Από την αρχαιότητα ακόμη, πρακτικές ανάγκες των ανθρώπων, τους έκαναν να στραφούν στην παρατήρηση και τη μελέτη του έναστρου ουρανού και να αναδείξουν τη μεγάλη αξία που είχε η ουρανογραφία, η γνώση του να διαβάζεις τον ουρανό. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς (2ος αι. μ.Χ) αναφέρει στη “Μυθολογία” του ότι την πρώτη κατάταξη των άστρων την έκανε ο κένταυρος Χείρωνας για να τη χρησιμοποιήσουν οι Αργοναύτες στο ταξίδι τους στην Κολχίδα. Ένας εύκολος τρόπος να διαβάσουμε τον ουρανό είναι να έχουμε κάποια αναγνωριστικά σημάδια. Έτσι για τα βλέμματα που “ταξιδεύουν” στον ουρανό του βόρειου ημισφαιρίου, αφετηρία των αναζητήσεών τους αποτελεί συνήθως ο ευδιάκριτος αστερισμός της μεγάλης Άρκτου ή Ursa Major, κατά τη διεθνή λατινική ονομασία της.
Ο αστερισμός της Μεγάλης Άρκτου είναι ο σπουδαιότερος αστερισμός του βορείου ημισφαιρίου με την έννοια ότι είναι αειφανής, ορατός δηλαδή καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, καταλαμβάνει σημαντική έκταση στον ουρανό και έχει εντυπωσιακό σχηματισμό. Για τον λόγο αυτό μαζί με το γειτονικό αστερισμό της Μικρής Άρκτου, λαμβάνονται πολλές φορές ως αφετηρία για την εκμάθηση της ουρανογραφίας.
Η Μεγάλη Άρκτος αποτελείται από 227 αστέρια, το σχήμα της όμως οφείλεται στα 7 λαμπρότερα, εκ των οποίων τα 4 σχηματίζουν ένα τετράπλευρο – το σώμα της Άρκτου – ενώ τα υπόλοιπα την ουρά της. Πάνω στο προ-τελευταίο άστρο της ουράς της , το αποκαλούμενο Μιζάρ, βρίσκεται ένα μικρό άστρο 4ου μεγέθους, που χρησιμοποιούνταν στην αρχαιότητα για να ελέγχουν οι αξιωματικοί αν οι στρατιώτες τους έβλεπαν καλά. Ονομάζεται Αλ-Σαϊδάκ, Αλκόρ ή Δοκιμή και θεωρείται πως όποιος το διακρίνει καλά διαθέτει καλή όραση!
Οι αρχαίοι Έλληνες διαθέτοντας αχαλίνωτη φαντασία αλλά και εναγώνιες φιλοσοφικές ανησυχίες, στην προσπάθειά τους να ερμηνεύσουν την ύπαρξη των ουράνιων σωμάτων τα συνέδεαν μέσα από πολύπλοκους μύθους με θεούς, θεότητες, ήρωες και θνητούς που άλλοτε υπερασπίζονται και άλλοτε παραβαίνουν ηθικές αρχές και αξίες και ως εκ τούτου ανταμείβονται ή τιμωρούνται. Διάφοροι μύθοι επιχειρούν να ερμηνεύσουν την ύπαρξη της Μεγάλης Άρκτου. Σύμφωνα με τον επικρατέστερο, κάποτε ζούσε η Καλλιστώ, η όμορφη κόρη του βασιλιά της Αρκαδίας Λυκάονα, που αγαπούσε πολύ το κυνήγι και λάτρευε την προστάτιδά του, τη θεά Άρτεμη. Κάποτε ορκίστηκε αιώνια πίστη σ΄ αυτήν και έγινε μία από τις νύμφες της ακολουθίας της. Ωστόσο, ο Δίας που μαγεύτηκε από την ομορφιά της κατάφερε να ξεγελάσει την Καλλιστώ και να αποκτήσει μαζί της έναν γιο, τον Αρκάδα. Συνέπεια αυτής της πράξης ήταν όχι μόνο να εκδιωχθεί από την ακολουθία της Άρτεμης αλλά και να βρεθεί κυνηγημένη από τη θεά Ήρα, η οποία μάλιστα την μεταμόρφωσε σε άρκτο. Κάποτε τη συνάντησε στο δάσος ο γιος της ο Αρκάδας. Η Καλλιστώ, που δεν είχε χάσει τα ανθρώπινα αισθήματά της, πλησίασε να τον αγκαλιάσει. Αυτός όμως φοβήθηκε και σήκωσε το βέλος να την σκοτώσει. Τότε επενέβει ο Δίας για να αποτρέψει τη μητροκτονία και αφού μεταμόρφωσε και τον Αρκάδα σε αρκούδα έπιασε τα δυο θηρία και τα τίναξε στον ουρανό. Έτσι η Καλλιστώ έγινε η Μεγάλη Άρκτος και ο Αρκάδας, η Μικρή Άρκτος!