Χρειάζονται, ως εκ τούτου, συνεκτικές πολιτικές με στόχο τη δημιουργία νέων παραγωγικών υποκείμενων (φερ’ ειπείν: νεοφυείς επιχειρήσεις, τεχνοβλαστοί, κ.ά.), που δυνητικά μπορούν να συμβάλουν στην προαγωγή ενός νέου παραγωγικού οικοσυστήματος, εφόσον, βέβαια, αλληλοσυνδέονται με το ερευνητικό και πανεπιστημιακό δυναμικό.

Εξ όσων είμαι σε θέση να γνωρίζω, δεν έχει, δυστυχώς, γίνει ουσιαστικός διάλογος για την αναπτυξιακή πολιτική της χώρας με επίκεντρο την αναζήτηση ενός παραγωγικού μοντέλου, ικανού να ανταποκριθεί στις ευρύτερες πραγματικές προκλήσεις. Η δεσπόζουσα, αν όχι κυρίαρχη, μορφή του μεταπρατικού χαρακτήρα της κυπριακής οικονομίας δεν επιτρέπει τον στοχασμό και τη στοχοθέτηση στο ευρύτερο πλαίσιο. Ταυτόχρονα υπάρχει ένδεια επιστημονικού διάλογου αλλά και σχετικής βιβλιογραφίας γύρω από τη νόθα αστι(υ)κοποίηση που έχει επέλθει ως παράγωγο του βίαιου μετασχηματισμού της κυπριακής κοινωνίας που ξεκίνησε -και συνεχίζεται- μεταπολεμικά.

Επιπλέον, οι σημαντικές καμπές της πολιτικής και οικονομικής άρθρωσης, η θέση του κυπριακού κεφαλαιοκρατισμού στην ευρωπαϊκή και διεθνή αλυσίδα, o ρόλος της χρηματικοποίησης του κεφαλαίου, η παρασιτική και επιδεικτική κατανάλωση, οι μεταλλάξεις του μεταπρατικού κεφαλαίου -για να αναφέρω ενδεικτικά ορισμένες όψεις-, δεν ερμηνεύονται σε συνάρτηση με τις κοινωνικές σχέσεις εξουσίας, τους κοινωνικούς και πολιτικούς ανταγωνισμούς αλλά και τους μεταβαλλόμενους ταξικούς συσχετισμούς δύναμης.Μπορεί, βέβαια, να διατυπώνονται συχνές και προφανείς αναφορές που αφορούν στην παθογένεια ενός κοινωνικού ντάμπινγκ, άμεσα συνδεδεμένου με τη φτωχοποίηση των εργαζομένων, τη χρόνια ανεργία (κυρίως των νέων) ή τις ανισότητες μισθοδοσίας. Μολαταύτα, απουσιάζει ο κοινωνικός και επιστημονικός διάλογος, όπως και οι αναγκαίες κοινωνικές μελέτες που μπορούν να συμβάλουν στην ουσιαστική κατανόηση των κυριότερων, τουλάχιστον, κοινωνικών και πολιτισμικών τάσεων στη σύγχρονη κυπριακή κοινωνία.Αλήθεια, ποιο είναι το κοινωνικό και πολιτισμικό πορτρέτο της Κύπρου το 2019; Ποιο το παραγωγικό μας μοντέλο; Ποια ανάπτυξη θέλουμε, με ποιους, για ποιους και με τι κόστος; Και, κυρίως, ποιο είναι το αξιακό μας πρότυπο;
Από την παλαιότερη φούσκα του χρηματιστηρίου μέχρι την πρόσφατη τροϊκανή υφαρπαγή του δημοσίου και ιδιωτικού πλούτου και, εσχάτως, την κρίση του Συνεργατισμού, θεωρώ πως έγιναν πιο ευδιάκριτες οι αντιφάσεις που παράγει η ενδογενής δυναμική του νεοφιλελεύθερου συστήματος.

Είναι αξιοσημείωτο, πάντως, να αναφερθεί πως η εισβολή και ο εξ αυτής απορρέων βίαιος μετασχηματισμός στη μεταπολεμική περίοδο, όπως και αργότερα η διεθνής οικονομική συγκυρία είχε (και έχει) ως αποτέλεσμα την (ανα)διοργάνωση της οικονομικής σφαίρας, η οποία, όμως, διαχρονικά βασίζεται αφενός στον εισαγωγικό (μεταπρατικό) τύπο οικονομίας, αφετέρου σε μια “επεκτατικού” χαρακτήρα οικονομική πολιτική του κράτους στο εσωτερικό της χώρας.Παρατηρούμε εν ολίγοις ν’ αναπτύσσεται με γρήγορους ρυθμούς, κατά τη μεταπολεμική αυτή περίοδο, ο μεταπρατισμός (εισαγωγικό εμπόριο) ως η δεσπόζουσα μορφή της οικονομικής δράσης. Γεγονός που ισχύει ακόμα και σήμερα.
Από την άλλη πλευρά, η δραματική συρρίκνωση της όποιας ισχυρής κυπριακής βιομηχανίας δεν είχε φτάσει σε τέτοιο επίπεδο, ώστε να μπορεί να ανταγωνίζεται τις μεγάλες ευρωπαϊκές, λόγου χάριν, βιομηχανίες στη διεθνή αγορά.

Όλες αυτές οι οικονομικές αναδιατάξεις έχουν ως συνέπεια μια σημαντική μεταβολή της κατανομής της απασχόλησης που κορυφώνεται και αποτυπώνεται την τελευταία δεκαετία με τα έντονα φαινόμενα της ανεργίας, της αδήλωτης εργασίας, των φτωχών εργαζομένων (working poor), του δείκτη της εισοδηματικής ανισότητας που αυξήθηκε κατά 5% (η χειρότερη στην Ευρώπη) κ.λπ.

Ενίσχυση κοινωνικής συνοχής

Τούτων δοθέντων, οφείλουμε να ψάξουμε πιο βαθιά τις όψεις της κρίσης, εάν βέβαια δεν θέλουμε να είμαστε παθητικοί μιμητές των εξελίξεων ή, άλλως, επιδιώκουμε τη χειραφέτησή μας από τα εισαγόμενα θεσμικά Φρανκενστάιν του νεοφιλελευθερισμού.Οφείλουμε, επίσης, να εγκύψουμε στις πολιτικές υπεράσπισης και ενίσχυσης της κοινωνικής συνοχής, όπως και της κοινωνικής καινοτομίας.
Σημαντική, πάντως, διάσταση σε αυτές τις πολιτικές αποτελεί ο κατακερματισμός της εργασίας. Πρόκειται, σαφώς, για μια διαδικασία που εντείνεται και εκτείνεται στην εποχή μας, λόγω των ραγδαίων εξελίξεων στην πληροφορική (λόγου χάρη – τεχνητή νοημοσύνη, ρομποτική, αλγόριθμοι επεξεργασίας «μεγάλων δεδομένων» κ.λπ.), στην επιστήμη των υλικών, στη βιολογία και βιοτεχνολογία.

Γι’ αυτό ακριβώς και το όλο ζήτημα για το παραγωγικό μοντέλο του μέλλοντος παραμένει επίκαιρο. Χρειάζονται, ως εκ τούτου, συνεκτικές πολιτικές με στόχο τη δημιουργία νέων παραγωγικών υποκείμενων (φερ’ ειπείν: νεοφυείς επιχειρήσεις, τεχνοβλαστοί, κ.ά.), που δυνητικά μπορούν να συμβάλουν στην προαγωγή ενός νέου παραγωγικού οικοσυστήματος, εφόσον, βέβαια, αλληλοσυνδέονται με το ερευνητικό και πανεπιστημιακό δυναμικό.
Μάλιστα, η εν λόγω αλληλοσύνδεση δεν δημιουργεί μόνο νέες παραγωγικές σχέσεις, αλλά συμβάλλει πρωταγωνιστικά στο πλαίσιο της κοινωνικής οικονομίας, ενώ ταυτόχρονα γίνεται καταλύτης για έναν ισόρροπο και, πάντως, οργανικού χαρακτήρα κοινωνικό μετασχηματισμό.

Αναντίλεκτα, ο παραγωγικός και κοινωνικός μετασχηματισμός της χώρας μας σ’ ένα δυνητικά πιο ισόρροπο πεδίο, αποτελεί όχι μόνο ένα από τα πιο σύνθετα ζητήματα, αλλά και από τα μεγάλα ζητούμενα. Σε κάθε περίπτωση, η γενετήσια αναζήτηση αυτών των ζητημάτων και ζητουμένων μάς υποχρεώνει να εστιάσουμε σε εκείνα τα στοιχεία που χαρακτηρίζονται από ουμανιστικές και διαχρονικές αξίες, των οποίων η σημερινή απώλεια οφείλεται εν πολλοίς στις παθογένειες της μηχανικής του μεταπολεμικού μετασχηματισμού, ήτοι της νόθας αστι(υ)κοποίησης.
Εν κατακλείδι, τα τελευταία χρόνια η Κύπρος βρίσκεται στο μεταίχμιο κρίσιμων κοινωνικών μεταβολών ως απόρροια της διεθνοποίησης της οικονομίας, των τεχνολογικών εξελίξεων, αλλά και των γεωπολιτικών αναδιατάξεων.

Παράλληλα, ο κλονισμός των βεβαιοτήτων αποτελεί βασικό συστατικό της εποχής μας.
Συνεπώς, είναι επιτακτικό ν’ ανοίξουμε έναν διαχρονικό διάλογο, ώστε να μελετήσουμε και αποτυπώσουμε αφενός τις κυριότερες κοινωνικές μεταβολές που επήλθαν τα τελευταία τουλάχιστον χρόνια, αφετέρου να διαγνώσουμε διεπιστημονικά την πληθώρα εισόδου μικρο-συστημάτων που αναμένεται να κυριαρχήσουν στη σύγχρονη κυπριακή πραγματικότητα, αλλά και των επιπτώσεων εκείνων που δημιουργούνται -και θα επιφέρουν- στον κοινωνικό, οικονομικό, εκπαιδευτικό και πολιτισμικό ιστό.
ΚΩΣΤΑΣ ΓΟΥΛΙΑΜΟΣ
Πρύτανης, Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου

ΠΗΓΗ: https://simerini.sigmalive.com/article/2018/12/29/paragogikos-kai-koinonikos-metaskhematismos/