Του Κ. Παπαγιανούλη
Βρισκόμαστε στο 1811 στο Nottingham της Αγγλίας:
Ακτιβιστές υφαντουργοί του κινήματος των «Λουδιτών» καταστρέφουν ατμοκίνητους αργαλειούς – ουσιαστικά της πρώτης βιομηχανικής επανάστασης στην Αγγλία – εναντιωμένοι στη συρρίκνωση των θέσεων εργασίας. Η εκτεταμένη εκβιομηχάνιση, αφενός προσέφερε νέες θέσεις εργασίας στα αστικά κέντρα, αφετέρου εξαφάνισε χιλιάδες βιοτέχνες και οικοτέχνες.
Βρισκόμαστε στις αρχές του 1900 στην Ευρώπη:
Τα γεωργικά επαγγέλματα απασχολούν από το 35% έως το 50% του πληθυσμού. Στις ΗΠΑ το αντίστοιχο ποσοστό είναι 40%. Μέχρι τις ημέρες μας, το ποσοστό αυτό στις περισσότερες δυτικές χώρες έχει πέσει κάτω από το 4%. Βέβαια, δεν μπορεί να βγει το συμπέρασμα ότι οι άνθρωποι σταμάτησαν να τρώνε! Η πρώτη και η δεύτερη βιομηχανική επανάσταση, (ατμοκίνηση και ηλεκτροκίνηση αντίστοιχα) είχαν σαν αποτέλεσμα την ολοκληρωτική σχεδόν υποκατάσταση της μυϊκής δύναμης ανθρώπων και ζώων από μηχανές οδηγούμενες από ανθρώπους. Στα στάδια της επεξεργασίας δε των γεωργικών προϊόντων εισάγονται τα πρώτα θα λέγαμε αυτοματοποιημένα ηλεκτροκίνητα ρομπότ. Αν κάποιος στις αρχές του 1900 πρόβλεπε ότι θα εξαφανίζονταν σχεδόν τα γεωργικά επαγγέλματα με 10 φορές συρρίκνωση, τότε αυτό θα ήταν ένα από τα πιο τρομακτικά σενάρια. Αν το καλοσκεφτούμε, οι περισσότερες εφευρέσεις των τελευταίων 200 ετών σχεδιάστηκαν για να αντικαταστήσουν την ανθρώπινη εργασία, τα τρακτέρ αναπτύχθηκαν για να αντικαταστήσουν τη μυϊκή δύναμη ανθρώπων και ζώων. Οι γραμμές συναρμολόγησης κατασκευάστηκαν για να αντικαταστήσουν το μη αξιόπιστο ανθρώπινο έργο με την τελειότητα της μηχανής. Οι υπολογιστές προγραμματίστηκαν να ανταλλάξουν τον επιρρεπή σε σφάλματα ανθρώπινο υπολογισμό με την ψηφιακή τελειότητα.
Βρισκόμαστε στο 1915 στις ΗΠΑ:
150.000 περίπου τηλεφωνήτριες εργάζονται στα τηλεφωνικά κέντρα και συνδέουν μεταξύ τους τους συνδρομητές. Οι γυναίκες αποδείχτηκαν μάλιστα πιο υπομονετικές και γλυκομίλητες σε σχέση με τους άνδρες!
Σύμφωνα με τον Greg Doherty από το history.com, οι τηλεφωνήτριες αυξήθηκαν στις 235.000 μέχρι το 1930. Και μετά… γίνεται μία νέα αυτοματοποίηση στον χώρο της τηλεφωνίας. Ανακαλύπτεται ο αυτόματος επιλογέας καλούμενου, οπότε δεν χρειάζονταν πλέον οι τηλεφωνήτριες παρά για κλήσεις προς εξωτερικό.
Σήμερα, στις ΗΠΑ, παρά την εκρηκτική αύξηση των τηλεφωνικών συνδέσεων και του πληθυσμού, εργάζονται περίπου 70.000 στα τηλεφωνικά κέντρα των εταιριών και κυρίως σε θέσεις εξυπηρέτησης πελατών καθώς και προώθησης πωλήσεων. Μελέτες δείχνουν ότι και αυτές οι θέσεις θα εξαφανιστούν μέχρι το 2030 λόγω των επελαυνόντων «bots», δηλαδή αυτόματων συστημάτων που αναγνωρίζουν ομιλία και απαντούν αναλόγως.
Το ενδιαφέρον σχετικά με την τηλεφωνία είναι ότι αρχίζει να υποκαθίσταται όχι η μυϊκή δύναμη, αλλά η ανθρώπινη νόηση, καθώς ήδη από τη δεκαετία των 70’s εφαρμόζονται «έξυπνα συστήματα» υποστηριζόμενα από κατάλληλο software. Αυτή υπήρξε η τρίτη βιομηχανική επανάσταση της πληροφορικής, η οποία επέκτεινε, ενίσχυσε και πολλαπλασίασε την ανθρώπινη νοημοσύνη.
Οι βιομηχανικές επαναστάσεις ξεκινούν και διαρκούν ατελεύτητα ενώ προστίθενται οι επόμενες. Κάθε βιομηχανική επανάσταση κύρια ενισχύει, υποκαθιστά και επεκτείνει με μεγαλύτερη αξιοπιστία την ανθρώπινη μυϊκή ή πνευματική εργασία.
Βρισκόμαστε στο 1969:
Έξι εβδομάδες μετά την πρώτη προσελήνωση ανθρώπου, οι Αμερικανοί κάνουν άλλο ένα τεράστιο άλμα για την ανθρωπότητα με την πρώτη αυτοματοποιημένη ταμειακή μηχανή της χώρας που εκτοξεύει μετρητά. Το μηχάνημα, που ονομάζεται Docuteller, εγκαταστάθηκε σε έναν τοίχο της Chemical Bank στο Rockville Centre της Νέας Υόρκης. Σήμανε την πρώτη φορά που χρησιμοποιήθηκαν μαγνητικά κωδικοποιημένες κάρτες για ανάληψη μετρητών.
Μια τραπεζική διαφήμιση που ανήγγειλε την εκδήλωση έλεγε: “Στις 2 Σεπτεμβρίου, η τράπεζά μας θα ανοίξει στις 9:00 και δεν θα κλείσει ποτέ ξανά!”.
Προς το παρόν, οι ταμίες δεν είχαν καμία ανάγκη να φοβούνται για τη δουλειά τους. Με περίπου 30.000 $ το κάθε ΑΤΜ, (178.000 $ στη σημερινή αγοραστική δύναμη), τα μηχανήματα κόστιζαν περισσότερο από τον ετήσιο μισθό ενός ταμία. Επιπλέον, τα ΑΤΜ’s της εποχής μπορούσαν να διανέμουν μόνο μετρητά, όχι να λαμβάνουν καταθέσεις ή να μεταφέρουν χρήματα μεταξύ λογαριασμών. Αυτά τα χαρακτηριστικά ήρθαν με την έκδοση του 1971, που ονομάζεται Total Teller.
Το ΑΤΜ απελευθέρωσε τους πελάτες από την τυραννία του ωραρίου των τραπεζιτών.
Η Diebold ήταν μία από τις πρώτες εταιρείες που είδε τον χρυσό στην αναδυόμενη αγορά των ΑΤΜ. Κατασκευαστής χρηματοκιβωτίων και θησαυροφυλακίων μέχρι τότε, η εταιρεία αποφάσισε να δραστηριοποιηθεί το 1974 με την πρώτη εγκατάσταση του TABS 500 ATM. Μέχρι το 1995, η Diebold παρήγαγε περισσότερα από τα μισά ΑΤΜ στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Είναι αξιοσημείωτη, μία «μετακύλιση» επαγγελμάτων, συγκεκριμένα μετακύλιση από tellers σε βιομηχανίες κατασκευής ΑΤΜ και υπηρεσίες παραγωγής λογισμικού κ.α.
Τα ΑΤΜ’s των τραπεζών υπήρξαν από τις χαρακτηριστικότερες περιπτώσεις υποκατάστασης υπαλλήλων γραφείων. Ενδεικτικά, στη χώρα μας, το 2008 λειτουργούσαν περίπου 3.000 ΑΤΜ’s, τα οποία μέχρι το 2019 είχαν σχεδόν διπλασιαστεί. Αυτό σημαίνει, ότι τουλάχιστον 3.000 θέσεις εργασίας στο ίδιο διάστημα θα πρέπει να χάθηκαν λόγω της αυτοματοποίησης.
Η χώρα μας όμως δεν είναι το καλύτερο μέτρο αναφοράς των εξελίξεων καθότι από την έναρξη της μεγάλης κρίσης του 2008 δεν έχει ουσιαστικά ανατάξει την οικονομία της, γι’ αυτό και είναι χρησιμότερο να αναφερθούμε σε παγκόσμιες τάσεις.
Η εξάπλωση των ΑΤΜ’s και του web banking είχε δύο αντισταθμιστικά αποτελέσματα στην απασχόληση των tellers των τραπεζών. Αντικαταστάθηκαν πολλές εργασίες ταμία με αποτέλεσμα ο αριθμός των ταμιών ανά υποκατάστημα να μειωθεί περίπου κατά το ένα τρίτο. Αλλά οι τράπεζες γρήγορα ανακάλυψαν ότι ήταν φθηνότερο να ανοίξουν νέα υποκαταστήματα και έτσι ο αριθμός των τραπεζικών υποκαταστημάτων αυξήθηκε κατά περίπου 40% την ίδια χρονική περίοδο. Το καθαρό αποτέλεσμα ήταν περισσότερα υποκαταστήματα και περισσότεροι ταμίες. Αλλά αυτοί οι ταμίες έκαναν κάπως διαφορετική δουλειά. Καθώς οι συνήθεις εργασίες διαχείρισης μετρητών ανετίθεντο στα «ρομπότ» των ΑΤΜ και αργότερα στο web banking, οι πρώην tellers εργάζονταν λιγότερο σαν υπάλληλοι ρουτίνας και περισσότερο σαν πωλητές, ενίσχυσαν τις σχέσεις με πελάτες, επέλυσαν προβλήματα και πούλησαν νέα προϊόντα όπως πιστωτικές κάρτες, δάνεια και επενδύσεις. Μπόρεσαν λοιπόν να αναδειχτούν οι σπουδαίες ικανότητες με τις οποίες είναι προικισμένος ο άνθρωπος, όπως φαντασία, έμπνευση, ενσυναίσθηση, ενώ τις μηχανιστικές του ικανότητες τις αναλαμβάνουν οι μηχανές και με μεγαλύτερη αξιοπιστία.
Στα 45 χρόνια από την εισαγωγή των ΑΤΜ, ο αριθμός των tellers τραπεζών που απασχολούνται στις Ηνωμένες Πολιτείες έχει σχεδόν διπλασιαστεί από περίπου ένα τέταρτο του εκατομμυρίου το 1970 σε περίπου μισό εκατομμύριο σήμερα με 100.000 να προστίθενται από το έτος 2000. Αυτό αναφέρθηκε σε ένα βιβλίο του οικονομολόγου του Πανεπιστημίου της Βοστώνης James Besson και εγείρει ένα ενδιαφέρον ερώτημα, τι κάνουν όλοι αυτοί οι ταμίες; Και γιατί η αυτοματοποίηση δεν έχει εξαλείψει την απασχόλησή τους μέχρι τώρα;
Βρισκόμαστε στο 1994:
Ο Jeff Bezos ιδρύει την Amazon ως ιστότοπο που πουλούσε μόνο βιβλία, όμως από την αρχή είχε το όραμα για την εκρηκτική κυριαρχία του ηλεκτρονικού εμπορίου. Ήξερε από την αρχή ότι ήθελε η Amazon να είναι «ένα κατάστημα με τα πάντα». Όπως και άλλες πρωτοπόρες εταιρίες της εποχής, η πρώτη έδρα της εταιρίας ήταν στο γκαράζ του σπιτιού του Bezos. Ο server ήταν από την αρχή τόσο υπερφορτωμένος και ενεργοβόρος που το ζεύγος Bezos δεν τολμούσε να λειτουργήσει ηλεκτρική σκούπα ή πλυντήριο γιατί έπεφταν οι ασφάλειες!
Σήμερα, η Amazon απασχολεί παγκόσμια 1.500.000 εργαζόμενους από τους οποίους οι 275.000 είναι εταιρικό και τεχνολογικό προσωπικό και οι 1.225.000 εργάτες διανομής και αποθηκών.
Βρισκόμαστε στην 1η Σεπτεμβρίου 2021 και στις ειδήσεις Reuters:
– Η Amazon.com Inc σχεδιάζει να προσλάβει 55.000 άτομα για εταιρικούς και τεχνολογικούς ρόλους παγκοσμίως τους επόμενους μήνες.
Αυτό ισούται με περισσότερο από το ένα τρίτο του αριθμού προσωπικού της Google και κοντά στο σύνολο του Facebook.
Tο νέο στοίχημα της εταιρείας είναι να εκτοξεύσει δορυφόρους σε τροχιά για να διευρύνει την ευρυζωνική πρόσβαση, που ονομάζεται Project Kuiper , και αυτό απαιτεί πολλές νέες προσλήψεις ειδικευμένου προσωπικού με υψηλό επίπεδο σπουδών.
Οι νέες προσλήψεις θα αντιπροσωπεύουν μια αύξηση 20% στο τεχνολογικό και εταιρικό προσωπικό της Amazon. Τα κέρδη όμως της Amazon δεν οφείλονται μόνο στο καθαρό προϊόν αλλά και στον ακραίο αυτοματισμό που έχει εισαγάγει στους αποθηκευτικούς χώρους.
Αυτός ο αυτοματισμός οδήγησε την Amazon σε επιπλέον υπερκέρδη, τα οποία επενδύονται σε τεχνολογίες αιχμής όπως το δορυφορικό ευρυζωνικό σύστημα και την πρόσληψη επιστημονικών στελεχών στους αντίστοιχους κλάδους.
Παρατηρούμε αφενός μία μετακύλιση αντικαθιστώμενων επαγγελμάτων, αφετέρου μία τάση για αναζήτηση υψηλότερων προσόντων.
Βρισκόμαστε στις αρχές της δεκαετίας του 1980:
Ο χώρος της τυπογραφίας βρίσκεται σε ραγδαία αναδιαμόρφωση επαγγελμάτων λόγω του ψηφιακού μετασχηματισμού. Ενδεικτικά αναφέρουμε τους λινοτύπες δηλαδή τους χειριστές λινοτυπικών μηχανών οι οποίοι στοιχειοθετούσαν με μηχανές τις μήτρες για εκτύπωση εφημερίδων, περιοδικών, βιβλίων κ.α. Με την τεχνολογία offset της δεκαετίας των 70΄s αντικαταστάθηκαν από τους τεχνολόγους των γραφικών τεχνών.
Παράλληλα, εμφανίζονται τα πρώτα συστήματα και προγράμματα desktop publishing, όπως το Aldus Pagemaker, Ventoura, υπολογιστές δε όπως ο Macintosh καθόρισαν τα στάνταρντ στη νέα τεχνολογία. Με τη διεύρυνση του ψηφιακού μετασχηματισμού, αντικαταστάθηκαν οι μοντέρ, τεχνολόγοι λιθογραφικών φιλμ, κ.α. από τους γραφίστες desktop publishing, όμως παράλληλα με την μετακύλιση των επαγγελμάτων, μειώθηκε σημαντικά το κόστος παραγωγής εντύπων και έτσι οι εκδότες μπορούσαν να διαθέτουν σε χαμηλότερη τιμή τα προϊόντα τους. Έτσι, οι εκδότες αφενός εξέδιδαν περισσότερα έντυπα, -θυμόμαστε άλλωστε τον κατακλυσμό εντύπων της δεκαετίας 80’s – αφετέρου μπόρεσαν να κάνουν νέες επενδύσεις σε νέες τεχνικοοικονομικές τάσεις όπως τα e-shops, τα διαδραστικά multimedia προϊόντα, τα ενημερωτικά portals όπου ενθέτονται διαφημίσεις κ.α.
Ένας σταθερός παράγοντας στον ψηφιακό μετασχηματισμό είναι η μείωση της τιμής των αγαθών τα οποία βασίζονται σε αυτόν τον μετασχηματισμό. Επιπλέον, οι εταιρίες επενδύουν τα κέρδη που προκύπτουν από το μειωμένο κόστος σε νέες αγορές.
Βρισκόμαστε στο 2015:
Μια ομάδα επιστημόνων στο ινστιτούτο (ICT) του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνια δημιουργεί την εικονική ψυχοθεραπεύτρια Ellie η οποία μπορεί να ανιχνεύσει την κατάθλιψη.
Η Ellie είναι φιλόξενη και ευγενική με απαλή φωνή. Κάνει διερευνητικές ερωτήσεις με διακριτικό τρόπο. Η γλώσσα του σώματός της είναι μελετημένη και το πρόσωπό της ενδιαφέρεται και ανταποκρίνεται. Είναι προφανώς άριστα εκπαιδευμένη και επιδέξια στο να μαζεύει ενδείξεις.
Μπορεί να είναι avatar, αλλά όσοι είχαν την εμπειρία, λένε ότι είναι υπέροχο να μιλάς μαζί της.
Η κάμερα web δίνει πληροφορίες από τις κινήσεις του προσώπου και του σώματος των ανθρώπων και καθοδηγούν την Ellie για τις ερωτήσεις που πρέπει να κάνει.
Από τις μαρτυρίες όσων είχαν την εμπειρία μαζί της, προκύπτει ότι οι άνθρωποι είναι πιο πιθανό να ανοιχτούν και να αποκαλύψουν στην Ellie παρά σε θεραπευτή – άνθρωπο. Αποδεικνύεται ότι με έναν μη ανθρώπινο θεραπευτή, η ντροπή φεύγει, και οι άνθρωποι θα είναι πολύ πιο πρόθυμοι και πολύ πιο ειλικρινείς, να βοηθήσουν τον εαυτό τους.
Η ψηφιακή αυτή καινοτομία όμως δείχνει και ένα σπουδαίο συμπέρασμα: ‘’Ο ψηφιακός μετασχηματισμός δεν αντικαθιστά μόνο τα επαγγέλματα χαμηλών ή μεσαίων δεξιοτήτων αλλά και επαγγέλματα υψηλής μόρφωσης όπως οι ψυχοθεραπευτές.’’
Να σημειώσουμε όμως εδώ, ότι το κόστος χρήσης ενός εικονικού ψυχοθεραπευτή είναι πολύ πιο χαμηλό από το κόστος των συνεδριών σε ανθρώπινο ειδικό. Μπορεί να μην έχουμε σημαντική μετακύλιση επαγγελμάτων (προς νευροεπιστήμονες και ειδικούς πληροφορικής) έχουμε όμως σημαντική μείωση κόστους υπηρεσιών. Αυτό σημαίνει ότι σε ένα χρήστη ‘’περισσεύουν’’ τα χρήματα της εξοικονόμησης για να τα διαθέσει σε άλλες αγορές και επαγγέλματα. Γενικά, η μείωση κόστους στον τελικό καταναλωτή, εξ ’αιτίας του ψηφιακού μετασχηματισμού είναι ο κοινός παρονομαστής όλων των πεδίων εφαρμογής.
Με πηγή το γραφείο στατιστικών εργασίας των ΗΠΑ παραθέτουμε έξι ποσοστά κατανομής του επιπέδου ειδίκευσης όπως μεταβλήθηκε μεταξύ των ετών 1979 και 2016. Είναι εμφανέστατο ότι η απασχόληση τείνει προς δύο άκρα της πολύ χαμηλής και της πολύ υψηλής ειδίκευσης. Αυτό σημαίνει, ότι υπάρχει αυξανόμενη ανάγκη για στελέχη επιχειρήσεων με υψηλή κατάρτιση και προφανώς υψηλές αποδοχές, καθώς επίσης και για εργασίες πολύ χαμηλού προφίλ, οι οποίες κατά συνέπεια θα είναι και χαμηλά αμειβόμενες.
Bρισκόμαστε στη δεκαετία ενός θυελώδους ψηφιακού μετασχηματισμού. Η τεχνολογία στηρίζεται πλέον σε ‘’άυλους και αόρατους’’ μηχανισμούς.
Μεταφράσεις και επεξεργαστές κειμένου:
Σε όλη την ιστορία, αν ήθελες κάτι μεταφρασμένο από τη μια γλώσσα στην άλλη, έπρεπε να εμπλέξεις έναν άνθρωπο. Τώρα διαθέτουμε υπηρεσίες αυτόματης μετάφρασης πολλαπλών γλωσσών, στιγμιαίες αυτόματες μεταφραστικές υπηρεσίες διαθέσιμες δωρεάν μέσω πολλών από τις συσκευές μας μέχρι τα smartphones. Η αυτόματη μετάφραση Google είναι διαθέσιμη σε όλες τις γλώσσες, καθώς επίσης η on line μετάφραση Microsoft στα προϊόντα office. Η επιμέλεια κειμένων έχει πλέον ισχυρά εργαλεία όπως το ‘’grammarly’’ το οποίο στηρίζεται στην τεχνητή νοημοσύνη και το οποίο μπορεί να επιτηδεύσει κείμενο στον κατάλληλο τόνο: με επίκληση στη λογική ή στο συναίσθημα να έχει αναλόγως τόνο πειστικό ή χαλαρό, φιλικό ή αυστηρό, επιστημονικό ή λαϊκό. Είναι η πρώτη φορά που καθίστανται περιττοί οι μεταφραστές, οι επιμελητές κειμένων κ.α.
Νομικές υπηρεσίες: Στις ΗΠΑ, οι νέοι δικηγόροι βιώνουν ήδη την ανεργία λόγω της αυτοματοποιημένης συμβουλευτικής. Λόγω του IBM Watson, μπορείτε να πάρετε νομικές συμβουλές μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα, με 90% ακρίβεια σε σχέση με 70% ακρίβεια όταν γίνεται από ανθρώπους. Σημειωτέον, ότι στις αγγλόφωνες χώρες είναι ήδη εμφανές το πλήγμα από το outsourcing νομικών συμβουλών προς Ινδία και Πακιστάν. Με τη συγκεκριμένη πρόβλεψη όμως, θα δεχτούν ανάλογο πλήγμα από τον ψηφιακό μετασχηματισμό και οι συγκεκριμένες χώρες εξαγωγής. Ανάλογο φαινόμενο έχει συμβεί στη φροντιστηριακή διδακτική μαθηματικών και άλλων μαθημάτων με τις πλατφόρμες ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης.
Ασφαλιστικές εταιρίες: 1.2 εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο σε τροχαία ατυχήματα παγκοσμίως. Έχουμε τώρα ένα ατύχημα κάθε 100.000 χλμ. Με την αυτόνομη οδήγηση υπάρχουν μελέτες που υποστηρίζουν ότι θα πέσει αυτός ο δείκτης σε ένα ατύχημα κάθε 10 εκατομμύρια χλμ. Αυτό θα σώσει ένα εκατομμύριο ζωές κάθε χρόνο. Οι εταιρείες ασφάλισης αυτοκινήτων θα έχουν τεράστια προβλήματα επειδή χωρίς ατυχήματα, η ασφάλιση των αυτοκινήτων θα γίνει πολύ φθηνότερη. Η επιχειρηματική δραστηριότητα ασφάλισης αυτοκινήτων θα δεχτεί το μεγαλύτερο ίσως οικονομικό πλήγμα.
Αποκέντρωση: Επειδή η τηλεργασία θα διευρυνθεί, οι άνθρωποι θα επιστρέψουν σε μεγάλη κλίμακα σε επαρχιακές πόλεις και χωριά. Μία σειρά αστικών επαγγελμάτων όπως τα εμπορικά φυσικά καταστήματα θα αντιμετωπίσουν τεράστιο πρόβλημα, καθώς τώρα επιβιώνουν απευθυνόμενα σε μεγάλες μάζες αστικής κατοίκησης. Τα ίδια καταστήματα αν μεταφερθούν σε επαρχιακές πόλεις δεν θα έχουν την ίδια πυκνότητα να απευθυνθούν και συνεπώς δεν θα είναι εύκολα βιώσιμα. Αυτό με τη σειρά του συνεπάγεται αύξηση των επιχειρήσεων τηλεπωλήσεων. Σε γενικές γραμμές, η τηλεργασία κατά κανόνα συνδυάζεται με υπηρεσίες e-shoping. Παρατηρούμε εδώ μαζί με τον ψηφιακό μετασχηματισμό της εργασίας τη συνεπακόλουθη μετακύλιση άλλων επαγγελμάτων.
Ιατρική Διάγνωση : Ο IBM Watson βοηθά ήδη τους γιατρούς να διαγνώσουν καρκίνο, με 4 φορές μεγαλύτερη ακρίβεια. Μελετώνται ήδη συσκευές που λειτουργούν με το κινητό, οι οποίες θα λαμβάνουν τη σάρωση του αμφιβληστροειδούς, το δείγμα του αίματός καθώς και δείγμα εκπνεόμενου αέρα σε ειδικό εξάρτημα. Στη συνέχεια θα αναλύουν βιοδείκτες που θα εντοπίσουν σχεδόν οποιαδήποτε ασθένεια. Τεράστια επίπτωση στα διαγνωστικά κέντρα όσον αφορά απλές τουλάχιστον βιοεξετάσεις.
Τρισδιάστατη εκτύπωση : Η τιμή του φθηνότερου εκτυπωτή 3D μειώθηκε από $ 18.000 σε $ 400 μέσα σε 10 χρόνια. Ταυτόχρονα, έγινε 100 φορές πιο γρήγορος. Όλες οι μεγάλες εταιρείες υποδημάτων έχουν ήδη ξεκινήσει να παράγουν 3D παπούτσια εκτύπωσης. Σύντομα, τα νέα έξυπνα τηλέφωνα θα έχουν δυνατότητες 3D σάρωσης. Στη συνέχεια, θα μπορεί κάποιος να σαρώσει 3D τις πατούσες του και να εκτυπώσει τα τέλεια παπούτσια στο σπίτι. Μελέτες δείχνουν ότι μέχρι το 2030, το 10% όλων των προϊόντων που παράγονται θα έχουν εκτυπωθεί σε 3D. Αυτό σημαίνει τεράστια επίπτωση στο εμπόριο υποδημάτων (αρχικά αθλητικών), καθώς και στην υποδηματοποιία. Παράλληλα θα επιτελεστεί και πάλι μετακύλιση προς κλάδους τεχνολογίας.
Ταξιδιωτικοί πράκτορες:
Ο ταξιδιωτικός πράκτορας μέχρι τώρα σε τι βοηθούσε έναν υποψήφιο ταξιδιώτη; Τον ρωτούσε που θέλει να ταξιδέψει και μετά φρόντιζε να του κλείσει τα εισιτήρια μετάβασης καθώς και κάποιο ξενοδοχείο διαμονής. Οι εποχές του κλεισίματος ταξιδιών άλλαξαν ανεπιστρεπτί. Αυτό που δεν έκανε σωστά ο ταξιδιωτικός πράκτορας το κάνει με πολύ καλλίτερο τρόπο η τεχνητή νοημοσύνη αφενός και οι ‘’GateKeepers” Αυτό σημαίνει ότι γνωρίζουν τις βαθύτερες επιθυμίες σας. Γνωρίζουν πως να σας προτείνουν εμπειρίες ταξιδιών και γνωριμίας νέων τόπων που θα ταίριαζαν στο ιδιαίτερο ταπεραμέντο σας. Γνωρίζουν ότι σας αρέσουν τα μουσεία τεχνολογίας ή οι ιδιαίτεροι γευστικοί προορισμοί. Γνωρίζουν πως να σας προτείνουν γεύμα σε ένα απίθανοι ρεστοράν που μόνος σας θα ήταν αδύνατο να ανακαλύψετε. Οι Gate Keepers δεν είναι άλλοι από την Amazon, την Virgin, την Google, το AirBnB. Οι κολοσσοί αυτοί κάνουν καλύτερη δουλειά από ότι θα έκανε ο καλύτερος σύμβουλος ταξιδιών που απλά δεν υπάρχει! Αυτό σημαίνει, ότι ο ψηφιακός μετασχηματισμός γεννάει υπηρεσίες που ήταν αδύνατο να υλοποιηθούν με τους απλούς ταξιδιωτικούς πράκτορες. Ο υποψήφιος ταξιδευτής δεν έχει παρά να αρχίσει να ψάχνει ταξίδια και να αποδέχεται την πολιτική cookies. Σύντομα ο Browser θα αρχίσει να του στέλνει προτάσεις για ταξίδια και εμπειρίες που και ο ίδιος δεν είχε καν φανταστεί. Μόνος του πλέον, χωρίς την ανάγκη του πράκτορα θα αρχίσει να κλείνει κατάλυμα βραχυχρόνιας μίσθωσης, επίσκεψη σε μουσεία και χώρους διασκέδασης που ικανοποιούν το δικό του γούστο, γευσιγνωστικές εμπειρίες σε εστιατόρια που κεντρίζουν την περιέργεια του, δρώμενα και δραστηριότητες τις οποίες θα διηγείται με θαυμασμό στην επιστροφή του.
Καταστήματα χωρίς πωλητές:
Μετά την Google και την Amazon ( Amazon Go) ανοίγει στη Σουηδία το πρώτο κατάστημα χωρίς υπαλλήλους!
Αφού έριξε στο πάτωμα αυτό που αποδείχθηκε ότι ήταν το τελευταίο του βάζο με παιδική τροφή, ο Robert Ilijason, ο οποίος ήταν τότε μόνος στο σπίτι με τον γιο του, δεν είχε άλλη επιλογή από το να κάνει μια βόλτα για να βρει ένα σουπερμάρκετ που ήταν ανοιχτό και να αγοράσει ένα καινούργιο.
Αυτό δεν ήταν εύκολο έργο, καθώς τα καταστήματα κλείνουν νωρίς σε πολλές αγροτικές περιοχές, αφήνοντας τα άτομα που δεν έχουν πού να πάνε για να προμηθευτούν τα απαραίτητα της τελευταίας στιγμής αργά το βράδυ.
Ο 39χρονος μπαμπάς/ειδικός πληροφορικής έχει έκτοτε ως αποστολή του να προσφέρει ευκολία σε όποιον βρεθεί σε παρόμοια κατάσταση—γι’ αυτό άνοιξε το πρώτο 24ωρο, μη επανδρωμένο κατάστημα. Για να αποκτήσετε πρόσβαση στο κατάστημα, χρησιμοποιείτε το τηλέφωνό σας με το οποίο επίσης πληρώνετε στο συγκεκριμένο κατάστημα.
Σε ό,τι αφορά την ασφάλεια, το κατάστημα διαθέτει έξι κάμερες παρακολούθησης που ελπίζουν να αποθαρρύνουν τους κλέφτες καταστημάτων και ειδοποιείται αυτόματα όταν η πόρτα μένει ανοιχτή για πολύ καιρό (πάνω από 8 δευτερόλεπτα) ή εάν κάποιος προσπαθήσει να μπει με τη βία.
Τα καταστήματα χωρίς υπαλλήλους θα λειτουργούν με χαμηλό κόστος σε εικοσιτετράωρη βάση και θα μετεξελιχθούν με την ίδια φιλοσοφία των ATM’s δηλαδή ψώνια οποιαδήποτε ώρα της ημέρας – οποιαδήποτε ημέρα της εβδομάδας.
Εδώ, παρατηρούμε εύκολα τα συνεπακόλουθα αποτελέσματα:
- Νέοι τεχνολογικοί κλάδοι με νέες ειδικότητες
- Κλάδοι υποστήριξης των νέων τεχνολογιών
- Με τα επιπλέον κέρδη επεκτάσεις και επενδύσεις σε νέες αγορές
- Μείωση της τιμής των προσφερόμενων αγαθών.
- Αύξηση της ποσότητας κατανάλωσης
- Με το ίδιο εισόδημα κατανάλωση νέων προϊόντων και υπηρεσιών.
Το φαινόμενο της αύξησης των θέσεων εργασίας παρά τις αρνητικές προβλέψεις εγείρει ερωτηματικά.
Εκατομμύρια θέσεις παγκοσμίως σε εργοστάσια, ταξιδιωτικά γραφεία, αγροτικές εργασίες, τυπογραφία, υπάλληλοι τραπεζών, έργα υποδομής έχουν καταργηθεί. Σε όλα τα ενημερωτικά αφιερώματα, πάντα τονίζεται το φαινόμενο ως δυσοίωνο όπως άλλωστε πάντα αναφερόταν σε όλες τις μέχρι σήμερα βιομηχανικές επαναστάσεις. Σε κάθε μεγάλο μετασχηματισμό επαγγελμάτων, υπήρχε αναφορά στη ‘’δυστοπία’’ στην οποία οδηγείται η ανθρώπινη εργασία.
Όμως, μήπως τα πράγματα δεν είναι έτσι;
Κατ΄ αρχάς κάτι μας κινεί την υποψία ότι κάτι διαφορετικό συμβαίνει. Θα έπρεπε για παράδειγμα να έχει προκύψει δραματική ανεργία παγκόσμια και μόνο από την εξαφάνιση των αγροτικών επαγγελμάτων. Η μείωση μέσα σε τρεις δεκαετίες από το 45% στο 4% θα έπρεπε να έχει επιφέρει δραματική ανεργία στον πλανήτη. Τα ποσοστά απασχόλησης αντίθετα, όπως για παράδειγμα τα προβαλλόμενα στο διπλανό διάγραμμα δείχνουν το τελείως αντίθετο! Για παράδειγμα λοιπόν, στις ΗΠΑ η απασχόληση από το 1960 έως το 2020 γενικώς ανέβηκε από το 60% στο 80%.
Αντίστοιχα, στην Ευρωπαϊκή ένωση, από το 2008 μέχρι το τέλος του 2021 η ανεργία σε γενικές γραμμές εμφανίζει πτωτική τάση.
Παρά τις εκάστοτε δυσοίωνες προβλέψεις, δεν ξεμείναμε από δουλειά. Όλες οι επίσημες στατιστικές μελέτες δείχνουν από το 1960 μέχρι σήμερα άνοδο της απασχόλησης, μείωση της ανεργίας και αύξηση τη παραγωγικότητας (παραγωγικό αποτέλεσμα ανά ώρα εργασίας). Τα διαστήματα ύφεσης αφορούν συγκεκριμένες οικονομικές κρίσεις οι οποίες σε γενικές γραμμές δεν συνδέονται με τον αυτοματισμό.
Στο διπλανό διάγραμμα απαικονίζεται η παραγωγικότητα στις ΗΠΑ η οποία βαίνει έντονα αυξανόμενη.
Η παραγωγικότητα εργασίας είναι ένα μέτρο των αγαθών και των υπηρεσιών που παράγουμε διαιρούμενο με τις ώρες που εργαζόμαστε. Με την πάροδο του χρόνου ανεβαίνει, παράγουμε περισσότερα αγαθά με λιγότερη εργασία.
Γιατί λοιπόν η τεχνολογία δεν κάνει την εργασία μας περιττή;
Σύμφωνα με μία έρευνα του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, σχεδόν οι μισές από όλες τις τρέχουσες θέσεις εργασίας στην Αμερική συγκεκριμένα το 47% των εργασιών θα αντικατασταθούν από ρομποτοποιημένες διαδικασίες.
Προειδοποιήσεις όπως αυτή, σχετικά με το τέλος της εργασίας τείνουν να επικεντρώνονται στο μέρος του εκτοπισμού εργασιών και όχι στο δημιουργικό μέρος.
Αυτό που συνειδητοποιούμε όταν κοιτάμε τις παλιές φοβίες περί συρρίκνωσης της εργασίας, είναι ότι είναι πολύ εύκολο για εμάς να δούμε τις δουλειές να αντικαθίστανται από μηχανές ενώ αντιθέτως, είναι πολύ πιο δύσκολο να φανταστούμε τις δουλειές που αναδύονται. Η νέα τεχνολογία δημιουργεί θέσεις εργασίας με πολλούς τρόπους οι οποίοι δύσκολα φαίνονται. Υπάρχουν οι άμεσες θέσεις εργασίας για τους ανθρώπους που σχεδιάζουν και διατηρούν την τεχνολογία ( Νο 1 στο info-διάγραμμα ) και μερικές φορές νέες αγορές και διαδικασίες παραγωγής που βασίζονται στη νέα τεχνολογία.
Το μέρος που τείνουμε να ξεχνάμε είναι η έμμεση επίδραση του των τεχνολογικών καινοτομιών. Με άλλα λόγια, στο παρακάτω info-γράφημα, τείνουμε να επικεντρωνόμαστε στο πάνω μέρος με τις χαμένες θέσεις και θεωρούμε ότι αυτές αντικαθίστανται μερικώς μόνο από θέσεις τεχνικής υποστήριξης και αυτό είναι όλο! Έτσι, βρίσκουμε το συνολικό ισοζύγιο αρνητικό. Την άποψη αυτή έχουν συνήθως οι μελέτες, η ειδησεογραφία, η μικροοικονομική εκτίμηση κ.α.
Όμως, ας δούμε τι συμβαίνει στην πραγματικότητα. Η υψηλή παραγωγικότητα με τις αυτοματοποιημένες εργασίες καθώς και η μείωση κόστους παραγωγής επιτρέπει στις εταιρίες – παραγωγούς να διαθέτουν φθηνότερα τα προϊόντα τους στην αγορά. Δεν έχετε παρά να αναλογιστείτε πόσο δύσκολο ήταν να αγοραστεί από μία ελληνική οικογένεια ένα αυτοκίνητο στη δεκαετία ΄60, μία τηλεόραση στις αρχές ΄70, ένας προσωπικός υπολογιστής στη δεκαετία ΄80, και συνεχίζοντας στις ημέρες μας, πόσο εύκολη θα είναι η αγορά ενός ηλεκτρικού αυτοκινήτου σε 10 χρόνια σε σχέση με σήμερα; (Τεχνικές μελέτες δείχνουν ότι θα πωλείται πολύ φθηνότερα από τα σημερινά θερμικά αυτοκίνητα). Στα εργοστάσια κατασκευής επί παραδείγματι αυτών των προϊόντων έχει επέλθει πλήρης αυτοματοποίηση με ευρεία εκτόπιση του ανθρώπινου παράγοντα. Έτσι υπάρχει υψηλή παραγωγικότητα και μείωση τιμών. Είναι εμφανείς οι θέσεις που χάνονται καθώς και οι νέες θέσεις ( Νο 1 στο info-διάγραμμα ) που δημιουργούνται σε πρώτο επίπεδο. Χάνονται θέσεις εργατών και δημιουργούνται κάποιες θέσεις τεχνικής υποστήριξης.
Όμως, σε όλες τις μελέτες αγνοείται πλήρως το κάτω μέρος του info-γραφήματος:
- Με την εξοικονόμηση από την αυτοματοποίηση, οι εταιρίες επενδύουν και σε άλλα προϊόντα και υπηρεσίες όχι μόνο με βάση το κέρδος αλλά και τον ανταγωνισμό.
- Με την ευρεία διάθεση και κατανάλωση αγαθών πολλαπλασιάζονται οι συναφείς επαγγελματίες υποστήριξης, όπως ηλεκτρονικοί τεχνικοί, μηχανικοί αυτοκινήτων, έμπορες κ.α. ( Νο 2 στο info-διάγραμμα )
- Με τη διάθεση σε χαμηλότερο κόστος, οι καταναλωτές μπορούν να καταναλώσουν και άλλα – διαφορετικά προϊόντα, τα οποία με τη σειρά τους ευνοούν τους σχετικούς επαγγελματίες. ( Νο 3 στο info-διάγραμμα )
Με την εξοικονόμηση χρημάτων από τη μείωση κόστους μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις οικονομίες για να αγοράσουμε άλλα προϊόντα. Ίσως πηγαίνουμε σε περισσότερες αθλητικές εκδηλώσεις ή έξω για δείπνο πιο συχνά. Ίσως έχουμε καλύτερη δυνατότητα για παιδικό σταθμό ή για υπηρεσίες baby sitting. Αυτή η διαδικασία είναι ο τρόπος με τον οποίο το βιοτικό μας επίπεδο έχει βελτιωθεί με την πάροδο του χρόνου.
Η ιστορία τελικά επαναλαμβάνεται; Μπορούμε να προβλέψουμε ότι θα επαναληφθεί η ίδια διαδικασία και στην 4η βιομηχανική επανάσταση;
Όπως εκτέθηκε ανωτέρω, οι μελέτες πρόβλεψης της ανεργίας, δεν λαμβάνουν υπόψη την μετάθεση των επαγγελμάτων σε άλλους τομείς. Η ανθρώπινη εργασία μοιάζει με ένα ον το οποίο μεταλλάσσεται αλλάζοντας μορφές καθώς εξαφανίζεται σε έναν κύκλο και εμφανίζεται σε κάποιον άλλο ενισχυμένο. Οι τεχνολόγοι και οι φουτουριστές δεν αρνούνται ότι αυτό ισχύει ιστορικά. Αλλά αναρωτιούνται αν η ιστορία είναι ένας καλός οδηγός για το τι να έρθει, δηλαδή αναρωτιούνται αν αυτό θα επαναλαμβάνεται με τον ίδιο τρόπο.
Το παραπάνω διάγραμμα μας δείχνει την εξέλιξη των επεξεργαστών των ηλεκτρονικών υπολογιστών με την πάροδο του χρόνου. Είναι αρκετά εντυπωσιακός ο αριθμός των τρανζίστορ καθώς ακολουθούν τον νόμο του Moore:
‘’Κάθε 18 μήνες η υπολογιστική ισχύς διπλασιάζεται’’.
Η εκθετική αύξηση του πληθυσμού προσομοιάζεται με την εκθετική αύξηση της τεχνολογίας. Το πλήθος των κατοίκων της Γης αυξάνεται εκθετικά, το πλήθος των εργαζομένων αυξάνεται εκθετικά, το πλήθος των τρανζίστορ της υπολογιστικής δύναμης ομοίως αυξάνεται εκθετικά.
Έτσι, γίνεται ιδιαίτερα δύσκολο το έργο της πρόβλεψης, καθώς το ανθρώπινο μυαλό κάνει καλές προβλέψεις για μεγέθη που αυξάνονται γραμμικά και όχι εκθετικά. Αυτό μοιάζει με το εξής παράδειγμα: Διασχίζουμε έναν δρόμο από σημείο που δεν υπάρχει διάβαση πεζών. Βλέπουμε από μακριά να έρχεται ένα αυτοκίνητο και εκτιμούμε πότε θα φτάσει και αν υπάρχει επαρκής χρόνος για να περάσουμε απέναντι. Αν όμως το αυτοκίνητο επιταχύνεται, τότε κάνουμε λάθος εκτίμηση και το αυτοκίνητο έχει φτάσει σε εμάς πριν την προβλεπόμενη στιγμή. Όταν κάποτε δημοσιογράφοι ρώτησαν τον αυτοκινητοβιομήχανο Henry Ford γιατί δεν ρωτούσε ποτέ τους πελάτες του, αυτός απάντησε: Γιατί αν τους ρωτήσω θα μου απαντήσουν ότι θέλουν ένα πιο γρήγορο άλογο! Με άλλα λόγια, οι πελάτες σκέπτονταν γραμμικά με βάση τα δεδομένα που γνώριζαν και όχι εκθετικά όπως ο Henry Ford! Τα άλματα της τεχνολογίας παραμένουν σε μεγάλο βαθμό απρόβλεπτα όπως για παράδειγμα η τεχνολογική ανατροπή που προήλθε από τις φορητές συσκευές. Ο αρχιμηχανικός της Google, Ray Kurzweil, έχει πετύχει προβλέψεις της τάξης του 86%. Αυτό σημαίνει ότι οι από 30ετίας προβλέψεις του επαληθεύτηκαν σε ποσοστό 86%!
Ποιες είναι όμως οι πιο πρόσφατες προβλέψεις του Ray Kurzweil;
Μέχρι το 2030, η εικονική πραγματικότητα θα αρχίσει να αισθάνεται 100% πραγματική. Θα μπορέσουμε να ανεβάσουμε το μυαλό και τη συνείδησή μας στο cloud, μέχρι το τέλος της δεκαετίας 2020!!! Αυτό θα σημαίνει, ότι οι απόγονοί σας θα μιλούν μαζί σας αφού θα έχετε πεθάνει, μιας και θα απαντώνται ερωτήματά τους με τον ίδιο τρόπο που θα απαντούσατε εσείς!!!
Μέχρι το 2040, η μη βιολογική νοημοσύνη θα είναι ένα δισεκατομμύριο φορές πιο ικανή από τη βιολογική νοημοσύνη.
Μέχρι το 2045, θα πολλαπλασιάσουμε τη νοημοσύνη μας ένα δισεκατομμύριο φορές, συνδεόμενοι ασύρματα με ένα συνθετικό neocortex (Νεοφλοιός) στο cloud. Ήδη, το κινητό μας είναι ένα interface μεταξύ ημών και του cloud!
Με ποια λογική, ενώ σκεπτόμαστε γραμμικά, μπορούμε να προβλέψουμε εξελίξεις επαγγελμάτων στο μέλλον;
Δεν έχουμε, παρά να αναζητήσουμε επαγγέλματα της κατηγορίας 1 του παραπάνω info-γραφήματος, δηλαδή τους προμηθευτές, τεχνικοί υποστήριξης, τεχνολόγοι και Επιστήμονες υπηρεσιών μετασχηματισμού.
Μεταφρασεολογία, Υπολογιστική γλωσσολογία, Ψηφιακά μέσα επικοινωνίας, Πολιτική διαδικτύου, Νομολογία διαδικτύου, Βιοηθική, Διαχείριση πληροφοριών, Αρχειονομία, Big Data, Τεχνολογία συστημάτων αυτοματισμού και ρομποτικής, Ιατρική πληροφορική, Βιοϊατρική πληροφορική, Τεχνολογία ευφυών περιβαλλόντων, Μηχανοτρονική, Νευροεπιστήμες, Τεχνολογία Lasers, Τηλεματική, Ανάλυση συστημάτων, Ανάλυση Big Data, Νανοτεχνολογία, Νανοηλεκτρονική, Γεωπληροφορική, Τεχνητή νοημοσύνη και συστήματα ελέγχου, Ανάπτυξη Εφαρμογών Κινητής Τηλεφωνίας, Ανάλυση Επιχειρησιακών Αναγκών και Διαδικασιών, Μηχανική Δικτύων, Ασφάλεια Πληροφοριακών Συστημάτων.
Ποια είναι τα επαγγέλματα τα πλέον επιρρεπή σε ψηφιακό μετασχηματισμό;
Προφανώς θα πρέπει να αναζητήσουμε εκείνα τα επαγγέλματα με τυποποιημένες μηχανιστικές διαδικασίες. Δηλαδή τα επαγγέλματα, τα οποία δεν βασίζονται στην έμπνευση και στη φαντασία αλλά σε τυποποιημένες ακολουθίες.
Λογιστική, Οδήγηση οχημάτων, Μετάφραση, Εκπαίδευση ξένων γλωσσών, Εκπαίδευση τριτοβάθμια, Χρηματοοικονομική, Αναλογιστική, Τουριστική διαχείριση, Διαχείριση τουριστικών ταξιδιών, Διαχείριση τουριστικών καταλυμάτων και μονάδων φιλοξενίας, Διαχείριση ναύλων, Συμβουλευτική νομολογίας, Συμβουλευτική ψυχολογίας, Συμβουλευτική επενδύσεων.
Αν είμασταν αγρότες το έτος 1900 και οι οικονομολόγοι του 21ου αιώνα, τηλεμεταφέρονταν στο χωράφι μας και μας έλεγαν:
-Τα επόμενα 100 χρόνια, η γεωργική απασχόληση θα μειωθεί από το 40% του συνόλου των θέσεων εργασίας στο 4% μόνο και μόνο λόγω τεχνολογικού μετασχηματισμού.
Τι νομίζετε ότι θα κάνει το υπόλοιπο 36% των εργαζομένων;
Δεν θα λέγαμε:
– Θα μπορούμε να γίνουμε τεχνολόγοι ιατρικών οργάνων, ασφαλιστικοί αναλογιστές, αναλυτές συστημάτων, συγκοινωνιολόγοι, προγραμματιστές, στατιστικολόγοι, επικοινωνιολόγοι, ενεργειακοί μελετητές και μερικές χιλιάδες επαγγελμάτων που αναπτύχθηκαν λόγω της μείωσης κόστους παραγωγής και ανόδου του βιοτικού επιπέδου!
Κ. Παπαγιανούλης
