Η παιδική παχυσαρκία είναι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα της σύγχρονης κοινωνίας επειδή τον τελευταίο καιρό έχει λάβει διαστάσεις επιδημίας στην Ελλάδα αλλά και γενικότερα σε όλον τον κόσμο. Το ζήτημα γίνεται ακόμη πιο σημαντικό όταν όσον αφορά την παιδική παχυσαρκία καθότι οι επιπτώσεις στην υγεία του παιδιού είναι μεγάλες. Οι επιπτώσεις αυτές ελαττώνουν την ποιότητα ζωής του παιδιού επιβαρύνουν την ψυχολογία του ενώ ταυτοχρόνως αποτελούν δείκτη πρόγνωσης για παχυσαρκία και στην ενήλικη ζωή, Επίσης μπορεί να προκληθεί ακόμη και θάνατος σε ιδιαίτερα σοβαρές περιπτώσεις.
Η παιδική παχυσαρκία στην Ευρώπη και στην Ελλάδα
Ο επιπολασμός της παχυσαρκίας και του αυξημένου σωματικού βάρους παίρνει μεγάλες διαστάσεις τόσο στις ανεπτυγμένες όσο και στις υπό ανάπτυξη χώρες. Στην Ευρώπη οι βόρειες χώρες παρουσιάζουν συνολικά ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας και υπέρβαρου ανάμεσα σε 10-20% ενώ στον ευρωπαϊκό νότο τα ποσοστά κυμαίνονται μεταξύ 20-35%. Στη Ελλάδα ένα στα δέκα παιδιά πάσχει από τη νόσο της παιδικής παχυσαρκίας από την πρώτη παιδική ηλικία, ενώ περισσότερα από τρία στα δέκα πληροί τα διεθνή κριτήρια για το υπερβάλλον σωματικό βάρος. Η Ελλάδα δυστυχώς φαίνεται να διεκδικεί με αξιώσεις την πρώτη θέση στο «πρωτάθλημα υπέρβαρων και παχύσαρκων παιδιών» σε παγκόσμια κλίμακα.
Αιτίες της Παιδικής Παχυσαρκίας
Η μη άσκηση και η καθιστική ζωή, η κατανάλωση «ενεργειακά πυκνών» τροφών και αναψυκτικών είναι οι πιο σημαντικοί περιβαλλοντικοί παράγοντες οι οποίοι σε συνδυασμό με την γενετική προδιάθεση οδηγούν στην παιδική παχυσαρκία ήδη από την πρώτη παιδική ηλικία. Όταν η ενεργειακή πρόσληψη είναι υψηλότερη από τη ενεργειακή κατανάλωση, υφίσταται δηλαδή θετικό ενεργειακό ισοζύγιο ο οργανισμός αποθηκεύει ως λίπος την περίσσεια ενέργειας
Σημασία της Φυσικής Αγωγής
Οι Διεθνείς Οργανισμοί Υγείας έχουν τονίσει τους κινδύνους που μπορούν να προκληθούν στην υγεία από την έλλειψη φυσικής δραστηριότητας. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναφέρει ότι περίπου 1,9 εκατομμύρια θάνατοι παγκοσμίως οφείλονται στην ελλειψη σωματικής άσκησης ενώ περίπου 2,6 εκατομμύρια άνθρωποι απεβίωσαν με κύρια αιτία την παχυσαρκία. Εκτός αυτού, στο σύνολο των ερευνών διαφαίνεται ότι αναμφισβήτητα υπάρχει ευεργετική επίδραση της φυσικής άσκησης στην υγεία των παιδιών και ότι η πλειοψηφία των προσπαθειών παρέμβασης με προγράμματα άσκησης κατάφεραν σε μεγάλη κλίμακα να φέρουν θετικά αποτελέσματα. Επιπλέον τα παιδιά υιοθέτησαν και πιο θετικές συνήθειες όσον αφορά τη διατροφή και την σωματική άσκηση. Στις μέρες μας , ως επικρατέστερες μέθοδοι αντιμετώπισης της παχυσαρκίας εκτός από τις χειρουργικές επεμβάσεις και την φαρμακευτική αγωγή, οι οποίες είναι πρακτικές που αφορούν κατά κύριο λόγο πάσχοντες με γενετικά αίτια και όχι περιβαλλοντικά, θεωρούνται η τακτική φυσική άσκηση και η σωστή διατροφή.
Ο συνδυασμός διατροφής και άσκησης προτείνεται ως ο καταλληλότερος τρόπος αντιμετώπισης του προβλήματος, βοηθώντας στην επίτευξη ενός υγιούς και επιθυμητού βάρους.
Τα παιδιά και οι έφηβοι θα πρέπει να ασκούνται τουλάχιστον 60 λεπτά την ημέρα, ενώ το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου άσκησης θα πρέπει να είναι αερόβια. Επιπρόσθετα, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα οι έφηβοι θα πρέπει να κάνουν αθλητικές δραστηριότητες τρείς ή περισσότερες φορές την εβδομάδα, διάρκειας τουλάχιστον 20 λεπτών και μέτριας έως μεγάλης έντασης (για παράδειγμα: τρέξιμο, σκάλες, μπάσκετ, τένις, πινκ-πονκ, ποδόσφαιρο, χορός, κολύμπι, ποδηλασία, βόλεϊ κ.α). Σύμφωνα με μακροχρόνιες έρευνες για κάθε εβδομάδα συμμετοχής ενός εφήβου φυσιολογικού βάρους στο μάθημα φυσικής αγωγής, μειώνονται οι πιθανότητες εμφάνισης παχυσαρκίας στην ενήλικη ζωή του κατά 5%. Συνεπώς είναι ιδιαίτερα σημαντικό να προσδιοριστούν οι κατάλληλες δραστηριότητες φυσικής αγωγής καθώς και η συχνότητα τους στα σχολεία, έτσι ώστε να μειωθούν οι πιθανότητες εμφάνισης παχυσαρκίας.
Ο ρόλος του σχολείου
Τα σχολεία έχουν τη μεγαλύτερη δυνατή πρόσβαση στον παιδικό πληθυσμό και διαθέτουν πολλά μέσα για να επηρεάσουν τις συμπεριφορές των παιδιών, μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην πρόληψη της παιδικής παχυσαρκίας. Σε παγκόσμιο επίπεδο οι σχετικές μελέτες σε σχολικό περιβάλλον που αποδεικνύονται αποτελεσματικές ως προς το να επηρεάζουν τις διαιτητικές συμπεριφορές των παιδιών είναι κατά κύριο λόγο πολυδιάστατες, δηλαδή εμπλέκουν διάφορες πτυχές του σχολικού περιβάλλοντος και όχι μόνο μία, και έχουν μεγάλη διάρκεια. Ο ρόλος του σχολείου στην ενίσχυση των ισορροπημένων συνηθειών διατροφής και σωματικής δραστηριότητας –και κατ’ επέκταση στην πρόληψη της παιδικής παχυσαρκίας- έχει από καιρό απομακρυνθεί από την παροχή γνώσεων και μόνο.
Ως προς το ωρολόγιο πρόγραμμα εξέχουσα σημασία έχει το μάθημα της Φυσικής Αγωγής, η συμμετοχή στο οποίο συμβάλλει στην εξασφάλιση της ελάχιστης συνιστώμενης σωματικής δραστηριότητας για τα παιδιά. Αν και δεν είναι η μόνη ευκαιρία για τους μαθητές να είναι σωματικά δραστήριοι, το μάθημα της Φυσικής Αγωγής, έχοντας τακτική βάση και οργανωμένη δομή, αφενός δίνει τη δυνατότητα για ενασχόληση με άσκηση, αφετέρου εξοικειώνει τους μαθητές με την έννοια της συστηματικής σωματικής δραστηριότητας. Μελέτες έχουν δείξει ότι αύξηση της «δόσης» της σωματικής δραστηριότητας που πραγματοποιούν οι μαθητές στο σχολείο (είτε αυξάνοντας τις ώρες του μαθήματος ή τη συχνότητα, είτε προσθέτοντας το πρωί λίγα λεπτά άσκησης ή το απόγευμα) οδηγούν σε βελτίωση πολλών παραμέτρων της υγείας τους σε σχέση με το συμβατικό πρόγραμμα φυσικής αγωγής.
Συμπεράσματα
Γίνεται σαφές από τα παραπάνω ότι το θέμα της παχυσαρκίας είναι ιδιαίτερα σημαντικό και απαιτεί πρόληψη και πολύπλευρη αντιμετώπιση. Εάν αναλογιστεί κανείς ότι τα παχύσαρκα άτομα, είτε στην παιδική ηλικία είτε στην ενήλικη ζωή, αντιμετωπίζουν πολλαπλά προβλήματα, τόσο σε επίπεδο σωματικής όσο και σε επίπεδο ψυχολογικής υγείας, γίνεται επιτακτική η ανάγκη αντιμετώπισης του προβλήματος με σοβαρότητα και ευθύνη από όλους τους σχετικούς επιστήμονες.
Στον περιορισμό του προβλήματος σημαντικός είναι ο ρόλος της Φυσικής αγωγής. Πολλές είναι η έρευνες που καταδεικνύουν την ανάγκη αντιμετώπισης του προβλήματος αυτού και αναλύουν την μεγάλη αξία της φυσικής δραστηριότητας για την υγεία, τόσο των παιδιών και των εφήβων, όσο και των ενηλίκων. Η σωστή διατροφή και η φυσική άσκηση αποτελούν τους βασικούς παράγοντες για να παραμένουν τα παιδιά υγιή.
Πηγές
Χατζηθεοδώρου, Κ., Ασλανίδου, Μ., Κοϊδου, Ε., & Δάγκας, Σ. (2007). Παιδική παχυσαρκία: Θεωρία και έρευνα (No. RefW-41-6571). Aristotle University of Thessaloniki.
Κοτανίδου, Ε. Π. (2011). Η παιδική παχυσαρκία στην Eλλάδα: Μετα-ανάλυση δεδομένων 2001-2010 (Doctoral dissertation, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης).
Βικτώριας, Κ. (2016). Φυσική Αγωγή στα Σχολεία και Παιδική Παχυσαρκία (Doctoral dissertation, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης).