Το νέο βιβλίο, «Σφαιρικά κάτοπτρα, επίπεδοι φόνοι» (Εκδόσεις Πόλις), του Τεύκρου Μιχαηλίδη ξεκινά με τη φράση: «Δεν σκότωσα εγώ τη Λωρ ντε Γκρεναντίν Μπουατέζ κι ας είχα κάθε λόγο να επιθυμώ το θάνατό της – δεν ήμουν άλλωστε η μόνη». H πρώτη, in media res, αινιγματική εισαγωγή στη δράση από τη Δόνα Εστεφάνα, γιάτρισσα της βασίλισσας Βερεγγάριας, εξάπτει τη φαντασία του αναγνώστη, ο οποίος μέσω της κοινοποίησης ενός εγκλήματος μεταφέρεται, αυτομάτως, στα χρόνια της Τρίτης Σταυροφορίας. Τότε, που ο βασιλιάς της Αγγλίας Ριχάρδος Α΄ο Λεοντόκαρδος, στην πορεία του για την απελευθέρωση των Αγίων Τόπων, νεόνυμφος με τη Βερεγγάρια της Ναβάρρας, ζει σ΄ένα επιταγμένο αρχοντικό της Λεμεσού.
Η δολοφονία της παλλακίδας του βασιλιά είναι η κορύφωση των γεγονότων ενός σκοτεινού περιβάλλοντος που χαρακτηρίζεται από δολοπλοκίες, μηχανορραφίες και εύθραυστες συμμαχίες. Η Δόνα Εστεφάνα, παλιά μαθήτρια του σπουδαίου Άραβα φιλοσόφου, γιατρού, νομικού και αστρονόμου Αβερρόη, θεωρείται ύποπτη για το φόνο, αφού η παλλακίδα του βασιλιά πέθανε δηλητηριασμένη από την επίδραση ενός εκχυλίσματος πικραμύγδαλου στο ρόφημά της, υλικό που είχε στο κασελάκι της μόνο η γιάτρισσα.
Η Δόνα Εστεφάνα, εκτός από ύποπτη για φόνο, είναι, όμως, και βασικό πρόσωπο στην εξέλιξη της ιστορίας. Φιλομαθής και λάτρης των επιστημών καθώς είναι, επιχειρεί να μεταφέρει στα Λατινικά το «Εγχειρίδιο της Οπτικής» του Άραβα μαθηματικού Ιμπν αλ Χαϊτάμ, πολύτιμο δώρο που δέχτηκε από τον δάσκαλό της τον Αβερρόη. Στο εγχειρίδιο υπάρχουν αναφορές σε ένα δύσκολο μαθηματικό πρόβλημα, σχετικό με τα κάτοπτρα, άλυτο από την εποχή του Πτολεμαίου.
Το θαυμαστό μεσαιωνικό χειρόγραφο, ένας ποταμός σοφίας που αξίζει να σωθεί, είναι και το αντικείμενο που ενώνει την πρώτη αφήγηση του βιβλίου με μια δεύτερη, παράλληλη, ανάπτυξη της ιστορίας. Αυτή εξελίσσεται στα μέσα της δεκαετίας του ’50, στην Αγγλοκρατούμενη Κύπρο. Τότε, που μια Αγγλίδα βυζαντινολόγος, ένας Γάλλος παλαιογράφος και ένας Έλληνας μαθηματικός καλούνται στην Κύπρο από τον Άγγλο συνταγματάρχη Νίκολς, εν μέσω του αντιαποικιακού αγώνα, για να αξιολογήσουν ένα χειρόγραφο που χρονολογείται από την εποχή της Τρίτης Σταυροφορίας. Στο πέρασμα της αφήγησης στη νεότερη εποχή προστίθεται ένας ακόμη φόνος, ενισχύοντας την αστυνομική διάσταση της ιστορίας η οποία συνδέεται, με τρόπο εντυπωσιακό, με τη γεωμετρία της όρασης και το επιστημονικό περιεχόμενο του σπάνιου χειρογράφου.
Συνεκτικό στοιχείο σε αυτή την ύφανση ποικίλων γεγονότων από διαφορετικές εποχές, δεν είναι μόνο η επιστήμη, μέσω του χειρογράφου του Ιμπν αλ Χαϊτάμ, αλλά και ο έρωτας. Και στις δύο αφηγήσεις, οι ευεργετικές και οι καταστροφικές συνέπειες της έκφρασης του ερωτικού αισθήματος αποκαλύπτουν βαθύτερες εκφάνσεις του ανθρώπινου ψυχισμού που παραμένουν αναλλοίωτες στο πέρασμα του χρόνου.
Επιπλέον, η έννοια της συμμετρίας, οικεία στον μαθηματικό και συγγραφέα του βιβλίου, εντοπίζεται και στον τρόπο εξέλιξης της δράσης, η οποία αναπτύσσεται συμμετρικά, τόσο μέσα από τη διαδοχική εναλλαγή της αφήγησης από τη μία εποχή στην άλλη όσο και από ορισμένες παραλλαγές του ίδιου θέματος στις διαφορετικές αφηγήσεις: το ζήτημα της αποικιοκρατίας στην Κύπρο, η εξουσία, το ερωτικό πάθος, το έγκλημα είναι κάποια από τα θέματα που ανακλώνται και αντιπαραβάλλονται στις δύο παράλληλες ιστορίες.
Στα επιτεύγματα του βιβλίου συγκαταλέγεται και η ικανότητα του συγγραφέα να δένει αρμονικά ετερόκλητα γεγονότα και στοιχεία από διαφορετικές εποχές και γνωστικές περιοχές, συνθέτοντας μια στέρεη ενότητα, μέσα από μια γλώσσα οικεία και παραστατική. Τελικά, η πολυφωνική διάσταση του βιβλίου, αυτό το μωσαϊκό από ιστορικά και επιστημονικά θραύσματα, ερωτικά πάθη και εγκλήματα, δεν λειτουργεί μόνο υπέρ της ζωντάνιας του θέματος και της αναγνωστικής απόλαυσης. Ο πολλαπλασιασμός των φωνών του μυθιστορήματος ενισχύει, με λογοτεχνικό τρόπο, τον διάλογο, ένα ικανό και χρήσιμο μέσο ανά τους αιώνες στη δύσκολη προσπάθεια αναζήτησης της αλήθειας τόσο στην επιστήμη όσο και στη ζωή. Διαπίστωση που συναντά, εμμέσως, τα λόγια του Ιμπν Αλ Χαϊτάμ στον πρόλογο του βιβλίου: «Καθήκον του ανθρώπου που μελετά τα γραπτά των σοφών, αν έχει ως μόνο στόχο να μάθει την αλήθεια, είναι να γίνει εχθρός όσων διαβάζει και να τα αμφισβητεί από κάθε άποψη. Πρέπει να υποπτεύεται ακόμα και τον ίδιο τον εαυτό του και να τον εξετάζει κριτικά, για να αποφύγει να γίνει θύμα είτε της προκατάληψης είτε της συγκαταβατικότητας».
