• Περιοχή: Ζαπάντι, Νότια Εύβοια
• Λέξεις κλειδιά: αποκριά, γάμος, γλέντι

Ταυτότητα του φορέα του στοιχείου

• Ποιος είναι ο φορέας: συμμετέχουν όλοι οι κάτοικοι, συγγενείς, φίλοι και γνωστοί, κάτοικοι γειτονικών χωριών, επισκέπτες, περαστικοί
• Τόπος: Ζαπάντι, Νότια Εύβοια
• Πληροφορίες: Σ. Ν., Α3 (2020-21)

Αναλυτική περιγραφή του στοιχείου

Σε ένα μικρό χωριό της Νότιας Εύβοιας που λέγετε Ζαπάντι υπήρχε ένα έθιμο αυτές τις μέρες τι αποκριάς. Την τελευταία Κυριακή της αποκριάς έκαναν τον Αρβανήτικο γάμο. Έφτιαχναν σε συγκεκριμένο σημείο του χωριού μια εξέδρα οπού εκεί γινόταν θα γινόταν ο γάμος θα το παρακολουθούσαν όλοι οι κάτοικοι του χωριού οι προσκεκλημένοι και όσοι άλλοι περνούν από εκεί. Ήταν όλοι καλοδεχούμενοι. Νύφη και γαμπρός ντυνόντουσαν 2 άντρες του χωριού. Ο γαμπρός περίμενε μαζί με τον παππά την νύφη την όποια την μετέφερε όλο το σοι από πίσω πάνω σε έναν γάιδαρο. Πολλές φορές η νύφη έκανε την ζόρικη και την ντροπαλή. Κατά την διάρκεια μυστηρίου οι διάλογοι του παππά, της νύφης και του γαμπρού ήταν ξεκαρδιστικοί. Μέρος στο διάλογο λάμβαναν και οι συγγενείς και από τις δυο πλευρές. Τελικά ο γάμος γινόταν και όλοι έφευγαν χαρούμενοι για το γλέντι. Όλως ο κόσμος ήταν μασκαρεμένος, χαρούμενος και έτοιμος να γλεντήσει. Έπειτα πήγαινε στο μαγαζί του χωριού οπού εκεί σέρβιραν μακαρόνια που τα είχαν φτιάξει οι γυναίκες του χωριού και το συνόδευαν με κρέας κοκκινιστό. Επίσης έφτιαχναν σπανακόπιτες και τι σέρβιραν και αυτές στους καλεσμένους. Γινόταν τρικούβερτο γλέντι με χορούς ή με τραγούδια όλο το βραδύ. Έξω από το μαγαζί άναβαν μια μεγάλη φωτιά και μικροί και μεγάλοι πηδούσαν πάνω από αυτήν. Και έτσι όμορφα τέλειωνε αυτό το ωραίο δρώμενο.

Χώρος, εγκαταστάσεις

πλατεία του χωριού, δρόμος, μαγαζί του χωριού