vaskotoulas's misreadings

>

Μικρό χρονικό διάστημα πριν την έκδοση του τεύχους, είδε το φως της δημοσιότητας – διέρρευσε λένε κάποιοι – το προσχέδιο του νόμου για την οργάνωση των Περιφερειακών Υπηρεσιών Διοίκησης της Εκπαίδευσης ( http://www.esos.gr/index.php?option=com_k2&view=item&id=14312:to-sxedio-nomou-gia-ti-dioikisi-sto-neo-sxoleio-armodiotites-kai-kathikonta-proistamenon-dieithinton-ipodieithinton-sillogou-didaskonton-klp που παραπέμπτει στο http://www.seepeaa.gr/LH2Uploads/ItemsContent/970/prosxedio-nomoy.pdf ). Κάποιες από τις αναφορές στο κείμενο αυτό, αφορούν στην μετεξέλιξη, τη μετατροπή των ΚΕΔΔΥ, σε ΚΕντρα Παροχής Υπηρεσιών Διάγνωσης και Υποστήριξης (ΚΕΠΥΔΥ – δικό μας το ακρωνύμιο) μαθητών με ή χωρίς αναπηρία και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και δυνατότητες, καθώς και υπηρεσιών ψυχολογικής και ψυχοκοινωνικής υποστήριξης και ένταξης των μαθητών. Η απόρριψη της υπάρχουσας δομής (ΚΕΔΔΥ) πραγματοποιείται χωρίς να έχει υπάρξει από πριν αξιολόγηση των προσφερόμενων υπηρεσιών σε αυτά τα δέκα τόσα χρόνια λειτουργίας της. Σύμφωνα με τις αναφορές των ΚΔΑΥ / ΚΕΔΔΥ προς το ΠΙ (παλαιότερα) και το ΥΠΔΒΜΘ ο αριθμός των παιδιών που έχει αξιολογηθεί φτάνει σε μερικές δεκάδες χιλιάδες, για το συντριπτικό ποσοστό μάλιστα από τα οποία έχει εκπονηθεί εξατομικευμένο πρόγραμμα εκπαίδευσης. Παρά το γεγονός ωστόσο του μεγάλου αριθμού των ήδη αξιολογημένων παιδιών, απαιτείται η διάθεση προσωπικού προκειμένου να μειωθούν οι χρόνοι αναμονής για την αξιολόγηση, αυτό δυστυχώς δε διατίθεται, και το αποτέλεσμα είναι η δομή να απαξιώνεται στη συνείδηση τόσο των εκπαιδευτικών όσο και της κοινωνίας στην οποία απευθύνεται. Αυτό που προτείνεται από το προσχέδιο είναι μια «τυφλή» μετεξέλιξη μιας δομής που στηρίχτηκε στην αυταπάρνηση των συναδέλφων που ανέλαβαν να καλλιεργήσουν στην ελληνική κοινωνία την ιδέα της σχολικής ένταξης και του ενός σχολείου για όλα τα παιδιά. Θα διακινδυνεύσω την άποψη πως τα αποτελέσματα που κατάφεραν τα ΚΕΔΔΥ για το χρονικό διάστημα που λειτουργούν είναι πολύ καλά και δυστυχώς (με την έννοια ότι λίγοι από αυτούς ασχολούνται με το αντικείμενο) οι μόνοι που θα μπορούσαν να επιβεβαιώσουν την άποψη αυτή είναι οι κοινωνιολόγοι.

Οι απόψεις που κατατέθηκαν πάνω στο θέμα (Ευσταθίου, 2011), οι συζητήσεις που άνοιξαν (αναζητήστε τα μηνύματα που διακινήθηκαν μεταξύ των ΚΕΔΔΥ της χώρας στα τέλη του Σεπτέμβρη και που δεν είναι δυνατό να ανακεφαλαιωθούν εδώ) και οι αρκετές αντιδράσεις (ενδεικτικά, όπως αλιεύτηκε στα τέλη του Σεπτέμβρη http://www.seepeaa.gr/LH2Uploads/ItemsContent/973/POSEEPEA-ENIMEROTIKO-85.pdf) ουσιαστικά ανέδειξαν ένα ανοργάνωτο δίκτυο ειδικευμένων επιστημόνων χωρίς συγκεκριμένο προσανατολισμό. Σε ό,τι αφορά το χαρακτηρισμό «ανοργάνωτο» προκύπτει τόσο από την ύπαρξη διαφόρων συλλόγων για τις ειδικότητες του προσωπικού που καθένας εκλέγει τους δικούς του αντιπροσώπους όσο και από την αγωνία να οργανωθεί συνάντηση μεταξύ όλων των εργαζόμενων στα ΚΕΔΔΥ της χώρας κάτι που στα δέκα χρόνια της λειτουργίας τους δεν έχει γίνει ποτέ. Και για να προλάβω κάποιον που τυχόν σκεφτεί πως συνάντηση για συνδικαλιστικά θέματα μπορεί να μην έγινε, συνάντηση όμως θα έχει γίνει για θέματα λειτουργίας όπως για παράδειγμα τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται στις διαγνωστικές και τις διαφοροδιαγνωστικές αξιολογήσεις, ούτε τέτοιες έχουν γίνει. Η ευθύνη για μια ενιαία αντιμετώπιση των θεμάτων διάγνωσης και διαφοροδιάγνωσης ανά την επικράτεια είναι αντικείμενο του Υπουργείου Παιδείας στο οποίο ανήκει η δομή και αυτό είναι που θα κατηγορηθεί για την αμέλειά του. Μπορεί οι ψυχολόγοι να χρησιμοποιούν κοινά εργαλεία, ίσως και οι κοινωνικοί λειτουργοί, όμως οι εκπαιδευτικοί χρησιμοποιούν μέχρι στιγμής δοκιμασίες που κατασκευάζουν οι ίδιοι και που είναι πολύ διαφορετικές. Αποτέλεσμα βέβαια αυτής της κατάστασης είναι τα ΚΕΔΔΥ της χώρας να λειτουργούν ξεκομμένα και αποσυντονισμένα. Κινήσεις από τη μεριά του Υπουργείου που απαιτούν την κατάθεση εκθέσεων δράσεων του προσωπικού τους κατ’ άτομο, ουσιαστικά αντανακλούν μια εικόνα μάλλον άσχημη…

Από εδώ κάπου ξεκινάει και το ξετύλιγμα του κουβαριού για την απόδοση του χαρακτηρισμού της «λειτουργίας χωρίς προσανατολισμό». Οι προθέσεις των δημιουργών των ΚΔΑΥ φαίνεται πως στηρίζονταν σε ένα κοινωνικό μοντέλο ενώ οι προθέσεις των δημιουργών των ΚΕΔΔΥ σε ένα ιατρικό μοντέλο θεώρησης της αναπηρίας. Μια ματιά στο παρελθόν, δείχνει πως τα ΚΕΔΔΥ πριν τον Ν. 3699/2008 ήταν ΚΔΑΥ σύμφωνα με τον Ν. 2817/2000. Αυτό το δεύτερο Δέλτα που αντικατέστησε το Άλφα του προηγούμενου νόμου, έσυρε μεγάλη συζήτηση που έθιξε το πνεύμα της προσφερόμενης ειδικής εκπαίδευσης. Σύμφωνα με τις διατάξεις του νόμου 3699 η μαθησιακή αξιολόγηση έγινε «διάγνωση» και η διάγνωση έγινε «διαφοροδιάγνωση». «Άλλαξε ο Μανωλιός…» θα πει κάποιος, όμως τα πράγματα δεν είναι έτσι ακριβώς καθώς η ιστορία της ειδικής εκπαίδευσης είναι γεμάτη από αναφορές υπερασπιστών του δικαιώματος των εκπαιδευτικών να παρέχουν ειδική εκπαίδευση, ενός κοινωνικού μοντέλου δηλαδή, που αντιπαρατίθενται προς τους υποστηριχτές ενός ιατροκεντρικού μοντέλου. Οι διαφορές των δύο μοντέλων βρίσκονται κυρίως στην προσέγγιση της θεώρησης της αναπηρίας, οι υποστηριχτές του κοινωνικού μοντέλου θεωρούν πως το πρόβλημα βρίσκεται στις δομές (κοινωνικές, εκπαιδευτικές κτλ), ενώ οι υποστηριχτές του ιατροκεντρικού μοντέλου πως το πρόβλημα βρίσκεται στη φύση της δυσκολίας. Η αποδοχή της μιας εκ των δύο θεωρήσεων σε θεσμικό επίπεδο επιβάλλει την οργάνωση τόσο σε επίπεδο δομών και εγκαταστάσεων όσο και σε επίπεδο επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών ώστε να υποστηριχτεί η αποφασισμένη πολιτική.

Σε κάθε περίπτωση, πίσω από όποια πολιτική και αν ακολουθηθεί απαιτείται μια υπηρεσία που θα διασφαλίσει την ακριβή εκτίμηση του μαθησιακού επιπέδου ώστε να προταθεί η κατάλληλη ύλη όσο και το πλαίσιο διδασκαλίας της. Η διαγνωστική διαδικασία προκειμένου να καταρτιστεί το ατομικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα ενός μαθητή με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, θεωρείται καθοριστικής σημασίας προκειμένου να καλυφθούν ακριβώς οι ελλείψεις του και να επιτευχθεί στο συντομότερο χρόνο η κάλυψή τους. Αυτό το έργο τα τελευταία δέκα χρόνια είχαν αναλάβει τα ΚΕΔΔΥ της χώρας.

Παρά τις όποιες δυσκολίες καταγράφηκαν στη λειτουργία των ΚΕΔΔΥ, το προσωπικό που εργάζεται σήμερα σε αυτά, έχει γνώση, εμπειρία και άποψη για την αποτελεσματική λειτουργία μιας τέτοιας διαγνωστικής και υποστηρικτικής υπηρεσίας. Με σεβασμό στον ενταξιακό χαρακτήρα των προτάσεων για το εκπαιδευτικό σύστημα που έχουν κατατεθεί τα τελευταία χρόνια, και στις παραδοχές της επιστήμης της ειδικής αγωγής η υποστήριξη που παιδιού με ε.ε.α. θα πρέπει να χτίζεται ακριβώς πάνω στις ανάγκες του ώστε να επιτευχθεί το συντομότερο δυνατό η ένταξή του. Στην κατεύθυνση αυτή, μπορεί να λειτουργήσει το προσωπικό των ΚΕΔΔΥ εξασφαλίζοντας εκτός από τον ενταξιακό χαρακτήρα του Νέου Σχολείου και τη διάσταση της αποτελεσματικής διαφοροποίησης μιας στοχοκεντρικής διδασκαλίας.

Γνωρίζουν ακόμη τον τρόπο λειτουργίας των υπαρχουσών δομών ακόμη και άλλων υπουργείων και γνωρίζουν πώς να απευθυνθούν σε αυτές για να εξασφαλίσουν τη δωρεάν παροχή υπηρεσιών προς τους μαθητές που τις έχουν ανάγκη. Τέτοιες δομές για παράδειγμα είναι τα ΚΕΚΥΚαμεα, τα Κέντρα Ψυχικής Υγείας, οι Ιατροπαιδαγωγικοί Σταθμοί που ανήκουν στο Υπουργείο Υγείας. Επίσης, έχουν εμπειρία προσέγγισης και συμβουλευτικής γονέων. Με την παρέμβασή τους, διασφαλίζουν την ηρεμία στην οικογένεια μέσα από την αίσθηση που τους δίνουν για την ύπαρξη δομών στήριξης και συμβουλευτικής.

Οι σκέψεις κατατέθηκαν με αφορμή το προσχέδιο νόμου που αφορά στην οργάνωση των Περιφερειακών Υπηρεσιών Διοίκησης της Εκπαίδευσης σε επίπεδο νομού. Στο προσχέδιο νόμου στο οποίο αναφερόμαστε υπάρχουν αναφορές που αφήνουν να εννοηθεί πως η διαδικασία διάγνωσης θα είναι πλέον αντικείμενο άλλων υπηρεσιών και όχι κατ΄ ανάγκην του ΚΕΠΥΔΥ. Η απουσία αναφοράς του όρου διαφοροδιάγνωση που με βάση τον τελευταίο και ισχύοντα νόμο ουσιαστικά αναφέρεται στη λειτουργία της διεπιστημονικής ομάδας, αφήνει να εννοηθεί πως η νέα δομή θα προσφέρει γενικώς υποστήριξη. Πιο ουσιαστική απαξίωση θα μπορούσε άραγε να υπάρξει; Η διαφοροδιάγνωση φαίνεται να μεταφέρεται σε ιδιωτικά κέντρα που μένει ένας νόμος για να νομιμοποιήσει και αυτή τους τη λειτουργία. Η απουσία αναφοράς επίσης στην ύπαρξη συντονιστή της δομής την καθιστά γενικώς και αορίστως υποστηριχτική, χωρίς μάλιστα να έχει τη δυνατότητα το προσωπικό της να συμμετάσχει στον προγραμματισμό των ενεργειών του ΚΕΠΥΔΥ.

Με βάση τις παραπάνω αναφορές και μπροστά στην απελευθέρωση όλων των επαγγελμάτων και υπηρεσιών, σε συνθήκες ελεύθερης αγοράς και ανταγωνισμού, φυσικά θα πρέπει να ληφθεί μέριμνα για την ακεραιότητα των διαγνώσεων και την επιστημονική επάρκεια των προτάσεων για τη διδασκαλία. Όπως ωστόσο έχει θιχτεί και σε παλαιότερο κείμενό μου, θα πρέπει να υπάρξει μέριμνα για την αποφυγή της στρατολόγησης πελατών από τα ιδιωτικά κέντρα. Είναι τόσα τα θέματα που αφορούν στη διασφάλιση της ποιότητας της εκπαίδευσης που αν εμπλακούν και ιδιώτες υποστηρίζω πως θα γίνει αδύνατη.

Με αφορμή την αναφορά στις διατάξεις του προσχεδίου αναφερθήκαμε αποκλειστικά στο θέμα της μετεξέλιξης των ΚΕΔΔΥ, θίχτηκαν μάλιστα κάποια στοιχεία της λειτουργίας τους. Η πρόταση είναι να ανοίξει μια ουσιαστική συζήτηση σχετικά με το τι χρειαζόμαστε, τι πρέπει να είναι και τι να προσφέρει, τη στιγμή μάλιστα που οι συζητήσεις για τον επικείμενο νόμο στην ειδική αγωγή έχουν φουντώσει. Θα μπορούσε να συμπεριληφθεί φυσικά στην ατζέντα του ΙΠΕΜ της ΔΟΕ αλλά σε κάθε περίπτωση να μην αποτελέσει θέμα αποκλειστικά των εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Οι αποτελεσματικές υπηρεσίες στο επίπεδο αυτό μπορούν να αποβούν πολύτιμες για όλα τα παιδιά κάθε βαθμίδας. Δεν είναι κρίμα να αφήσουμε άλλη μια ευκαιρία να πάει χαμένη;

ΥΓ. Όσο γράφονταν τούτες οι γραμμές, οι συνάδελφοι που μοιραζόμαστε τις αγωνίες καθημερινά στο ΚΕΔΔΥ μου είπαν «Γράψε και καμιά κουβέντα για μας, που μπορεί να βγούμε στην εργασιακή εφεδρεία, που μπορεί να μείνουμε και άνεργοι»… Τους το είπα και τότε, το γράφω κι εδώ: «Πριν από μας κάποια στελέχη – όποιας Ομοσπονδίας και όποιου Συλλόγου ή Πανελλήνιας Ένωσης – διάβασαν αυτό το προσχέδιο. Κανένας δεν έτρεξε να πιέσει να βγει κάποια ανακοίνωση που να λέει: «Κανένας εκπαιδευτικός ή κανένας εργαζόμενος στην εκπαίδευση δεν περισσεύει, κανένας στην εργασιακή εφεδρεία»! Κάποιοι «μεγάλοι» δεν συγκινούνται – βοήθειες μπορούμε να αναζητήσουμε μόνο στο αν συσπειρωθούμε!

Ευσταθίου, Μ., (2011). Από τα ΚΔΑΥ της Διάγνωσης και τα ΚΕΔΔΥ της Διαφοροδιάγνωσης στα ΚΕΑΠΥ της Ενταξιακής Αξιολόγησης και Παιδαγωγικής Υποστήριξης των ΑμΑ και ΑμΕΕΑ στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Θέματα Ειδικής Αγωγής, 54: 98-112.