Ένα άρθρο του Παναγιώτη Νταβέλου
Ήταν σαν χθες, 10 Δεκεμβρίου του έτους 1896, όταν Σουηδός χημικός Άλφρεντ Νόμπελ, πέθανε στα 63 του έτη, από ενδοεγκεφαλική αιμορραγία. 126 χρόνια μετά το θάνατο του χημικού που ανακάλυψε το δυναμίτη, κάθε χρόνο, αυτή την ημέρα, απονέμονται τα ύψιστα βραβεία Νόμπελ, από τη Σουηδική Ακαδημία, επιβραβεύοντας φυσικούς, χημικούς, ποιητές, λογοτέχνες και ανθρώπους που με το έργο τους και την προσπάθεια τους, βοήθησαν να αλλάξει – έστω και λίγο – ο κόσμος μας.
Ο Άλφρεντ Νόμπελ, του οποίου το όνομα φέρουν τα ύψιστα βραβεία, υπήρξε ένας από τους μεγάλους χημικούς της εποχής του, καθώς ασχολήθηκε με τις εκρηκτικές ουσίες. Ανακάλυψε τον δυναμίτη, ένα πανίσχυρο εκρηκτικό που χρησιμοποιήθηκε ιδιαιτέρως στα λατομεία, ενώ ακόμη και σήμερα η χρήση έγκειται σε πολλές ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως την κατεδάφιση κτιρίων, τη διάνοιξη σηράγγων, κ.τλ. Η εφεύρεση του τού επέφερε αμύθητα πλούτη, αρκετά από τα οποία δαπάνησε για την κατασκευή χημικών εργοστασίων. Μεγάλο μέρος της περιουσίας του, δωρίσθηκε από τον ίδιο σε φιλανθρωπικά ιδρύματα καθώς και στη Σουηδική Ακαδημία, η οποία προς τιμήν του έργου και της προσφοράς του, 5 χρόνια μετά το θάνατό του, το 1901 έδωσε το όνομα του Άλφρεντ Νόμπελ στα ύψιστα βραβεία.
Σήμερα, θεωρούνται ευρέως ως τα πιο σημαντικά βραβεία που απονέμονται για πνευματικά επιτεύγματα στον κόσμο και διακρίνονται σε έξι τομείς: Φυσική, Χημεία, Φυσιολογία ή Ιατρική, Λογοτεχνία, Ειρήνη και Οικονομία. Συνολικά η Ακαδημία έχει βραβεύσει 989 ανθρώπους, μεταξύ των οποίων η Μαρί Κιουρί, ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, ο Άλμπερτ Αϊνστάιν, η Μητέρα Τερέζα, ο Νέλσον Μαντέλα, ο Ζαν-Πολ Σαρτρ και πολλοί ακόμα καταξιωμένοι άνθρωποι, οι οποίοι με το σπουδαίο τους έργο, βοήθησαν την ανθρωπότητα να μοιάζει λίγο καλύτερη.
Αξίζει επίσης να θυμόμαστε σήμερα και τους μεγάλους μας Έλληνες ποιητές της γενιάς του ’30, τον Οδυσσέα Ελύτη και τον Γιώργο Σεφέρη, που το λογοτεχνικό τους έργο συγκίνησαν την ανθρωπότητα και τιμήθηκαν με το ύψιστο βραβείο, καθιστώντας τους «αθάνατους» μέσα στην ιστορία. Τόσο η βράβευση του Σεφέρη το 1930, όσο και η βράβευση του Ελύτη το 1979, έκαναν τον ελληνικό λαό υπερήφανο για τους μεγάλους της ποιητές και το έργο τους μένει για πάντα χαραγμένο στο μυαλό όλων μας. Παράλληλα όμως, αξίζει να μάθουμε και για τον Ελληνοκύπριο, βραβευμένο με το Νόμπελ Οικονομίας, Χριστόφορο Πισσαρίδη, που κατάφερε το 2010 να αποσπάσει το ανώτατο βραβείο, για τη διατριβή του και τις θεωρίες του που βασίζονται στη μακροοικονομία.
Τέλος, αξίζει να θυμόμαστε και αυτούς που προτάθηκαν για το βραβείο Νόμπελ, όμως δεν επιλέχθηκαν από την επιτροπή. Μεταξύ αυτών, ο Γεώργιος Παπανικολάου, ο Νίκος Καζαντζάκης, ο Γιάννης Ρίτσος και πολλοί άλλοι καταξιωμένοι Έλληνες διανοούμενοι των οποίων το έργο τιμάται παγκοσμίως.
Φέτος, για το έτος 2022, η Σουηδική Ακαδημία, επέλεξε μεταξύ πολλών ανθρώπων τους ακόλουθους, τους οποίους τους οποίους τους διέκρινε βάση του έργου και της προσφοράς τους απονέμοντας τους έναν ελάχιστο φόρο τιμής:
- Το Νόμπελ Φυσικής στους: Alain Aspect , John F. Clauser και Anton Zeilinger, για πειράματα με μπερδεμένα φωτόνια, που αποδεικνύουν την παραβίαση των ανισοτήτων Bell και την πρωτοποριακή επιστήμη της κβαντικής πληροφορίας
- Το Νόμπελ Χημείας στους: Carolyn R. Bertozzi, Morten Meldal και K. Barry Sharpless, για την ανάπτυξη της χημείας κλικ και της βιοορθογωνικής χημείας.
- Το Νόμπελ Φυσιολογίας ή Ιατρικής στον Svante Pääbo, για τις ανακαλύψεις του σχετικά με το γονιδίωμα των εξαφανισμένων ανθρωπίνων ειδών και την ανθρώπινη εξέλιξη.
- Το Νόμπελ Λογοτεχνίας στην Annie Ernaux, για το θάρρος και την κλινική οξύτητα με την οποία αποκαλύπτει τις ρίζες της αποξένωσης και τους συλλογικούς περιορισμούς της προσωπικής μνήμης.
- Το Νόμπελ Ειρήνης στον Ales Bialiatski και στο Μνημείο & Κέντρο Πολιτικών Ελευθεριών, γιατί έχουν προωθήσει για πολλά χρόνια το δικαίωμα να ασκούν κριτική στην εξουσία και να προστατεύουν τα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών. Έχουν κάνει εξαιρετική προσπάθεια για να τεκμηριώσουν τα εγκλήματα πολέμου, τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την κατάχρηση εξουσίας.
- Το Νόμπελ Οικονομικών Επιστημών στους: Ben S. Bernanke, Douglas W. Diamond και Philip H. Dybvig, για έρευνα σχετικά με τις τράπεζες και τις χρηματοοικονομικές κρίσεις.
Όλοι αυτοί οι σπουδαίοι φυσικοί, χημικοί, γιατροί, λογοτέχνες ειρηνιστές και οικονομολόγοι, μπορεί να φαντάζουν άγνωστοι προς εμάς, όμως το αξιέπαινο έργο τους, εντοπίζεται στην καθημερινή μας ζωή, βοηθώντας τη να γίνει ευκολότερη, πιο ποιοτική και με περισσότερες, ίσες και χωρίς διακρίσεις ευκαιρίες ͘ ζωή για όλους μας.
Κλείνοντας, παραθέτω δύο εμβληματικές προτάσεις, από την περίφημη ομιλία του Γιώργου Σεφέρη στη Στοκχόλμη, που πάντα πρέπει να κουβαλάμε μαζί μας ως άνθρωποι…
«Σ’ αυτόν τον κόσμο που ολοένα στενεύει, ο καθένας μας χρειάζεται όλους τους άλλους. Πρέπει να αναζητήσουμε τον άνθρωπο όπου κι αν βρίσκεται.»
