Άρθρα ανά μήνα: Δεκέμβριος 2019

Η αναγκαιότητα των εμβολιασμών στα παιδιά

Μια πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη σχετικά με τους εμβολιασμούς, στη σελίδα της Ελληνικής Παιδιατρικής Εταιρείας

 Πόσο σημαντικοί είναι οι εμβολιασμοί για τα παιδιά;

Στον αγώνα κατά των λοιμωδών νοσημάτων τα εμβόλια είναι ο μεγάλος σύμμαχος της ανθρωπότητας, καθώς σώζουν περισσότερες από 3.5 εκατομμύρια ζωές παγκοσμίως κάθε χρόνο και προφυλάσσουν ακόμα περισσότερους ανθρώπους από νόσο ή ισόβια αναπηρία.
Οι επιτυχημένες στρατηγικές εμβολιασμού στα παιδιά έχουν οδηγήσει σε αξιοσημείωτη μείωση της εμφάνισης πολλών νοσημάτων και των θανάτων που αυτά προκαλούν, όπως για παράδειγμα η παρωτίτιδα που ενώ κάθε χρόνο αποτελούσε την αιτία για 152.209 θανάτους μόνο στις Η.Π.Α, πλέον καταγράφονται μόνο 236.

2. Εσείς οι γιατροί υποστηρίζετε την αναγκαιότητα των εμβολιασμών για τη διατήρηση της καλής υγείας του πληθυσμού. Παρ’ όλα αυτά, τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια τάση, ειδικά μεταξύ των νέων γονιών, που τα ψάχνουν πολύ όλα όσα αφορούν τα παιδιά τους, να αποφεύγουν κάποια από τα εμβόλια. Μάλιστα, δεν διστάζουν να παροτρύνουν κι άλλους γονείς υπέρ αυτής της τακτικής. Τι έχετε να πείτε στους γονείς γι’ αυτό;

Δυστυχώς, κυκλοφορεί η φοβία ότι τα εμβόλια μπορεί να προκαλέσουν σοβαρές παρενέργειες ενώ η λανθασμένη και ελλιπής πληροφόρηση είναι η αιτία για τη δημιουργία μιας επικίνδυνης αντί-εμβολιαστικής κουλτούρας. Τα εμβόλια είναι εξαιρετικά ασφαλή γιατί για να χρησιμοποιηθούν εξασφαλίζεται ότι πληρούν αυστηρές προϋποθέσεις, τις οποίες ορίζουν οι αρμόδιοι διεθνείς οργανισμοί (π.χ. ΕΟΦ, EMA, FDA).
Επιπλέον, οι επιτυχημένες στρατηγικές εμβολιασμού στα παιδιά έχουν οδηγήσει σε αξιοσημείωτη μείωση της εμφάνισης πολλών νοσημάτων και των θανάτων που αυτά προκαλούν. Αυτό το γεγονός οδηγεί πολλούς να πιστεύουν ότι οι ασθένειες αυτές δεν είναι πια απειλητικές, καθότι δεν γίνονται αντιληπτές όπως συνέβαινε στο παρελθόν, ωστόσο είναι επιτακτική η ανάγκη να συνεχιστεί η πρόληψή τους μέσω του εμβολιασμού τόσο στα παιδιά όσο και στους ενήλικες (π.χ. Γρίπη, Πνευμονιόκοκκος, Ηπατίτιδα, Τέτανος, Ερυθρά κ.ά.). Δεδομένης μάλιστα της συνεχούς αύξησης του μέσου όρου ηλικίας του γενικού πληθυσμού, ο κίνδυνος για πολλές ασθένειες από αυτές γίνεται ολοένα και μεγαλύτερος.

Τέλος, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η μείωση του ποσοστού της εμβολιαστικής κάλυψης ενός πληθυσμού μπορεί να οδηγήσει στην επανεμφάνιση και εξάπλωση μεταδοτικών νοσημάτων, όπως η ιλαρά, ο κοκκύτης, η διφθερίτιδα ή ακόμα και η πολιομυελίτιδα. Με αφορμή λοιπόν την Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Εμβολιασμού, είναι εκ των ων ουκ άνευ να υπενθυμίσουμε ότι ο εμβολιασμός είναι από τις πιο αποτελεσματικές παρεμβάσεις δημόσιας υγείας.

3. Πέρα από την αρνητική στάση κάποιων γονιών, υπάρχουν άλλοι λόγοι που έχουν οδηγήσει στην αποτυχία των εμβολίων στη χώρα μας;

Δυστυχώς, δεν είναι ασυνήθιστη η παραπληροφόρηση του κοινού από μερίδα γιατρών άλλων ειδικοτήτων. Εκφράζονται αρνητικά για συγκεκριμένα εμβόλια, παρόλο που δεν γνωρίζουν όλες τις λεπτομέρειες σχετικά με την αποτελεσματικότητα και τα οφέλη τους. Το γεγονός ότι παροτρύνουν τους γονείς ενάντια στον εμβολιασμό, θεωρώ ότι είναι καθαρά αποτέλεσμα άγνοιας.

Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι οι παιδίατροι, είναι οι μόνοι ειδικοί που μπορούν να χειρίζονται το θέμα του εμβολιασμού των παιδιών και οι υπόλοιπες ειδικότητες μπορούν μόνο να παραπέμπουν τους γονείς σε εκείνους για συμβουλές.

4. Ποιες είναι οι ασθένειες που προλαμβάνονται με τη χορήγηση των εμβολίων;

Οι κυριότερες ασθένειες, που η επιστήμη πλέον μας έχει δώσει τα όπλα για την πρόληψή τους είναι οι πνευμονιοκοκκικές λοιμώξεις, η διφθερίτιδα, ο κοκκύτης, ο τέτανος, η πολιομυελίτιδα, η ηπατίτιδα Α και Β, η ανεμοβλογιά, η μηνιγγίτιδα, ο αιμόφιλος Β, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας, η γαστρεντερίτιδα από ροτα-ιό και η γρίπη. Υπάρχουν βέβαια και αρκετά άλλα λοιμώδη νοσήματα, που πλέον είναι δυνατόν να προλάβουμε μέσω του έγκαιρου εμβολιασμού των παιδιών.

5. Οι περισσότεροι ενήλικες αγνοούν ότι χρειάζεται και οι ίδιοι να εμβολιάζονται, οπότε δεν το πράττουν. Τι προβλήματα μπορεί να επιφέρει αυτό στην υγεία της οικογένειάς τους ή στο γενικότερο πληθυσμό;

Ο εμβολιασμός συνεχίζεται και στην ενήλικη ζωή και αυτό το γεγονός μεγάλο μέρος του κοινού δυστυχώς δεν το γνωρίζει. Ο μαζικός εμβολιασμός παιδιών και εφήβων κατά τον 20ο και 21ο αιώνα, συντέλεσε στην εξάλειψη των σοβαρών νοσημάτων. Σε αντίθεση, η πολύ μικρή εμβολιαστική κάλυψη των μεγαλύτερων ενηλίκων οδήγησε στην εμφάνιση νοσημάτων που όφειλαν να έχουν εκλείψει. Ο κίνδυνος μετάδοσης των νοσημάτων αυτών και σε άτομα όλων των ηλικιών είναι υπαρκτός, πολύ περισσότερο στη σημερινή εποχή που ευδοκιμεί η αντι-εμβολιαστική εκστρατεία και αυξάνεται το ποσοστό των γονέων που αρνούνται να εμβολιάσουν τα παιδιά τους.

Είναι γνωστό ότι λοιμώξεις, όπως η πνευμονιοκοκκική νόσος έχουν μεγάλες πιθανότητες να εμφανιστούν σε βρέφη και παιδιά μικρότερα από 5 ετών και σε άτομα άνω των 50 ετών, καθιστώντας έτσι τη συγκεκριμένη νόσο μια από τις μεγαλύτερες απειλές νόσησης αλλά και θνητότητας, ιδιαίτερα μάλιστα σε ηλικίες άνω των 50 ετών. Ακόμα περισσότερο μάλιστα, όταν συνυπάρχουν υποκείμενα νοσήματα, όπως η συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, το βρογχικό άσθμα, ο σακχαρώδης διαβήτης, ο χρόνιος αλκοολισμός και το κάπνισμα. Δεν αποτελεί έκπληξη το εύρημα της μελέτης της Ευρωπαϊκής Πνευμονολογικής Εταιρίας, ότι το κόστος της πνευμονίας, τόσο άμεσο (νοσοκομειακή περίθαλψη, φάρμακα) όσο και έμμεσο (χαμένες μέρες εργασίας κ.λπ.) ανέρχεται σε 10 δισ. ευρώ/έτος μόνο στην Ευρώπη! Από την άλλη πλευρά, σύμφωνα με Ελληνική φαρμακοοικονομική μελέτη ο εμβολιασμός με το 13δύναμο συζευγμένο πνευμονιοκοκκικό εμβόλιο οδηγεί σε εξοικονόμηση, μεγαλύτερη από 4 εκατομμύρια ευρώ, ετησίως.

Για τους λόγους αυτούς, η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών, στην περιοδική αναθεώρηση του Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμών(Ε.Π.Ε.) και ακολουθώντας τις διεθνείς οδηγίες θεώρησε σκόπιμο να αναθεωρήσει το ήδη υπάρχον Ε.Π.Ε. για τα παιδιά και να καταρτίσει το Πρόγραμμα Εμβολιασμών εφήβων και ενηλίκων και για τη χώρα μας ώστε να υπάρχουν ενιαίοι «πίνακες αναφοράς» για τους γιατρούς όλων των ειδικοτήτων (και γενικά για τους επαγγελματίες Υγείας) και να εφαρμόζεται ένα «ενιαίο πρόγραμμα εμβολιασμών» για τα παιδιά και για τους ενήλικες. Τα εμβόλια που προτείνονται βάσει αυτών αποζημιώνονται 100% από όλα τα ασφαλιστικά ταμεία.

6. Σε ποιες περιπτώσεις ένας παιδίατρος θα πει ότι ένα παιδί δεν έχει εμβολιαστεί σωστά; Διατρέχει κινδύνους και ποιους;

Το παιδί, που δεν έχει εμβολιαστεί με το σωστό σχήμα εμβολίου (αρχικό σχήμα εμβολιασμού και αναμνηστική δόση) είτε δεν έχει λάβει τις δόσεις στο ενδεδειγμένο χρονοδιάγραμμα, είναι ευαίσθητο να νοσήσει.

Για παράδειγμα, εάν ένα παιδί δεν εμβολιαστεί ενάντια στην μηνιγγίτιδα και νοσήσει, διατρέχει μεγάλο κίνδυνο αναπηρίας ή ακόμα και να πεθάνει. Επίσης, εάν ξεχαστεί η επαναληπτική δόση ενός εμβολίου, το παιδί δεν προστατεύεται 100% ενάντια στον ιό και υπάρχει μεγάλη πιθανότητα κάποια στιγμή στο μέλλον να νοσήσει.

7. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου ένα παιδί δεν πρέπει να εμβολιαστεί;

Σε παιδιά που έχει διαγνωστεί βλάβη του ανοσοποιητικού συστήματος δεν μπορεί να γίνει ο συνηθισμένος εμβολιασμός. Το ίδιο ισχύει και για εκείνα τα παιδιά, στα οποία χορηγείται κορτιζόνη ή χημειοθεραπεία.

8. Πιστεύετε ότι οικονομική κατάσταση στην Ελλάδα έχει χειροτερεύσει την εμβολιαστική κάλυψη των παιδιών, δεδομένου μάλιστα ότι η χώρα μας διαθέτει ένα από τα καλύτερα εμβολιαστικά προγράμματα;

Τα εμβόλια που προτείνονται βάσει του Προγράμματος Εμβολιασμών εφήβων και ενηλίκων αποζημιώνονται ακόμα 100% από όλα τα ασφαλιστικά ταμεία.

Εμβόλια. Ένοχα ή θαυματουργά;

Εμβόλια. Ένοχα ή θαυματουργά;

Τις τελευταίες δεκαετίες έχουν προστεθεί στο πρόγραμμα εμβολιασμού των παιδιών πάρα πολλά εμβόλια. Σήμερα είναι διαθέσιμα στην αγορά εμβόλια για τις πιο κάτω παθήσεις:

  1. Αιμόφιλος Ινφλουέντζας τύπου b (Hib)
  2. Ανεμευλογιά
  3. Γαστρεντερίτιδα από Ρότα Ιό
  4. Γρίπη
  5. Διφθερίτιδα
  6. Ερυθρά
  7. Ηπατίτιδα Α
  8. Ηπατίτιδα Β
  9. Ιλαρά
  10. Ιός των  ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) – Καρκίνος Τραχήλου Μήτρας
  11. Κοκκύτης
  12. Μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος (ορότυποι A, B, C, W135, Y)
  13. Παρωτίτιδα
  14. Πνευμονιοκοκκική νόσος
  15. Πολιομυελίτιδα
  16. Τέτανος
  17. Φυματίωση

 

Επίσης είναι διαθέσιμα για εξειδικευμένες περιπτώσεις (π.χ ταξιδιώτες) εμβόλια για τις πιο κάτω παθήσεις:

Κίτρινος Πυρετός,  Άνθρακας, Τυφοειδής Πυρετός, Εγκεφαλίτιδα από κρότωνες, Ιαπωνική Εγκεφαλίτιδα, Λύσσα, Έρπητας ζωστήρας, Ευλογιά

 

Η πλειοψηφία των εμβολίων χορηγούνται στους πρώτους δώδεκα μήνες της ζωής ενός παιδιού.  Οπότε λοιπόν καταλαβαίνετε ότι αν όλα τα πιο πάνω εμβόλια γινόντουσαν ξεχωριστά το κάθε ένα, θα έπρεπε το παιδί να υποβληθεί στην «ταλαιπωρία» του τσιμπήματος με τη βελόνα πάρα πολλές φορές. Ευτυχώς η επιστήμη κατάφερε να βάλει στην ίδια ένεση πολλαπλά εμβόλια με αποτέλεσμα να μειώσει σημαντικά την ταλαιπωρία του παιδιού, αλλά και το οικονομικό κόστος για τους γονείς. Ταυτόχρονα όμως ξεκίνησαν οι ανησυχίες των γονιών και η δημιουργία του πρώτου μύθου.

 

1ος μύθος – Τα πολλά εμβόλια θα δημιουργήσουν πρόβλημα στο ανοσοποιητικό σύστημα (αμυντικό σύστημα)του παιδιού.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ένα παιδί δέχεται σε σύντομο χρονικό διάστημα ένα μεγάλο αριθμό εμβολιαστικών δόσεων. Υπολογίζεται ότι μέχρι την ηλικία των δύο χρονών θα δεχτεί περίπου 23 δόσεις.

 

Αυτό δεν πρέπει να σας απασχολεί καθόλου. Το παιδί κατακλύζεται καθημερινά από εκατοντάδες αντιγόνα (μικρά σωματίδια που έχουν την ίδια επιρροή στο αμυντικό σύστημα όπως και το εμβόλιο).  Για παράδειγμα, το παιδί έρχεται σε επαφή με χιλιάδες μικροοργανισμούς που βρίσκονται στον αέρα που αναπνέει ή στο φαγητό που τρώει. Σύμφωνα με μελέτες ένα παιδί μπορεί να δεχτεί την ίδια στιγμή μέχρι και 100 000 εμβόλια!  Άρα ο αριθμός των εμβολίων που δίνουμε σε ένα παιδί είναι απλά μια μικρή σταγόνα στον ωκεανό.

 

Επιπλέον έχει απόλυτα ξεκαθαριστεί, ότι οι πιθανές παρενέργειες από τον εμβολιασμό είναι οι ίδιες είτε κάνεις το κάθε εμβόλιο ξεχωριστά ή τα δίνεις όλα μαζί.  Κλασσικό παράδειγμα αποτελεί το εξαδύναμο εμβόλιο όπου χορηγούνται στο παιδί την ίδια ώρα εμβόλια για έξι διαφορετικές αρρώστιες (Διφθερίτιδα, τέτανος, κοκκύτης, ηπατίτιδα Β, πολιομυελίτιδα, Αιμόφιλος Ινφλουέντζας τύπου b).  Οι παρενέργειες είναι οι ίδιες είτε κάνεις το εξαδύναμο εμβόλιο είτε εμβολιάσεις το παιδί ξεχωριστά για την κάθε αρρώστια.

 

2ος μύθος – Τα εμβόλια σχετίζονται με την εμφάνιση  αυτισμού.

Ο θόρυβος αυτός ξεκίνησε με κάποιο άρθρο, το οποίο δημοσιεύτηκε σε ιατρικό περιοδικό  (Lancet) το 1998 και το οποίο συνέδεε το εμβόλιο MMR (Ιλαρά, ερυθρά, παρωτίτιδα) με τον αυτισμό.  To άρθρο αυτό έχει επίσημα αποσυρθεί .  Επιπλέον,  το 2010 αφαιρέθηκε η άδεια ασκήσεως ιατρικού επαγγέλματος από τον κύριο ερευνητή του άρθρου (Andrew Wakefield) . Μάλιστα πολλοί γονείς τώρα ενάγουν (κινούν αγωγή) τους ίδιους τους δικηγόρους τους, που την εποχή εκείνη τους ενθάρρυναν με ψεύτικες ελπίδες,  να κινήσουν αγωγή εναντίον ιατρών και εταιρειών γιατί πίστευαν ότι ο αυτισμός του παιδιού τους οφειλόταν στον εμβολιασμό.

 

Από το 1998 μέχρι σήμερα έχουν γίνει πολλές μελέτες σε μια προσπάθεια να  διευκρινιστεί το όλο θέμα με απόλυτη βεβαιότητα και καμία από αυτές δεν καταλήγει ότι το εμβόλιο MMR σχετίζεται με οποιοδήποτε τρόπο με τον αυτισμό. Μάλιστα μια πρόσφατη μελέτη από την Αυστραλία, στην οποία συμμετείχαν πάνω από ένα εκατομμύριο παιδιά, κατέληξε ότι δεν υπάρχει κανένα στοιχείο που να συνδέει το εμβόλιο με τον αυτισμό.  Το θέμα λοιπόν ξεκαθαρίστηκε πλήρως και ο μύθος αυτός έχει καταρριφθεί ολοκληρωτικά.

 

3ος μύθος – Τα εμβόλια σχετίζονται με την εμφάνιση του νεανικού σακχαρώδη διαβήτη

Χωρίς αμφιβολία τις τελευταίες δεκαετίες έχει αυξηθεί η συχνότητα του νεανικού σακχαρώδη διαβήτη. Πολλές όμως μελέτες, οι οποίες συμπεριέλαβαν μεγάλο αριθμό παιδιών, απέδειξαν ότι τα εμβόλια δεν σχετίζονται με την αύξηση της συχνότητας του σακχαρώδη διαβήτη.

Μάλιστα συστήνεται ότι όλα τα παιδιά με σακχαρώδη διαβήτη θα πρέπει να εμβολιάζονται σύμφωνα με το εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμού.

 

4ος μύθος Αφού εμβολιάζονται τα άλλα παιδιά δε χρειάζεται να εμβολιαστεί το δικό μου μωρό

Η τοποθέτηση αυτή έχει σημαντικές αλήθειες! Πράγματι αν σε μια κοινότητα – πληθυσμό εμβολιαστεί η συντριπτική πλειοψηφία των παιδιών τότε τα λίγα παιδιά που δεν έχουν εμβολιαστεί προστατεύονται γιατί παύει ο μικροοργανισμός να «κυκλοφορεί» στην κοινότητα.  Αυτή η προστασία ονομάζεται προστασία της αγέλης.  Όμως να έχετε στο νου σας τα πιο κάτω:

  1. Το ποσοστό των παιδιών που πρέπει να εμβολιαστεί για να ισχύει η προστασία της αγέλης είναι πολύ ψηλό και διαφέρει από αρρώστια σε αρρώστια.
  2. Δεν εξασφαλίζεται 100% το ανεμβολίαστο παιδί.  Οι άνθρωποι μετακινούνται συνέχεια και εύκολα μπορεί να βρεθεί το παιδί ανάμεσα σε πληθυσμό που κάποιος μπορεί να πάσχει από τη συγκεκριμένη αρρώστια και να κολλήσει.
  3. Επιπλέον πιστεύω ότι είναι ανεύθυνο από μέρους των γονιών να περιμένουν να εμβολιαστούν τα άλλα παιδιά για να προστατεύεται το δικό τους παιδί. Σκεφτείτε απλά ότι αν όλοι σκεφτόντουσαν με τον ίδιο τρόπο τότε δε θα εμβολιαζόταν κανένας.

 

5ος μύθος – Οι θανατηφόρες αρρώστιες έχουν εξαφανιστεί. Γιατί να εμβολιάσω το παιδί μου

Πραγματικά κάποιες θανατηφόρες αρρώστιες έχουν εξαφανιστεί από τις αναπτυγμένες χώρες, όπως ο τέτανος και διφθερίτιδα. Κανένας όμως δε μας εξασφαλίζει ότι δε θα επανεμφανιστούν ποτέ.  Σε πολλές ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου (όπως για παράδειγμα στην Αμερική) παρατηρούνται επιδημίες από τέτοια νοσήματα, παρά το γεγονός ότι η εμβολιαστική κάλυψη είναι πολύ ψηλή.  Η Αμερική έχει πρόσφατα καταγράψει επιδημίες κοκκύτη και ιλαράς! Η μετακίνηση πληθυσμών από χώρα σε χώρα γίνεται πολύ εύκολα στο 21ο αιώνα και εύκολα μπορεί να εισέλθει σε μια χώρα, στην οποία θεωρητικά έχει εξαλειφθεί μια ασθένεια, ασθενής που να πάσχει από αυτή την ασθένεια και να κολλήσει τους ανθρώπους με τους οποίους θα έρθει σε επαφή.

 

Στην Ολλανδία καταγράφηκαν δυο μεγάλες επιδημίες πολιομυελίτιδας το 1984 και 1991 σε θρησκευτικές ομάδες που αρνούνται τον εμβολιασμό.

Επίσης τα καινούρια εμβόλια (Πνευμονιόκοκκου, μηνιγγιτιδόκοκκου, ιός ανθρωπίνων θηλωμάτων κτλ) μας προστατεύουν από ασθένειες, που μπορεί να αποβούν θανατηφόρες, ιδιαίτερα αν δε γίνει έγκαιρη διάγνωση.  Δεν μπορούμε λοιπόν να επαναπαυτούμε στο γεγονός ότι κάποιες αρρώστιες έχουν εξαφανιστεί και να σταματήσουμε τους εμβολιασμούς.

 

6ος μύθος – Το εμβόλιο μας προστατεύει 100% από την αρρώστια.

Λάθος.  Κανένα εμβόλιο δεν παρέχει 100% προστασία. Την ψηλότερη προστασία μάς παρέχουν τα εμβόλια που περιέχουν ζωντανούς εξασθενισμένους ιούς (πχ ιλαρά, ερυθρά, παρωτίτιδα) και είναι περίπου 95%. Τα υπόλοιπα εμβόλια μας παρέχουν προστασία σε ποσοστό περίπου 75-80%.  Συνήθως όμως, αν ένα παιδί αρρωστήσει από την ασθένεια που έχει εμβολιαστεί περνά την ασθένεια πιο ελαφρά.

 

7ος μύθος – Τα εμβόλια περιέχουν τοξικά πρόσθετα ή συντηρητικά

Κάποια εμβόλια περιέχουν άλατα αλουμινίου.  Οι ποσότητες όμως είναι ασήμαντες και πολύ πιο χαμηλές από τα ανώτερα επίπεδα που συνιστούν οι διεθνείς οργανισμοί.  Επιπλέον να έχετε υπόψιν σας ότι τέτοια άλατα καταναλώνουμε όλοι καθημερινά σε σαφώς μεγαλύτερες ποσότητες μέσα από τρόφιμα και φάρμακα.

 

Τα παλιότερα εμβόλια  περιείχαν υδράργυρο σα συντηρητικό.   Πιο συγκεκριμένα χρησιμοποιούσαν thimerosal. Η ουσία αυτή έχει χρησιμοποιηθεί στα εμβόλια για περίπου 80 χρόνια και δεν υπάρχει κανένα επιστημονικό τεκμήριο, που να δείχνει ότι στις ποσότητες που έχει χρησιμοποιηθεί μέσα στα εμβόλια έχει προκαλέσει οποιαδήποτε βλάβη.  Επιπλέον, το συντηρητικό αυτό δε χρησιμοποιείται πια στα περισσότερα εμβόλια που χρησιμοποιούνται διεθνώς.  Συνήθως προστίθεται όταν γίνεται παραγωγή πολλαπλών δόσεων στο ίδιο φιαλίδιο.

 

Είναι τα εμβόλια θαυματουργά;

Τα εμβόλια θεωρούνται ότι είναι μια από τις τρεις πιο σημαντικές «συνεισφορές» της ιατρικής τα τελευταία 150 χρόνια. Οι άλλες δυο είναι τα αντιβιοτικά και η αναισθησία.  Υπολογίζεται ότι τα εμβόλια σώζουν περίπου τρία εκατομμύρια ανθρώπινες ζωές κάθε χρόνο. Επιπλέον προστατεύουν πολύ περισσότερους ανθρώπους από τις αναπηρίες, που πιθανό να προκαλούσαν οι ασθένειες σε αυτούς που πιθανό να ξεπερνούσαν την αρρώστια.

 

«Δυστυχώς» τα εμβόλια είναι θύματα των εμβολίων! Όσο και αν ακούγεται παράδοξη η προηγούμενη πρόταση είναι η σκληρή πραγματικότητα. Λόγω των εμβολίων έχουν εξαφανιστεί πολλές θανατηφόρες ασθένειες για τις οποίες εμβολιαζόμαστε. Οπότε οι γονείς και οι άνθρωποι γενικότερα δεν έρχονται πια σε επαφή με τέτοιους ασθενείς και έτσι αγνοούν τη σοβαρότητα της αρρώστιας.  Τα πράγματα αποκτούν μεγαλύτερη δυσκολία από το γεγονός ότι τα εμβόλια γίνονται σε υγιή παιδιά – ανθρώπους με στόχο την πρόληψη. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι και τα εμβόλια αποτελούν μορφή φαρμάκου από τη στιγμή που εισέρχονται στον οργανισμό. Τα σύγχρονα όμως εμβόλια δεν προκαλούν σοβαρές παρενέργειες και πολλές φορές οι άνθρωποι παρασύρονται από την γνώμη άλλων ανθρώπων, που πιθανό να έχουν λανθασμένα συνδέσει κάποια ασθένεια ή παρενέργεια με κάποιο εμβόλιο. Η ιστορία όμως και η έρευνα έχουν αποδείξει χιλιάδες φορές ότι η εγκατάλειψη των εμβολιαστικών προγραμμάτων μπορεί μόνο  ζημιά να επιφέρει στις κοινότητες. Υπάρχουν δεκάδες τέτοια παραδείγματα διεθνώς.

 

Στην Αγγλία, στις αρχές της δεκαετίας του 1970 οι άνθρωποι έγιναν διστακτικοί στο να εμβολιάζουν τα παιδιά τους εναντίον του κοκκύτη γιατί την περίοδο εκείνη το εμβόλιο είχε ενοχοποιηθεί για εγκεφαλίτιδα.  Το αποτέλεσμα ήταν στην διετία 1977-1979 να καταγραφούν 102 500 περιστατικά κοκκύτη. Δυστυχώς, εκτός από το γεγονός ότι όλοι αυτοί οι ασθενείς και οι οικογένειές τους ταλαιπωρήθηκαν για αρκετές βδομάδες, 27 παιδιά πέθαναν και 17 παιδιά ανέπτυξαν μόνιμη νευρολογική βλάβη.  Μετά από αυτήν την επιδημία, η συντριπτική πλειοψηφία άρχισε να εμβολιάζεται οπότε, όπως βλέπετε και στη σχετική γραφική παράσταση,  τα κρούσματα μειώθηκαν δραματικά και οι θάνατοι εξαφανίστηκαν.

Την τελευταία δεκαετία έχουμε στη διάθεσή μας καινούρια εμβόλια, που απέδειξαν  ακόμα μια φορά, πόσο μπορεί να προστατεύσουν τους ανθρώπους. Θα αναφερθώ σε δυο σημαντικά εμβόλια πολύ επιγραμματικά.

 

Εμβόλιο εναντίον του μηνιγγιτιδοκόκκου

Ο μηνιγγιτιδόκοκκος μπορεί να προκαλέσει μηνιγγίτιδα (μόλυνση των μηνίγγων, μεμβράνη που καλύπτει τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό και του εγκεφαλονωτιαίου υγρού, το υγρό που κυκλοφορεί γύρω από τον εγκέφαλο και νωτιαίο μυελό) και σηψαιμία (μόλυνση του αίματος και συνεπώς όλου του ανθρώπινου σώματος).  Αν ένα παιδί αρρωστήσει από μηνιγγίτιδα ή σηψαιμία, τότε έχει πολύ μεγάλη πιθανότητα να πεθάνει ακόμα και στα καλύτερα ιατρικά κέντρα του κόσμου. Μάλιστα πολλοί από αυτούς που θα επιβιώσουν έχουν μόνιμες βλάβες στο σώμα τους, μέχρι και σημαντικούς ακρωτηριασμούς (απώλεια χεριών, ποδιών κτλ). Την τελευταία δεκαετία κυκλοφορούν εμβόλια που μπορεί να προστατεύσουν από πολλά στελέχη του μικροβίου αυτού (A, B, C, W-135, Y). Σε χώρες όπου έγινε καθολικός εμβολιασμός, τα κρούσματα μειώθηκαν δραματικά και κατ’ επέκταση οι θάνατοι.  Τέτοιες χώρες είναι για παράδειγμα η Αγγλία και η Αυστραλία. Πολύ παραστατική είναι η γραφική παράσταση που καταγράφει τα κρούσματα μηνιγγίτιδας από  μηνιγγιτιδόκοκκο C στην Αγγλία από τη χρονιά που εφαρμόστηκε ο εμβολιασμός.  Βλέπετε ξεκάθαρα την κάθετη πτώση των κρουσμάτων από περίπου 1000 που ήταν το 1999 σε σχεδόν μηδέν το 2011!

 

Εμβόλιο εναντίον του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων.

Ο ιός αυτός μεταδίδεται με τη σεξουαλική επαφή και μπορεί, αν παραμείνει για μεγάλο χρονικό διάστημα στο ανθρώπινο σώμα να προκαλέσει καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, του πέους, του αιδοίου και του πρωκτού.  Από αυτές τις μορφές καρκίνου, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο πιο συχνός και γι’ αυτό το εμβόλιο  ονομάστηκε «Εμβόλιο εναντίον του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας». Το εμβόλιο τούτο προστατεύει σχεδόν 100% , όποιον εμβολιαστεί, και σε χώρες όπου έγινε καθολικός εμβολιασμός τα κρούσματα του καρκίνου έχουν κάθετη πτώση.

 

Συμπέρασμα

Η ιατρική έχει περάσει τις τελευταίες εκατονταετίες από τα πιο κάτω στάδια ανάπτυξης. Στην αρχή οι γιατροί θεράπευαν τα συμπτώματα. Δεν γνώριζαν για τις αρρώστιες. Στη συνέχεια έγινε κατορθωτό να προσδιορίσουμε ασθένειες και τους τρόπους που η κάθε μια θεραπεύεται.

 

Η σύγχρονη ιατρική επικεντρώνεται στην πρόληψη και στη θεραπεία πλέον του ασθενή, γιατί ξέρουμε πια, ότι ο κάθε ασθενής που πάσχει από την ίδια ασθένεια πιθανό να χρειάζεται και διαφορετική θεραπεία.

Είναι σε όλους γνωστή η ρύση «Η πρόληψη αποτελεί την καλύτερη θεραπεία». Τα εμβόλια αποτελούν τον πιο αποτελεσματικό, ασφαλή και φτηνό τρόπο πρόληψης σοβαρών ασθενειών.

Στο χέρι μας είναι να προστατεύσουμε τα παιδιά μας.

Ερυθρά στα παιδιά

Τι προκαλεί την ερυθρά;
Ιός της ερυθράς. Ο ιός αυτός μπαίνει στον οργανισμό από την μύτη ή το στόμα και κυκλοφορεί σε ολόκληρο τον οργανισμό.

Ποια τα συμπτώματα της ερυθράς;
Το παιδί παρουσιάζει πυρετό, ο οποίος συνήθως δεν είναι ψηλός. Ταυτόχρονα παρουσιάζει διόγκωση των αδένων που βρίσκονται κάτω από τον λαιμό και πίσω από τα αυτιά, Την δεύτερη προς τρίτη μέρα παρουσιάζουν το χαρακτηριστικό εξάνθημα που ξεκινά συνήθως πίσω από τα αυτιά και επεκτείνεται σταδιακά προς τα κάτω. Το εξάνθημα είναι ροζ προς κόκκινες κηλίδες διαμέτρου 2-3 χιλιοστών. Δεν προκαλεί φαγούρα και αρχίζει να φεύγει με τη σειρά που εμφανίστηκε. Συνολικά διαρκεί περίπου πέντε μέρες.
Άλλα συμπτώματα που μπορεί να παρουσιάσει το παιδί είναι τα εξής:
• Επιπεφυκίτιδα (κόκκινα μάτια)
• Ρινίτιδα (“να τρέχει η μύτη”)
• Αρθρίτιδα (πόνος και φούσκωμα στις αρθρώσεις)

Χρόνος επώασης
Ο χρόνος που χρειάζεται για να εκδηλώσει την αρρώστια ένα παιδί που ήρθε σε επαφή με τον ιό είναι 14-21 μέρες.

Πότε μεταδίδει τον ιό το άρρωστο παιδί;
Ο άρρωστος μεταδίδει τον ιό μια βδομάδα πριν την εμφάνιση των συμπτωμάτων μέχρι και μια βδομάδα μετά. Ο ιός της ερυθράς μεταδίδεται με σταγονίδια από την μύτη ή το στόμα που περιέχουν τον ιό.

Πόσο διαρκεί η αρρώστια;
Το εξάνθημα διαρκεί 2-5 μέρες και ο άρρωστος αναρρώνει πλήρως σε 7 μέρες.

Επηρεάζει την εγκυμοσύνη η ερυθρά;
Όταν αρρωστήσει μια έγκυος γυναίκα υπάρχει κίνδυνος να μολυνθεί και το έμβρυο. Ο κίνδυνος αυτός είναι μεγαλύτερος στο πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης και μπορεί να γεννηθεί παιδί με συγγενή ερυθρά. Τα νεογέννητα αυτά μπορεί να παρουσιάσουν κώφωση, ανωμαλίες από την καρδιά, το συκώτι, τα μάτια. Επίσης μπορεί να παρουσιάσουν διαταραχές στην ανάπτυξη τους. Για αυτό είναι πολύ χρήσιμο για την γυναίκα να είναι σίγουρη ότι έχει αρρωστήσει από ερυθρά ή έχει εμβολιαστεί προτού αποφασίσει να μείνει έγκυος.

Μπορεί κανείς να προφυλαχτεί από την ερυθρά;
Υπάρχει κατάλληλο εμβόλιο του οποίου η πρώτη δόση γίνεται σε ηλικία 10-12 μηνών και η δεύτερη δόση σε ηλικία 4-5 χρονών.

Υπάρχει θεραπεία;
• Αντιπυρετικά, κατά προτίμηση παρακεταμόλη για την αντιμετώπιση του πυρετού.
• Δεν χρειάζεται να είναι στο κρεβάτι, αλλά καλό είναι να περιοριστεί στο σπίτι.
• Αντιβίωση δε χρειάζεται.

Κοκκύτης στα παιδιά

Τι προκαλεί τον κοκκύτη;
Οφείλεται στον αιμόφιλο του κοκκύτη. Ο μικροοργανισμός αυτός μπαίνει στον οργανισμό από την μύτη ή το στόμα και κυκλοφορεί σ` ολόκληρο τον οργανισμό. Τα παιδιά και γενικά οι άνθρωποι μολύνονται από τα σταγονίδια που εκπέμπει ό άρρωστος όταν μιλά, βήχει ή φταρνίζεται.

Ποια τα συμπτώματα του κοκκύτη;
Τα πρώτα συμπτώματα δίνουν την εντύπωση ότι το παιδί περνά ένα απλό κρυολόγημα. Παρουσιάζει δηλαδή, βήχα, ελαφρό πυρετό, τρέχουν τα μάτια του και η μύτη του. Τα πιο πάνω συμπτώματα διαρκούν 1-2 βδομάδες και στην συνέχεια ο βήχας αρχίζει να γίνεται πιο έντονος και πιο συχνός. Επίσης ο βήχας αρχίζει να γίνεται παροξυσμικός. Ο παροξυσμικός βήχας χαρακτηρίζεται από απότομη εισπνοή αέρα που ακολουθείται με 5-10 προσπάθειες για βήχα. Αυτές οι απανωτές προσπάθειες για βήχα διακόπτονται με απότομη εισπνοή κατά την οποία ακούγεται και ένας χαρακτηριστικός θόρυβος (σιγμός). Παροξυσμικά επεισόδια βήχα θα παρουσιάζει αρκετά το παιδί μέχρι που να μπορέσει να αποβάλλει κάποιο κομμάτι βλέννας. Πολλές φορές το επεισόδιο του παροξυσμικού βήχα ακολουθείται από εμετό. Το στάδιο αυτό διαρκεί 2-4 βδομάδες και σταδιακά το παιδί αρχίζει να αναρρώνει. Ο κοκκύτης μπορεί να προκαλέσει τις ακόλουθες επιπλοκές:
• Πνευμονία, είναι η συχνότερη επιπλοκή και μπορεί να οφείλεται στον ίδιο μικροοργανισμό που προκάλεσε τον κοκκύτη ή σε ένα καινούριο μικροοργανισμό.
• Εμφάνιση σπασμών.
• Αιμορραγίες από την μύτη ή ακόμη και αιμορραγίες στον ίδιο τον εγκέφαλο.
• Μπορεί να δαγκώσουν την γλώσσα τους κατά τον παροξυσμικό βήχα.

Χρόνος επώασης
Ο χρόνος που χρειάζεται για να εκδηλώσει την αρρώστια ένα παιδί που ήρθε σε επαφή με τον μικροοργανισμό είναι συνήθως 7-14 μέρες .

Πότε μεταδίδει το μικρόβιο το άρρωστο παιδί;
Ο άρρωστος μεταδίδει τον μικροοργανισμό μόλις αρχίσει ο παροξυσμικός βήχας μέχρι και 3 βδομάδες μετά. Ο μικροοργανισμός αυτός μεταδίδεται με σταγονίδια από την μύτη ή το στόμα που περιέχουν τον μικροοργανισμό. Μεταδίδεται πολύ εύκολα. Άτομα που μένουν στο ίδιο σπίτι με τον άρρωστο έχουν πιθανότητα 80-100% να μολυνθούν.

Πόσο διαρκεί η αρρώστια;
Ο κοκκύτης διαρκεί συνολικά σχεδόν δυο μήνες. Το παιδί ταλαιπωρείται πραγματικά για τουλάχιστο 3 βδομάδες με ένα μήνα.

Μπορεί κανείς να προφυλαχτεί από τον κοκκύτη;
Υπάρχει κατάλληλο εμβόλιο που η πρώτη δόση γίνεται σε ηλικία 2 μηνών. Σήμερα κυκλοφορεί το λεγόμενο ακυτταρικό εμβόλιο του κοκκύτη το οποίο είναι το ίδιο αποτελεσματικό με ελάχιστες επιπλοκές.

Υπάρχει θεραπεία;
Ένα μεγάλο ποσοστό των παιδιών με κοκκύτη θα χρειαστεί να νοσηλευτούν σε νοσοκομείο. Στο νοσοκομείο τα παιδιά αυτά απομονώνονται από τους υπόλοιπους ασθενείς για να μην τους μεταδώσουν την αρρώστια. Στο παιδί χορηγείται συγκεκριμένο αντιβιοτικό (ερυθρομυκίνη), το οποίο δυστυχώς δεν αλλάζει την πορεία της αρρώστιας αλλά περιορίζει την επέκταση του μικροοργανισμού στους άλλους ανθρώπους. Ο γιατρός μπορεί επίσης να αποφασίσει την χορήγηση κάποιου φαρμάκου με nebulizer ή να δώσει οδηγίες να αναρροφούνται τα πηκτά φλέγματα από το παιδί σας. Τα αντιβηχικά φάρμακα δεν καταπραΰνουν το βήχα για αυτό και δεν χρησιμοποιούνται. Στο στάδιο του παροξυσμικού βήχα το παιδί μπορεί να παρουσιάζει αρκετούς εμετούς. Για αυτό είναι καλό να το σιτίζετε τακτικά με μικρά ελαφριά γεύματα. Προτιμάτε τους χυμούς και γενικά τα υγρά. Σημαντική είναι η παρακολούθηση για πιθανές επιπλοκές που πρέπει να αντιμετωπίζονται άμεσα. Αν το παιδί νοσηλεύεται στο νοσοκομείο είναι δουλειά του γιατρού. Αν όμως είστε στο σπίτι πρέπει να σας εξηγήσει ο γιατρός τι πρέπει να προσέξετε.

Απευθυνθείτε αμέσως στον παιδίατρο σας αν το παιδί παρουσιάσει:
•  Αλλαγή στον τρόπο που αναπνέει.
•  Κάνει ψηλό πυρετό.
•  Παρουσιάσει σπασμούς.

Παρωτίτιδα στα παιδιά

Τι προκαλεί την παρωτίτιδα;
Ιός της παρωτίτιδας. Προσβάλλει την παρωτίδα, ένα αδένα που η δουλειά του είναι να παράγει σάλιο. Ο αδένας αυτός βρίσκεται μεταξύ της σιαγόνας και του αυτιού. Ο ιός αυτός προσβάλλει όλο το σώμα αλλά ειδικότερα τους αδένες που παράγουν σάλιο.

Ποια τα συμπτώματα της παρωτίτιδας;
Διόγκωση της παρωτίδας που προκαλεί πόνο ειδικά όταν το παιδί καταπίνει ή μιλά. Συνήθως συνοδεύεται από πυρετό που μπορεί να φθάσει τους 40ο C . Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων διογκώνονται οι αδένες και από τις δυο πλευρές. Ο δεύτερος ακολουθεί την διόγκωση του πρώτου κατά 2-3 μέρες.
Προσβολή των όρχεων. Στους νεαρούς ενήλικες ο ιός της παρωτίτιδας μπορεί να προσβάλει τους όρχεις και να προκαλέσει ορχίτιδα. Αυτό είναι αρκετά επικίνδυνο γιατί μπορεί να προκληθεί βλάβη στον όρχι και να καταστεί ο άρρωστος στείρος. Ο εμβολιασμός λοιπόν των αγοριών εναντίον του ιού της παρωτίτιδας είναι απαραίτητος. Προσβολή του εγκεφάλου. Τα συμπτώματα αρχίζουν 2-3 μέρες μετά την διόγκωση της παρωτίδας και αυτά είναι ψηλός πυρετός, πονοκέφαλος, έμετοι, υπνηλία και σπασμοί.
Επίσης μπορεί να προσβάλει το πάγκρεας και τις ωοθήκες στα κορίτσια.
Ένας στους τέσσερις αρρώστους θα περάσει πολύ ήπια την παρωτίτιδα και να μην την πάρει καν είδηση.

Χρόνος επώασης
Ο χρόνος που χρειάζεται για να εκδηλώσει την αρρώστια ένα παιδί που ήρθε σε επαφή με τον ιό είναι 12-25 μέρες.

Πότε μεταδίδει τον ιό το άρρωστο παιδί;
Ο άρρωστος μεταδίδει τον ιό 3 μέρες πριν την εμφάνιση των συμπτωμάτων μέχρι και μια βδομάδα μετά. Ο ιός της παρωτίτιδας αποβάλλεται από τα ούρα μέχρι και 3 βδομάδες μετά τη νόσηση.

Πόσο διαρκεί η αρρώστια;
Η αρρώστια διαρκεί περίπου 10 μέρες.

Επηρεάζει την εγκυμοσύνη η παρωτίτιδα;
Δεν έχει βρεθεί ότι ο ιός της παρωτίτιδας μπορεί να προσβάλει το έμβρυο και να προκαλέσει βλάβες.

Μπορεί κανείς να προφυλαχτεί από την παρωτίτιδα;
Υπάρχει κατάλληλο εμβόλιο του οποίου η πρώτη δόση γίνεται σε ηλικία 10-12 μηνών και η δεύτερη δόση σε ηλικία 4-5 χρονών.

Υπάρχει θεραπεία;
•  Χορηγείτε αντιπυρετικά, κατά προτίμηση παρακεταμόλη για την αντιμετώπιση του πυρετού.
•  Να αποφεύγει το παιδί τα ξινά φαγητά και χυμούς, γιατί ερεθίζουν την παρωτίδα.
•  Δε χρειάζεται να είναι στο κρεβάτι, αλλά καλό είναι να περιοριστεί στο σπίτι.
•  Αντιβίωση δε χρειάζεται.

Οστρακιά στα παιδιά

Τι προκαλεί οστρακιά;
Η οστρακιά οφείλεται σε ένα μικρόβιο που λέγεται β-αιμολυτικός στρεπτόκοκκος. Το μικρόβιο αυτό παράγει μια ουσία (τοξίνη) η οποία προκαλεί το χαρακτηριστικό εξάνθημα στα ευαίσθητα παιδιά. Δεν αναπτύσσουν όλα τα παιδιά οστρακιά. Επιπλέον, ούτε όλοι οι στρεπτόκοκκοι προκαλούν οστρακιά. Μπορεί δυο αδελφάκια να μολυνθούν από τον ίδιο στρεπτόκοκκο, το ένα παιδί να εμφανίσει οστρακιά ενώ το άλλο παιδί όχι.

Συμπτώματα οστρακιάς; 
Το άρρωστο παιδί με οστρακιά μπορεί να παρουσιάσει πυρετό, πόνο στην κοιλιά, εμετούς ή πονόλαιμο. Το εξάνθημα εμφανίζεται δυο μέρες μετά, ξεκινά από το λαιμό και το πρόσωπο ενώ αφήνει ανεπηρέαστη την περιοχή γύρω από το στόμα. Επίσης το εξάνθημα παρουσιάζεται πρώτα κάτω από τις μασχάλες και στους βουβώνες. Στη συνέχεια επεκτείνεται σε όλο το σώμα. Το εξάνθημα αποτελείται από μικρές κόκκινες κηλίδες οι οποίες δίνουν την εντύπωση του βελούδου. Εξαφανίζεται αν το πιέσετε με το χέρι. Γύρω από τις αρθρώσεις στα παιδιά με οστρακιά μπορεί να παρατηρήσετε κόκκινες γραμμές, που λέγονται σημείο Pastia. Το εξάνθημα διαρκεί 4-5 μέρες και σταδιακά εξαφανίζεται ξεφλουδίζοντας το δέρμα. Η γλώσσα στα παιδιά με οστρακιά στην αρχή είναι άσπρη, στη συνέχεια γίνεται κατακόκκινη και η επιφάνεια της μοιάζει με την επιφάνεια της φράουλας για αυτό λέγεται μοροειδής γλώσσα. Οι αμυγδαλές παιδιού με οστρακιά είναι κόκκινες και καλυμμένες με πύο. Επίσης οι αδένες στο λαιμό μπορεί να είναι διογκωμένοι.

Χρόνος επώασης οστρακιάς
Ο χρόνος που χρειάζεται για να εκδηλώσει την οστρακιά ένα παιδί που ήρθε σε επαφή με το μικρόβιο είναι 2-7 μέρες.

Πότε μεταδίδει το μικρόβιο το άρρωστο παιδί με οστρακιά;
Το άρρωστο παιδί με οστρακιά  μεταδίδει το μικρόβιο με τις εκκρίσεις της μύτη ή του λαιμού. Επίσης ένα παιδί μπορεί να μολυνθεί αν έρθει σε επαφή με το δέρμα αρρώστου με μολυσματικό κηρίον (μόλυνση του δέρματος από στρεπτόκοκκο) ή αν μοιραστεί μαζί με το άρρωστο παιδί την ίδια πετσέτα ή άλλα ρούχα.

Πόσο διαρκεί η οστρακιά;
Ο πυρετός σε παιδί με οστρακιά συνήθως υποχωρεί σε 3-4 μέρες. Το εξάνθημα της οστρακιά εξαφανίζεται σε 5-6 μέρες. Την υποχώρηση του εξανθήματος της οστρακιάς ακολουθεί το ξεφλούδισμα δέρματος, το οποίο διαρκεί 5-10 μέρες.

Επιπλοκές οστρακιάς;

Οι κυριότερες επιπλοκές της οστρακιάς είναι:
1. Ρευματικός πυρετός (προσβάλλει τις αρθρώσεις, καρδιά).
2. Απόστημα γύρω στις αμυγδαλές.

Θεραπεία οστρακιάς – Συμβουλές σε γονείς

Γονείς, ακολουθήστε τις πιο κάτω συμβουλές για να βοηθήσετε το άρρωτο παιδί με οστρακιά:
• Αντιπυρετικά, κατά προτίμηση παρακεταμόλη για το πυρετό.
• Φροντίστε έτσι ώστε το άρρωστο παιδί με οστρακιά να μην έρχεται σε στενή επαφή με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας, ειδικά αν υπάρχουν βρέφη.
• Να μην χρησιμοποιούν οι άλλοι τα προσωπικά αντικείμενα του παιδιού με οστρακιά.
• Να πλένετε προσεκτικά τα χέρια σας όταν φροντίζετε το άρρωστο παιδί.
• Προσφέρετε στο παιδί μπόλικα υγρά, μαλακά φαγητά γιατί συνήθως τα παιδιά αυτά δυσκολεύονται να καταπιούν.
• Αν το παιδί είναι μεγάλο, μπορεί να κάνει γαργάρες με κάποιο αντισηπτικό φάρμακο.
• Σιγουρευτείτε ότι το παιδί παίρνει το αντιβιοτικό το οποίο συνέστησε ο παιδίατρος.
• Χρειάζεται οπωσδήποτε να επισκεφθείτε το παιδίατρο του παιδιού, ο οποίος ίσως ζητήσει να γίνουν κάποιες εξετάσεις (όπως καλλιέργεια εκκρίσεων από τις αμυγδαλές) για να επιβεβαιώσει την παρουσία του μικροβίου. Μαζί με το αντιβιοτικό μπορεί να συνταγογραφήσει κάποια φάρμακα για την περιποίηση του δέρματος.

Ιλαρά στα παιδιά

Τι προκαλεί την ιλαρά;
Ιός της ιλαράς. Ο ιός αυτός μπαίνει στον οργανισμό από την μύτη ή το στόμα και κυκλοφορεί σε ολόκληρο τον οργανισμό. Βρέφη μικρότερα των 6 μηνών δεν αρρωσταίνουν γιατί έχουν ακόμη αντισώματα εναντίον της ιλαράς από την μητέρα τους.

Ποια τα συμπτώματα της ιλαράς;
Στην αρχή της αρρώστιας ,ο άρρωστος δίνει την εικόνα ενός κοινού κρυολογήματος. Έχει δηλαδή, ρινική καταρροή, πυρετό, κόκκινα μάτια που “τρέχουν”, και βήχα. Την τέταρτη περίπου μέρα ,ο πυρετός είναι πιο ψηλός και εμφανίζεται το εξάνθημα ,πρώτα στο κεφάλι και σταδιακά επεκτείνεται προς το υπόλοιπο σώμα. Το εξάνθημα αποτελείται από κόκκινες κηλίδες που σε πολλά σημεία ενώνονται μεταξύ τους. Το εξάνθημα διαρκεί περίπου 5-6 μέρες και αρχίζει να φεύγει με την ίδια σειρά που εμφανίστηκε.Στα σημεία του δέρματος που το εξάνθημα φεύγει μπορεί να παρουσιαστεί ελαφρό ξεφλούδισμα. Μια μέρα πριν την εμφάνιση του εξανθήματος ,μπορεί ο άρρωστος να παρουσιάσει τις κηλίδες Koplik.Πρόκειται για μικρές άσπρες κηλίδες, που στην περιφέρεια τους έχουν κόκκινη ζώνη και βρίσκονται μέσα στο στόμα, στη μέσα πλευρά από τα μάγουλα.

Η ιλαρά μπορεί να προκαλέσει τις ακόλουθες επιπλοκές:
• Πνευμονία
• Βρογχιολίτιδα-Βρογχίτιδα
• Μυοκαρδίτιδα
• Εγκεφαλίτιδα

Χρόνος επώασης
Ο χρόνος που χρειάζεται για να εκδηλώσει την αρρώστια ένα παιδί που ήρθε σε επαφή με τον ιό είναι περίπου 12 μέρες.

Πότε μεταδίδει τον ιό το άρρωστο παιδί;
Ο άρρωστος μεταδίδει τον ιό της ιλαράς 4 μέρες πριν την εμφάνιση του εξανθήματος μέχρι και 4 μέρες μετά. Ο ιός της μεταδίδεται με σταγονίδια από την μύτη ή το στόμα που περιέχουν τον ιό. Μεταδίδεται πολύ εύκολα. Άτομα που μένουν στο ίδιο σπίτι με τον άρρωστο έχουν πιθανότητα 90% να μολυνθούν.

Πόσο διαρκεί η αρρώστια;
Το εξάνθημα διαρκεί 7-9 μέρες και ο άρρωστος αναρρώνει πλήρως σε 10-14 μέρες.

Επηρεάζει την εγκυμοσύνη η ιλαρά;
Δεν έχει βρεθεί ότι ο ιός της ιλαράς μπορεί να προσβάλει το έμβρυο και να προκαλέσει βλάβες.

Μπορεί κανείς να προφυλαχτεί από την ιλαρά;
Υπάρχει κατάλληλο εμβόλιο ,του οποίου η πρώτη δόση γίνεται σε ηλικία 13-15 μηνών και η δεύτερη δόση σε ηλικία 4-6 χρονών. Σε ειδικές περιπτώσεις (έγκυες γυναίκες, άτομα με καρκίνο, άτομα με μειωμένο αμυντικό σύστημα) μπορούμε να χορηγήσουμε έτοιμα αντισώματα (υπεράνοσος γ-σφαιρίνη), για να προστατεύσουμε τα άτομα αυτά από την ιλαρά. Η γ-σφαιρίνη μπορεί να δοθεί το αργότερο μέχρι και 6 μέρες από την ημέρα που το άτομο ήρθε σε επαφή με τον άρρωστο. Η γ-σφαιρίνη θα τον προστατεύσει πλήρως ή αν αρρωστήσει θα είναι πιο ήπια τα συμπτώματα.

Υπάρχει θεραπεία;
• Χορηγείτε αντιπυρετικά, κατά προτίμηση παρακεταμόλη για την αντιμετώπιση του πυρετού.
• Δε χρειάζεται αντιβίωση.
• Να πίνουν μπόλικα υγρά για να μην αφυδατωθούν από τον ψηλό πυρετό.
• Να ξεκουράζονται στο κρεβάτι και να αποφεύγουν το διάβασμα ή την παρακολούθηση της τηλεόρασης, γιατί τα μάτια τους είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα.

Ανεμοβλογιά στην παιδική ηλικία

Τι προκαλεί την ανεμοβλογιά;
Ο ιός της ανεμοβλογιάς. Ο ιός της ανεμοβλογιάς ανήκει στην ομάδα των ερπητοϊών. Ο ιός αυτός μπαίνει στον οργανισμό από την μύτη ή το στόμα και κυκλοφορεί σε ολόκληρο τον οργανισμό. Βρέφη μικρότερα των 6 μηνών έχουν μικρότερη πιθανότητα να αρρωστήσουν γιατί έχουν ακόμη αντισώματα εναντίον της ανεμοβλογιάς από την μητέρα τους, με την προϋπόθεση ότι η μητέρα αρρώστησε στο παρελθόν από ανεμοβλογιά.

Ποια τα συμπτώματα της ανεμοβλογιάς;
Η αρρώστια ξεκινά συνήθως με ελαφρό πυρετό και πολύ σύντομα εμφανίζονται οι χαρακτηριστικές φυσαλίδες. Οι φυσαλίδες ξεκινούν από τον κορμό και το πρόσωπο και μπορεί να εμφανιστούν σε οποιοδήποτε σημείο του δέρματος, όπως στα γεννητικά όργανα, μέσα στο στόμα, μέσα στο αυτί, στη μύτη. Πάντοτε θα δείτε, αν ψάξετε καλά, τέτοιες φυσαλίδες και στο δέρμα της κεφαλής. Οι φυσαλίδες αυτές έχουν διάμετρο 5-10 χιλιοστά και η βάση τους είναι κόκκινη. Το εξάνθημα αυτό εμφανίζεται με διαδοχικά κύματα. Δηλαδή μπορεί την μια μέρα να παρουσιάσει εκατό βλάβες, την επομένη να εμφανιστούν καινούριες και την μεθεπόμενη καινούριες βλάβες. Παρουσιάζει συνήθως 2-4 κύματα (στην ιατρική λέγονται εκθύσεις). Για αυτό το λόγο δεν είναι και σταθερό το χρονικό διάστημα που διαρκεί η ανεμοβλογιά.
Οι φυσαλίδες 4-5 μέρες μετά την εμφάνιση τους αρχίζουν να ξηραίνονται.
Το παιδί παρουσιάζει έντονο κνησμό για αυτό και βλέπουμε τα παιδιά αυτά να ξύνονται συνεχώς.
Πολύ συχνά τα παιδιά μπορεί να παρουσιάσουν βήχα, ρινίτιδα, πόνο στο λαιμό όταν καταπίνουν και πόνο στην κοιλιά.
Η σοβαρότητα της αρρώστιας διαφέρει από άτομο σε άτομο. Μπορεί να μην παρουσιάσουν καν πυρετό, να παρουσιάσουν ελάχιστες φυσαλίδες ή να παρουσιάσουν ψηλό πυρετό με πολλές φυσαλίδες που να καλύπτουν όλο το σώμα. Συνήθως τα μικρότερα παιδιά περνούν την αρρώστια πιο ελαφρά σε αντίθεση με τα μεγαλύτερα παιδιά και τους ενήλικες. Επίσης τα αδελφάκια των παιδιών με ανεμοβλογιά, παρουσιάζουν συνήθως, πιο σοβαρά την αρρώστια.

Η ανεμοβλογιά μπορεί να προκαλέσει τις ακόλουθες επιπλοκές, παρά το γεγονός ότι θεωρείται “ελαφρά αρρώστια”:
• Πνευμονία
• Εγκεφαλίτιδα
• Ηπατίτιδα
• Νεφρίτιδα
• Μολύνσεις των φυσαλίδων. Αυτή είναι η πιο συχνή επιπλοκή.

Πολύ επιρρεπή στις επιπλοκές είναι τα ανοσοκατασταλμένα άτομα (αυτά με μειωμένο αμυντικό σύστημα), στα οποία η ανεμοβλογιά μπορεί να είναι θανατηφόρα. Για αυτό τα ανοσοκατασταλμένα άτομα δεν πρέπει να έρχονται σε επαφή με άτομα που έχουν ανεμοβλογιά.

Χρόνος επώασης
Ο χρόνος που χρειάζεται για να εκδηλώσει την αρρώστια ένα παιδί που ήρθε σε επαφή με τον ιό είναι 7-21 μέρες.

Πότε μεταδίδει το μικρόβιο το άρρωστο παιδί;
Ο άρρωστος μεταδίδει τον ιό 2 μέρες πριν την εμφάνιση του εξανθήματος μέχρι και 6 μέρες μετά. Ο ιός της ανεμοβλογιάς μεταδίδεται με σταγονίδια από την μύτη ή το στόμα ,που περιέχουν τον ιό. Μεταδίδεται πολύ εύκολα. Άτομα που μένουν στο ίδιο σπίτι με τον άρρωστο έχουν πιθανότητα 95% να μολυνθούν. Η μετάδοση του ιού μπορεί να γίνει και με το υγρό των φασαλίδων.

Πόσο διαρκεί η αρρώστια;
Το εξάνθημα διαρκεί 6-8 μέρες και ο άρρωστος αναρρώνει πλήρως σε 8 περίπου μέρες. Η πτώση όμως των εφελκίδων (η κρούστα που σχηματίζεται πάνω από τις φυσαλίδες) μπορεί να αργήσει πολύ περισσότερο.

Επηρεάζει την εγκυμοσύνη η ανεμοβλογιά;
Αν η έγκυος αρρωστήσει το πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης έχει πάρα πολύ μικρή πιθανότητα (<1%) να προκληθεί βλάβη στο έμβρυο. Ο κίνδυνος είναι μεγάλος αν η έγκυος αρρωστήσει 2 μέρες πριν γεννήσει μέχρι και 4 μέρες μετά την γέννα. Τότε το νεογέννητο μπορεί να αρρωστήσει πολύ βαριά.

Προφύλαξη
Μπορεί κανείς να προφυλαχτεί από την ανεμοβλογιά;
Υπάρχει κατάλληλο εμβόλιο που γίνεται σε ηλικία 12 μηνών. Αν το παιδί είναι 1-12 χρονών χρειάζεται μια μόνο δόση. Αν είναι μεγαλύτερο χρειάζονται δυο δόσεις. Το εμβόλιο δεν έχει ουσιαστικά καμία παρενέργεια και προστατεύει από την αρρώστια σε ποσοστό 80-90%. Αυτοί που παρουσιάζουν ανεμοβλογιά παρά τον εμβολιασμό εμφανίζουν πολύ ελαφρά συμπτώματα. Σε ειδικές περιπτώσεις (άτομα με καρκίνο, άτομα με μειωμένο αμυντικό σύστημα, νεογνά μητέρων που αρρώστησαν με την γέννηση τους) μπορούμε να χορηγήσουμε έτοιμα αντισώματα (υπεράνοσος γ-σφαιρίνη), για να προστατεύσουμε τα άτομα αυτά από την ανεμοβλογιά. Η γ-σφαιρίνη θα τον προστατεύσει πλήρως ή αν αρρωστήσει θα είναι πιο ήπια τα συμπτώματα.

Υπάρχει θεραπεία;
• Αντιπυρετικά, κατά προτίμηση παρακεταμόλη για την αντιμετώπιση του πυρετού. ΜΗ δίνετε ποτέ ασπιρίνη γιατί η χρησιμοποίηση της ασπιρίνης στα παιδιά με ανεμοβλογιά έχει ενοχοποιηθεί για την εμφάνιση του συνδρόμου Reye (βαριά αρρώστια που προσβάλλει τον εγκέφαλο και τα νεφρά).
• Αντιβίωση δε χρειάζεται.
• Υπάρχει φάρμακο που μπορεί να περιορίσει τη νόσο και λέγεται ακυκλοβίρη. Μπορείτε να το πάρετε μόνο μετά από εξέταση και συνταγογράφηση του φαρμάκου από τον παιδίατρο σας.
• Για τον κνησμό υπάρχουν ειδικές λοσιόν (calamine lotion) που μπορείτε να βάλετε στο σώμα του παιδιού καθώς επίσης και ειδικά αντιϊσταμινικά φάρμακα, τα οποία όμως μπορείτε να πάρετε μόνο με την συμβουλή του παιδιάτρου σας.
• Κόβετε τα νύχια του παιδιού σας για να μην ξύνεται και να μολύνει τις φυσαλίδες.

Απευθυνθείτε αμέσως στον παιδίατρο σας αν το παιδί παρουσιάσει:
• Έντονο πονοκέφαλο
• Σύγχυση
• Υπνηλία
• Ευερεθιστότητα
• Επανειλημμένους εμέτους
• Δυσκολία στην αναπνοή
• Σημεία μόλυνσης του δέρματος

Μαθησιακές δυσκολίες. Ποια μπορεί να είναι η βοήθεια γονέων και εκπαιδευτικών.

Οι μαθησιακές δυσκολίες απασχολούν ένα σημαντικό ποσοστό μαθητών, γονέων και εκπαιδευτικών. Την τελευταία εικοσαετία, το ενδιαφέρον των εκπαιδευτικών εστιάζεται συχνά στις δυσκολίες μάθησης που αντιμετωπίζουν τα παιδιά, τόσο της πρωτοβάθμιας όσο και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Οι ειδικές μαθησιακές δυσκολίες είναι μια νευρολογική διαταραχή η οποία πλήττει μία ή και περισσότερες από τις βασικές ψυχολογικές διαδικασίες που εμπλέκονται στην κατανόηση ή την χρήση της γλώσσας, προφορική ή γραπτή, και μπορεί να εκδηλωθεί σαν αδυναμία του παιδιού στο να ακούει, να σκέφτεται, να μιλάει, να γράφει, να προφέρει τις λέξεις, ή να εκτελεί μαθηματικούς υπολογισμούς. Ο όρος περιλαμβάνει καταστάσεις όπως αντιληπτικές διαταραχές, εγκεφαλική βλάβη, ελάχιστη εγκεφαλική δυσλειτουργία, δυσλεξία και εξελικτική αφασία.

Στην κατηγορία της ειδικής μαθησιακής δυσκολίας δεν περιλαμβάνονται τα παιδιά που παρουσιάζουν μαθησιακά προβλήματα που οφείλονται κατά κύριο λόγο σε οπτικές, ακουστικές, ή κινητικές αναπηρίες, σε νοητική υστέρηση σε συναισθηματικές διαταραχές, ή σε μειονεκτικό περιβάλλον, περιοριστικές πολιτισμικές ή οικονομικές συνθήκες. Αν και οι μαθησιακές δυσκολίες διαρκούν εφ’όρου ζωής, τα άτομα αυτά συχνά ωφελούνται από κατάλληλη και έγκαιρη ψυχολογική και εκπαιδευτική παρέμβαση.

Κάθε παιδί, έφηβος, ή ενήλικος με μαθησιακή δυσκολία είναι μοναδικός. Παρουσιάζει διαφορετικό συνδυασμό και σοβαρότητα προβλημάτων. Είναι ένα άτομο με μία, ή περισσότερες σημαντικές ελλείψεις στις βασικές διαδικασίες μάθησης.
Το άτομο που παρουσιάζει μαθησιακές δυσκολίες έχει συνήθως νοημοσύνη μέσου όρου, ή πάνω από τον μέσο όρο. Παρόλα αυτά, υπάρχει ένα χάσμα ανάμεσα στο δυναμικό του ατόμου με βάση το επίπεδο νοημοσύνης του (τι θα μπορούσε δυνητικά να πετύχει), και στο τι πραγματικά πετυχαίνει στη ζωή του.

Είδη μαθησιακών δυσκολιών
• Ειδική μαθησιακή δυσκολία στην Ανάγνωση
• Ειδική μαθησιακή δυσκολία στη Γραπτή Έκφραση
• Ειδική μαθησιακή δυσκολία στα Μαθηματικά

Συμπτώματα ειδικών μαθησιακών δυσκολιών

Ειδική μαθησιακή δυσκολία στην Ανάγνωση
• Έλλειψη ευχέρειας στην ανάγνωση, όχι αρκετά γρήγορος ρυθμός
• Το παιδί δείχνει με το δάχτυλο το σημείο που διαβάζει
• Το παιδί κινεί το κεφάλι καθώς διαβάζει, για να μη χάσει το σημείο στο οποίο βρίσκεται
• Αντικατάσταση, επανάληψη, αντιστροφή γραμμάτων και συλλαβών που συνθέτουν μια λέξη (ξήνω/ψήνω, τρέεχω/τρέχω, πάτνα/πάντα)
• Καθρεπτική ανάγνωση
• Δυσκολία στην ανάγνωση και την προφορά ασυνήθιστων ή/και πολυσύλλαβων λέξεων
• Παράλειψη φθόγγων σε απλές λέξεις (πόρτα/πότα)
• Παράλειψη συλλαβών (καράβι/κάβι)
• Λανθασμένη προφορά λέξεων (αστέρι/ασκέρι)
• Προβλήματα κατανόησης κειμένου
• Παραλείπει, επαναλαμβάνει ή προσθέτει λέξεις στο κείμενο όταν διαβάζει
• Δεν αναγνωρίζει γνωστές λέξεις
• Πηδάει σειρές, διαβάζει την ίδια σειρά δύο φορές

Ειδική μαθησιακή δυσκολία στη Γραπτή Έκφραση
• Αντικατάσταση, επανάληψη, αντιστροφή γραμμάτων και συλλαβών που συνθέτουν μια λέξη (ξήνω/ψήνω, τρέεχω/τρέχω, πάτνα/πάντα)
• Καθρεπτική γραφή γραμμάτων ή λέξεων (ε/3)
• Κακή ακουστική διάκριση φωνηέντων
• Αντικατάσταση φθόγγων (ε/α, χ/θ, μ/ν)
• Παράλειψη φθόγγων σε απλές λέξεις (πόρτα/πότα)
• Παράλειψη συλλαβών (καράβι/κάβι)
• Παράληψη καταλήξεων (-ς)
• Δυσκολία στην αντιστοιχία συμβόλων-ήχων (γραφημάτων-φωνημάτων)
• Η αυθόρμητη γραφή είναι δυσανάγνωστη
• Προσπάθεια αποφυγής του γραψίματος
• Ακαταστασία στο φύλλο και γενικότερα στο τετράδιο
• Χρήση κεφαλαίων γραμμάτων ανάμεσα στα μικρά (πΑράΘυρο)
• Ανορθογραφία
• Ασχημος γραφικός χαρακτήρας
Ειδική μαθησιακή δυσκολία στα Μαθηματικά
Παρουσιάζουν σημαντικές δυσκολίες:
• Σε δραστηριότητες, που αφορούν την αντίληψη ποσότητας, ομαδοποιήσεις, σειροθετήσεις, ταξινομήσεις, διάκριση των αριθμών, γνώση της σειράς των αριθμών, αρίθμηση-μέτρηση αντικειμένων.
• Αριθμητικά δεδομένα, χρήσιμα σε πολλές αριθμητικές διαδικασίες, αγνοούνται ή υπάρχει ελλιπής και λανθασμένη χρήση τους. Έτσι είναι δύσκολη η χρήση της αυτοματοποιημένης για άλλους διαδικασίας του ανεβαίνω δύο-δύο, πέντε-πέντε, δέκα-δέκα κλπ., καθώς και η κατανόηση της ποσότητας μηδέν.
• Στις πράξεις πρόσθεσης στο επίπεδο υπέρβασης της δεκάδας.
• Σε κάθετες πράξεις γίνεται λανθασμένη τοποθέτηση των αριθμών και οι αριθμοί προστίθενται ή αφαιρούνται όπως «βολεύει» καλύτερα.
• Στις πράξεις πολλαπλασιασμού και διαίρεσης, ανυπέρβλητες δυσκολίες προκαλούν τόσο η ελλιπής γνώση της προπαίδειας, όσο και τα ελλείμματα στις πράξεις της πρόσθεσης και αφαίρεσης.
• Δυσκολία στην κατανόηση συνολικά του προβλήματος. Δεν εντοπίζονται και δεν αξιολογούνται επαρκώς οι χρήσιμες για τη λύση πληροφορίες, ούτε επιλέγεται μια συγκεκριμένη ακολουθία ενεργειών, αλλά κάποια από τα νούμερα χρησιμοποιούνται τυχαία, για την εκτέλεση πράξεων, χωρίς να μπορεί να αιτιολογηθεί η σκοπιμότητά τους.
• Προβλήματα μνήμης όταν δε μπορούν να ανακαλέσουν γρήγορα και αυτόματα αριθμητικές πράξεις.
Ορισμένες γενικότερες δυσκολίες
• Δυσκολία στη διάκριση αριστερής και δεξιάς πλευράς τόσο του σώματος του ιδίου όσο και του σώματος του ατόμου που βρίσκεται απέναντι.
• Σύγχυση ως προς το κυρίαρχο μάτι, χέρι, πόδι.
• Δυσκολία με τις έννοιες της σειροθέτησης και του προσανατολισμού (π.χ. δυσκολία του παιδιού να μάθει τη σωστή σειρά των μηνών του έτους, των ημερών της εβδομάδας, δυσκολία να διακρίνει το βορρά από το νότο).
• Δυσκολία στην αντίληψη της έννοιας του χρόνου (πότε έγινε ένα γεγονός, τις έννοιες του «πριν» και «μετά»).

• Πιθανή οπτικο-αντιληπτική ανεπάρκεια που δυσχεραίνει την αντίληψη και τη διάκριση μορφών, συμβόλων, σχημάτων.
• Χρησιμοποιούν περισσότερο οπτικό λεξιλόγιο.
• Δυσκολίες πρόσληψης και επεξεργασίας πληροφοριών.
• Δυσκολίες απομνημόνευσης (αδύναμη Βραχυπρόθεσμη Μνήμη)
• Δυσκολίες με αυτορρυθμιστικούς μηχανισμούς, όπως ο αυτοέλεγχος, ο σχεδιασμός, η δοκιμή, η αναθεώρηση και η ενεργητική προσπάθεια για μνημονική λειτουργία.
• Δυσκολίες σε έργα που απαιτούν διαδικασίες γενικού ελέγχου και στρατηγικών επίλυσης προβλημάτων.
• Δυσκολίες στην αντίληψη, προσοχή, κωδικοποίηση, συγκράτηση και στην ανάσυρση των πληροφοριακών ερεθισμάτων.
• Δεν κατέχουν επαρκείς γνωστικές και μεταγνωστικές στρατηγικές.
Αυτά τα παιδιά χαρακτηρίζονται επίσης από:
• Δυσκολίες συγκέντρωσης
• Συναισθηματικές απώλειες
• Χαμηλή αυτοεκτίμηση
• Υψηλά επίπεδα άγχους και φόβου
• Κοινωνική απομόνωση
• Απόρριψη από τους συνομηλίκους και μοναξιά
• Διαταραχή διαγωγής, παραβατικότητα
• Έλλειψη οργάνωσης γενικότερα στη σχολική τσάντα, στα παιχνίδια, στα ρούχα

Διάγνωση ειδικών μαθησιακών δυσκολιών
Η έγκαιρη διάγνωση βοηθάει στη σωστή αντιμετώπιση αυτών των δυσκολιών. Μια ψυχολογική εξέταση σε βάθος (νοημοσύνη, μνήμη, μαθησιακό προφίλ, συναίσθημα) σε συνεργασία με άλλες ιατρικές ειδικότητες εντοπίζει τη συγκεκριμένη φύση, το βάθος και την έκταση του προβλήματος. Ειδικευμένοι ψυχολόγοι, ειδικοί παιδαγωγοί ή λογοθεραπευτές καταρτίζουν ατομική βοήθεια καθώς και ολοκληρωμένα προγράμματα για τη σωστή αντιμετώπιση της μαθησιακής δυσκολίας.

Πώς μπορούν να βοηθήσουν οι εκπαιδευτικοί στην τάξη;
• Τοποθετήστε τους μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες σε θέσεις όπου θα είναι εφικτή η εποπτεία και παροχή βοήθειας από τον εκπαιδευτικό της τάξης. Είναι καλό να κάθονται σε μπροστινό θρανίο και κοντά σε ήσυχους και καλούς μαθητές, ώστε να μην αποσπάται η προσοχή τους και να τους βοηθούν και αυτοί όταν χρειάζεται.
• Επιβραβεύετε συχνά για τη δουλειά τους και ενθαρρύνετε να προσπαθούν ακόμα και αν δυσκολεύονται.
• Να αξιολογούν την εργασία τους με βάση την προσπάθειά και όχι την ορθογραφία, την έκταση και το αποτέλεσμα.
• Να τους αναθέτουν υπευθυνότητες (π.χ. μοίρασμα τετραδίων).
• Να επιστήνεται η προσοχή τους πριν αρχίσουν οι δραστηριότητες στην τάξη και πριν ξεκινήσει η λύση ασκήσεων.
• Διευκολύνετε τη συνεργατική μάθηση των παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες με μαθητές χωρίς μαθησιακά προβλήματα.
• Επιστρατεύστε τη βοήθεια της μουσικής σε αντιστοιχία με το διδασκόμενο μάθημα.
• Να δίνετε διαφοροποιημένη κατ’ οίκον εργασία (μειωμένη) και να την τροποποιείτε ανάλογα με την πρόοδό τους.

Πώς μπορούν να βοηθήσουν οι γονείς;
• Να δοθεί έμφαση σε δραστηριότητες που βοηθούν τον μαθητή να αναπτύξει το λεξιλόγιό του, όπως παιχνίδια λεκτικού εμπλουτισμού.
• Στο σπίτι να γίνονται συζητήσεις με τον μαθητή σχετικά με καθημερινά θέματα και τις εμπειρίες του, κατά τις οποίες να ενθαρρύνεται να τις περιγράψει λεκτικά.
• Να ενθαρρύνεται να διαβάζει βιβλία με εικόνες και να συζητά με τους γονείς του για επίκαιρα γεγονότα ώστε να αναπτυχθούν οι γενικές του γνώσεις.
• Οι εργασίες στο σπίτι είναι καλό να σπάζουν σε μικρά κομμάτια και να επεξηγούνται με παραδείγματα.
• Να βοηθηθεί ο μαθητής να αναπτύξει πρωτοβουλία και υπευθυνότητα όσον αφορά τη μελέτη και την εκτέλεση των κατ’οίκον εργασιών του.
• Οι γονείς να επιβραβεύουν λεκτικά συχνά τη συμπεριφορά του παιδιού τους.
• Οι προσδοκίες των γονιών να ανταποκρίνονται στις ανάγκες και το επίπεδο ικανοτήτων του παιδιού.
• Να ενθαρρύνουν το παιδί τους να εμπλέκεται σε διάφορες δραστηριότητες που το ενδιαφέρουν, όπως η ενασχόληση με κάποια αθλήματα, τέχνη, ζωγραφική.
• Να ενθαρρύνουν το παιδί τους να μιλά θετικά για τον εαυτό του και να το αποθαρρύνουν να ασκεί αρνητική κριτική στον εαυτό του.
• Να παρακολουθείται όταν διαβάζει στο σπίτι, και να επιστήνεται η προσοχή του όταν δείχνει ότι αφαιρείται. Να επικρατεί ησυχία στο σπίτι όταν διαβάζει.
• Να γίνονται συχνά ολιγόλεπτα διαλείμματα.

Σύνδρομο Down

«Γονείς με παιδιά που είναι «διαφορετικά» γίνονται καλύτεροι γονείς. Γίνονται ανεκτικότεροι και πιο αλληλέγγυοι. Δεν είναι καλό να επιλέγεις ένα παιδί “a la carte“. Σε τελική ανάλυση επιλέγουμε το τέλειο. Και όταν όλοι είναι ίδιοι, τότε είμαστε σε πολλά φτωχότεροι. Ακόμη και τα λουλούδια διαφέρουν, αλλά όλα είναι όμορφα………»

Αυτά  αναφέρει σε συνέντευξή του ο Πάμπλο Πινέδα, ο πρώτος πτυχιούχος Πανεπιστημίου (στα Παιδαγωγικά και τη Ψυχολογία) στην Ευρώπη με σύνδρομο Down. Τα παιδιά με σύνδρομο Down αναπτύσσονται με πιο αργούς ρυθμούς σε σχέση με τα συνομήλικα τους, καταφέρνουν όμως να αποκτήσουν αρκετές δεξιότητες σε όλους τους τομείς αρκεί να υπάρχει ορθή παρακολούθηση, εκπαίδευση και καθοδήγηση.

 

Τι είναι το σύνδρομο Down;

Το σύνδρομο Down είναι μια γενετική διαταραχή που επηρεάζει τα χρωμoσώματα. Είναι η πιο συνηθισμένη χρωμοσωμική ανωμαλία μεταξύ των νεογνών που γεννιούνται ζωντανά. Εμφανίζεται σε περίπου 1 στα 700 ζώντα νεογνά και προκαλεί ποικίλου βαθμού διανοητική καθυστέρηση, μαθησιακές διαταραχές, ιδιαίτερα εμφανισιακά χαρακτηριστικά και εκδηλώσεις από διάφορα όργανα.

 

Που οφείλεται το σύνδρομο Down;

Το σύνδρομο Down οφείλεται σε διαταραχή στα χρωμοσώματα. Τα χρωμοσώματα είναι μεγάλες δομές που αποτελούνται από χιλιάδες γονίδια. Άνθρωποι χωρίς γενετικές ανωμαλίες έχουν 23 ζεύγη χρωμοσωμάτων και σε κάθε ζεύγος δίνεται ένας αριθμός από το 1 μέχρι 23.

Τα άτομα με σύνδρομο Down γεννιούνται με τρία, αντί για δύο, αντίγραφα του χρωμοσώματος 21.  Δεν είναι γνωστό ποια είναι η ακριβής αιτία που προκαλεί το σύνδρομο Down. Φαίνεται πως η ηλικία της μητέρας διαδραματίζει σημαντικό ρόλο. Καθώς μια γυναίκα μεγαλώνει, ο κίνδυνος  να αποκτήσει ένα μωρό με σύνδρομο Down αυξάνεται σταθερά. Η ηλικία του πατέρα δεν έχει αποδειχτεί ότι επηρεάζει τη γέννηση παιδιού με χρωμοσωμική ανωμαλία.  Επιπρόσθετα, ο κίνδυνος μια γυναίκα να γεννήσει ένα παιδί με σύνδρομο Down είναι μεγαλύτερος όταν υπάρχει στενός συγγενής με το σύνδρομο.

 

Υπάρχουν διάφοροι τύποι συνδρόμου Down;

Υπάρχουν τρεις τύποι του συνδρόμου Down.  Ο συχνότερος τύπος (90-95% των περιπτώσεων) είναι η τρισωμία 21, δηλαδή τα άτομα αυτά έχουν ένα επιπλέον χρωμόσωμα 21. Ο δεύτερος τύπος είναι το μωσαϊκό και εμφανίζεται σε 5-10% των περιστατικών. Σε αυτή την περίπτωση το χρωμόσωμα 21 σπάζει και αναμιγνύεται με φυσιολογικά κύτταρα. Η κλινική εικόνα του τύπου αυτού είναι λιγότερο σοβαρή.  Η τρίτη πιο σπάνια μορφή (2%) του συνδρόμου είναι η μετατόπιση. Συμβαίνει τυχαία και είναι κληρονομική.

 

Τι χαρακτηριστικά παρουσιάζουν τα παιδιά με Σύνδρομο Down;

Τα νεογέννητα με Σύνδρομο Down έχουν τουλάχιστον ένα από τα πιο κάτω χαρακτηριστικά.

  • Επιπεδωμένο πρόσωπο και μύτη
  • Επιπλέον δέρμα στο πίσω μέρος του λαιμού
  • Μάτια που κλίνουν προς τα πάνω
  • Χαρακτηριστικό βλέμμα
  • Μειωμένος μυϊκός τόνος (υποτονία)
  • Χαλαρές αρθρώσεις
  • Μονήρης πτυχή σε όλη την παλάμη, που ονομάζεται εγκάρσια παλαμιαία πτυχή (φυσιολογικά υπάρχουν περισσότερες από μια πτυχές)
  • Ασυνήθιστα ευέλικτες αρθρώσεις
  • Περίεργη ελίκωση αυτιών
  • Μεγάλη απόσταση μεταξύ πρώτου και δεύτερου δακτύλου (κλινοδακτυλία)

Καθώς μεγαλώνουν τα παιδιά με σύνδρομο Down μπορεί να παρουσιάσουν επιπλέον τα ακόλουθα χαρακτηριστικά αν και μπορεί να τα παρουσιάσουν από τη γέννηση:

  • Ένα πεπλατυσμένο κεφάλι στο πίσω μέρος (βραχυκεφαλία)
  • Πτυχές του δέρματος στα άνω  βλέφαρα
  • Πεπλατυσμένη γέφυρα της μύτης
  • Διπλωμένα, ασυνήθιστα, ή μικρά αυτιά
  • Το στόμα είναι ανοιχτό
  • Η γλώσσα προβάλλει έξω από το στόμα
  • Διαταραχές στο σχήμα δοντιών
  • Κοντό λαιμό
  • Κοντά χέρια

Τι επιπλοκές μπορεί να προκαλέσει το Σύνδρομο Down;

Τα παιδιά με σύνδρομο Down εκτός από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που παρουσιάζουν στην εμφάνιση μπορεί να παρουσιάσουν κάποιες επιπλοκές από διάφορα όργανα του σώματος ποικίλου βαρύτητας. Οι περισσότερες από αυτές τις επιπλοκές αντιμετωπίζονται εφόσον γίνει έγκαιρη διάγνωση και ακολουθείται από ορθή και συνεπή παρακολούθηση.

  • Καρδιακές επιπλοκές: τα μισά περίπου παιδιά που γεννιούνται με Σύνδρομο Down παρουσιάζουν καρδιακές επιπλοκές. Η συχνότερη καρδιακή ανωμαλία είναι η κοινή κολποκοιλιακή επικοινωνία (υπάρχει διαταραχή στα τοιχώματα που χωρίζουν τις τέσσερις κοιλότητες της καρδιάς).
  • Επιπλοκές από το ανοσοποιητικό σύστημα: τα παιδιά με Σύνδρομο Down εμφανίζουν αυξημένη συχνότητα λοιμώξεων λόγω μειωμένου ανοσοποιητικού συστήματος καθώς και αυξημένη συχνότητα αυτοάνοσων νοσημάτων (πρόκειται για καταστάσεις που ο ίδιος ο οργανισμός στρέφεται ενάντια στους ιστούς του σώματος του, τους αντιμετωπίζει ως ξένους).
  • Τα παιδιά με Σ. Down έχουν αυξημένη συχνότητα λευχαιμίας και διαταραχών των κυττάρων του αίματος (λευκά αιμοσφαίρια, ερυθρά αιμοσφαίρια, αιμοπετάλια) σε σχέση με το γενικό πληθυσμό.
  • Επιπλοκές από το γαστρεντερικό σύστημα: 5% των παιδιών με σύνδρομο Down μπορεί να παρουσιάσουν απόφραξη του εντέρου, μια κατάσταση που ονομάζεται νόσος του Hirschsprung. Επίσης παρουσιάζουν αυξημένη συχνότητα κοιλιοκάκης μια κατάσταση που τα άτομα δεν απορροφούν κάποιες θρεπτικές ουσίες λόγω δυσανεξίας στην πρωτεΐνη γλουτένη.  Επιπρόσθετα έχουν αυξημένες πιθανότητες εμφάνισης άλλων διαταραχών όπως δωδεκαδακτυλική ατρησία ή στένωση, ατρησία πρωκτού,  ατρησία οισοφάγου με τραχειοοισοφαγικό συρίγγιο.
  • Ορμονικές διαταραχές: στα παιδιά με σύνδρομο Down μπορεί να επηρεαστεί ο τρόπος που το σώμα παράγει ή ανταποκρίνεται στις ορμόνες. Για παράδειγμα, τα άτομα με σύνδρομο Down συχνά δεν παράγουν επαρκή ποσότητα ορμονών του θυρεοειδούς αδένα γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα βάρους. Επίσης, εμφανίζουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1.
  • Σκελετικά προβλήματα: Στα άτομα με σύνδρομο Down τα οστά που συνδέουν την κορυφή της σπονδυλικής στήλης με το κεφάλι έχουν συχνά υπερβολικά μεγάλη ευελιξία. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται ατλαντοαξονική αστάθεια και συνήθως δεν προκαλεί κάποιο ενόχλημα. Υπάρχει περίπτωση όμως να συμπιέσει τη σπονδυλική στήλη να προκαλέσει πόνο ή στροφή του κεφαλιού προς τη μία πλευρά (ραιβόκρανο). Σε ακραίες περιπτώσεις, αυτή η αστάθεια της άρθρωσης μπορεί να προκαλέσει παράλυση. Τα παιδιά που συμμετέχουν σε αθλητικές ή άλλες δραστηριότητες θα πρέπει να εξετάζονται για σημάδια αστάθειας της άρθρωσης αυτής.
  • Διανοητική καθυστέρηση: Σχεδόν όλα τα μωρά που γεννιούνται με σύνδρομο Down παρουσιάζουν νοητική υστέρηση. Ο βαθμός της νοητικής υστέρησης δεν είναι ο ίδιος σε όλα τα παιδιά με Σύνδρομο Down. Τα περισσότερα παιδιά  μπορούν να μάθουν τις περισσότερες δεξιότητες απλά αργούνε σε σχέση με τα φυσιολογικά παιδιά.
  • Αύξηση των παιδιών με σύνδρομο Down (ύψος, βάρος, περίμετρος κεφαλής): Τα παιδιά με σύνδρομο Down είναι συνήθως πιο χαμηλά σε σχέση με τα φυσιολογικά παιδιά και έχουν μικρότερα κεφάλια.  Παράλληλα αναπτύσσονται πιο αργά και δε φτάνουν ποτέ στα επίπεδα των φυσιολογικών παιδιών.  Όσον αφορά το βάρος τείνουν να αποκτούν περισσότερο βάρος ενδεχομένως λόγω αργού μεταβολισμού.  Επομένως οι γονείς πρέπει να προφυλάξουν τα παιδιά τους από την παχυσαρκία με σωστή, υγιεινή διατροφή και άσκηση.
  • Όραση: Τα περισσότερα παιδιά με σύνδρομο Down μπορεί να έχουν πρόβλημα όρασης, όπως μυωπία, υπερμετρωπία, αστιγματισμό (ανώμαλη καμπυλότητα του ματιού που προκαλεί θολή όραση), νυσταγμό, στραβισμό. Μπορεί επίσης να έχουν αδύναμους μύες των ματιών (cross-eyed) ή  μη φυσιολογικές κινήσεις των ματιών που οδηγούν σε  μειωμένη όραση.  Τα διορθωτικά γυαλιά συνήθως λύνουν τέτοια προβλήματα.
  • Απώλεια της ακοής: Σχεδόν το 80 τοις εκατό των ατόμων με σύνδρομο Down αναπτύσσουν κάποιο βαθμό απώλειας ακοής, που μερικές φορές απαιτεί ακουστικά βαρηκοΐας. Τα παιδιά με σύνδρομο Down είναι επίσης πολύ πιο επιρρεπείς σε σχέση με άλλα παιδιά στην ανάπτυξη ωτίτιδας.
  • Δέρμα: Η πλειοψηφία των παιδιών με σύνδρομο Down παρουσιάζουν διαταραχές του δέρματος όπως: χοντρό δέρμα στις παλάμες και τα πέλματα, απολέπιση του δέρματος στο τριχωτό της κεφαλής, ροζ ραβδώσεις του δέρματος, ξηρό δέρμα.
  • Οι διαταραχές στη συμπεριφορά και οι ψυχολογικές διαταραχές είναι συχνότερες στα παιδιά με σύνδρομο Down. Τέτοιες διαταραχές περιλαμβάνουν τη διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και  υπερκινητικότητας και τις εκρήξεις  επιθετικότητας. Παράλληλα 7 τοις εκατό των παιδιών με σύνδρομο Down μπορεί να έχουν μια διαταραχή που ανήκει στο φάσμα του αυτισμού.
  • Σύνδρομο απνοιών στον ύπνο: 75 τοις εκατό των παιδιών με σύνδρομο Down μπορεί να  παρουσιάσουν άπνοια στον ύπνο, μια διαταραχή του ύπνου κατά την οποία σταματά η αναπνοή τους στον ύπνο.  Ενώ η κατάσταση αυτή συνδέεται με υπερβολικό βάρος εντούτοις  μπορεί να συμβεί και όταν το βάρος των παιδιών είναι φυσιολογικό.
  • Γονιμότητα: Οι γυναίκες με σύνδρομο Down είναι συνήθως γόνιμες και μπορεί να μείνουν έγκυες και να τεκνοποιήσουν. Επομένως εάν έχετε μια κόρη, είναι σημαντικό να την εκπαιδεύσετε για το σεξ και να την συμβουλεύσετε για την αντισύλληψη. Σχεδόν όλοι οι άνδρες με σύνδρομο Down είναι στείροι λόγω διαταραχής στην παραγωγή των σπερματοζωαρίων.  Επιβάλλεται σε όλα τα παιδιά με σύνδρομο Down  να γίνεται η κατάλληλη σεξουαλική αγωγή και παρακολούθηση.

Πώς γίνεται ο προγεννητικός έλεγχος των παιδιών με Σύνδρομο Down;     

Ο προγεννητικός έλεγχος αποτελείται από δύο φάσεις. Πρώτα γίνεται η δοκιμασία διαλογής (εξέταση αίματος και υπερηχογράφημα του εμβρύου) και υπολογίζεται η πιθανότητα μια γυναίκα να κυοφορεί παιδί με Σύνδρομο Down και στη συνέχεια οι γυναίκες που έχουν μεγάλη πιθανότητα για τρισωμία υποβάλλονται σε διαγνωστικές εξετάσεις.  Οι διαγνωστικές αυτές εξετάσεις είναι η βιοψία χοριακής λάχνης (11η-12η βδομάδα κύησης) και η αμνιοπαρακέντηση (15η-20η βδομάδα της κύησης).  Οι εξετάσεις αυτές ελλοχεύουν το κίνδυνο απώλειας του εμβρύου (πιθανότητα 0,5-1%).

 

Είναι χρήσιμο να γίνεται έλεγχος για σύνδρομο Down κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης;

Η κάθε γυναίκα έχει την ευκαιρία να αποφασίσει από μόνη της εάν θα ακολουθήσει δοκιμασία ελέγχου για σύνδρομο Down κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της.  Η απόφαση ανήκει στο ζευγάρι και υπάρχουν διάφοροι λόγοι που ένα ζευγάρι μπορεί να θέλει να κάνει προγεννητικό έλεγχο.  Κάποιοι επιθυμούν να γνωρίζουν για την υγεία του παιδιού τους για να είναι προετοιμασμένοι, να μελετήσουν για το σύνδρομο Down για να το αντιμετωπίσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τέτοια περίπτωση.  Μια άλλη ομάδα γυναικών ίσως επιθυμεί τερματισμό της εγκυμοσύνης.  Ο ιατρικός κόσμος συμφωνεί ότι ο προγεννητικός έλεγχος είναι απαραίτητος σε κάθε έγκυο γυναίκα.

Οι γυναίκες που αποφασίζουν τερματισμό της κύησης καλό θα ήταν να ενημερωθούν σωστά για το σύνδρομο από το γιατρό τους προτού πάρουν οποιαδήποτε απόφαση.

 

Θεραπεία στο σύνδρομο Down

Δεν υπάρχει ριζική οριστική θεραπεία για το σύνδρομο Down. Είναι σημαντικό όμως το παιδί με τέτοιο σύνδρομο να ελέγχεται ανά τακτικά χρονικά διαστήματα για την εμφάνιση επιπλοκών και να αντιμετωπίζονται έγκαιρα και κατάλληλα.  Δίνεται λύση σε ιατρικά προβλήματα αναλόγως των διαταραχών που εμφανίζονται κάθε φορά π. χ  αντιμετώπιση διαταραχών όρασης με διορθωτικά γυαλιά,  αντιμετώπιση διαταραχών ακοής με ακουστικά βαρηκοΐας, χειρουργική αποκατάσταση καρδιακών ανωμαλιών.

Καθοριστικής σημασίας είναι η έγκαιρη και κατάλληλη  εκπαίδευση των παιδιών με σύνδρομο Down. Η σωστή και συστηματική εκπαίδευση των παιδιών με σύνδρομο Down διαδραματίζει σημαντικό ρόλο για την ανάπτυξη και τη μετέπειτα πορεία τους ως ανεξάρτητοι ενήλικες.  Ο στόχος είναι η πλήρης ή μερική  ένταξή τους σε κανονικό σχολείο ή σε ειδική μονάδα εάν υπάρχουν συνοδές αναπηρίες.  Η συμβολή των ειδικών θεραπευτών όπως λογοθεραπευτές, εργοθεραπευτές, μουσικοθεραπευτές είναι δέουσας σημασίας.

Αναπόσπαστο κομμάτι της θεραπευτικής αντιμετώπισης των παιδιών με σύνδρομο Down αποτελεί η στήριξη των γονιών από τους φίλους, το οικογενειακό περιβάλλον τους και φυσικά τον παιδίατρό τους.

 

Ποια είναι η πρόγνωση για τα παιδιά με σύνδρομο Down;

H ιατρική επιστήμη προχωρά με γρήγορους ρυθμούς και το προσδόκιμο ζωής των παιδιών με σύνδρομο Down ολοένα και αυξάνεται. Το 1983 η μέση διάρκεια ζωής ενός ατόμου με σύνδρομο Down ήταν μόλις 25 ετών. Ακριβώς 14 χρόνια μετά, το 1997, ο μέσος όρος ζωής σχεδόν διπλασιάστηκε σε 49 χρόνια.

Τα παιδιά με σύνδρομο Down όταν έχουν τη σωστή και συνεπή παρακολούθηση μπορεί να ζήσουν μια ευτυχισμένη ζωή.  Μπορούν να χαρούν τις απολαύσεις της ζωής, να μοιραστούν αγάπη, να κάνουν φιλίες, να μορφωθούν, να καλλιεργήσουν ταλέντα όπως η ζωγραφική, η γυμναστική, η μουσική και η ποίηση. Απολαύστε το ποίημα του μικρού Μάρκου, ενός παιδιού με σύνδρομο Down με τίτλο «Ανταλλαγές»  Να θυμάστε αγάπη και ελπίδα στη ζωή και προχωράμε!