Με αφορμή την 50ή επέτειο προσσελήνωσης, ας γνωρίσουμε τις σπουδαιότερες σεληνιακές αποστολές!
του Παβέλ Γκάμπζντιλ*
Πριν από πενήντα χρόνια, ο Νιλ Άρμστρονγκ έγινε ο πρώτος κάτοικος της Γης που πάτησε την επιφάνεια ενός άλλου ουράνιου σώματος. Αυτό σηματοδότησε την αρχή μιας σειράς από τις πιο απαιτητικές αποστολές στην Ιστορία της ανθρωπότητας. Συνολικά δώδεκα αστροναύτες περπάτησαν στη Σελήνη. Οι επανδρωμένες αποστολές διάρκεσαν μόλις τρία χρόνια. Τα τελευταία 47 χρόνια, κανένας άνθρωπος δεν προσσεληνώθηκε.
«Ένα μικρό βήμα για τον άνθρωπο, ένα γιγάντιο άλμα για την ανθρωπότητα».
Νιλ Άρμστρονγκ, αστροναύτης
Μεταξύ των ετών 1968 και 1972, το πρόγραμμα Απόλλων των ΗΠΑ πραγματοποίησε εννέα αποστολές. Το πλήρωμα του Απόλλων 8 ήταν το πρώτο που κατάφερε να εισέλθει στην τροχιά γύρω από τη Σελήνη, την Παραμονή των Χριστουγέννων το 1968. Μάλιστα, τράβηξαν μία από τις σημαντικότερες φωτογραφίες του 20ού αιώνα, που δείχνει τον όμορφο μπλε πλανήτη μας πάνω από τη σκοτεινή επιφάνεια της Σελήνης. Τον Μάιο του 1969, καθώς το Απόλλων 10 περιστρεφόταν γύρω από τη Σελήνη, το πλήρωμά του δοκίμασε τη σεληνάκατο. Μέχρι την επόμενη αποστολή, στην οποία πραγματοποιήθηκε η πρώτη προσεδάφιση στη Σελήνη.
Στις 20 Ιουλίου 1969, καθώς η διαστημική πτήση του Απόλλων 11 (με τους αστροναύτες Νιλ Άρμστρονγκ και Έντουιν Όλντριν) προσεδαφίστηκε στη Θάλασσα της Ηρεμίας και η ανθρωπότητα έκανε τα πρώτα της βήματα στην επιφάνεια ενός παράξενου κόσμου, ολόκληρος ο πλανήτης μας κρατούσε την ανάσα του. Ωστόσο, αυτό δεν ήταν το τέλος της αποστολής Απόλλων.
Πραγματοποιήθηκαν ακόμα έξι αποστολές, μία από τις οποίες αποτέλεσε τη μεγαλύτερη αποτυχία στην ιστορία της εξερεύνησης του Διαστήματος. Αναφέρομαι στο Απόλλων 13, το οποίο αντιμετώπισε ένα σοβαρό ατύχημα κατά την πορεία του προς τη Σελήνη. Η προσσελήνωση ματαιώθηκε και όλες οι προσπάθειες του κέντρου διοίκησης επικεντρώθηκαν στην ασφαλή επιστροφή του πληρώματος στη Γη.
Αυτή η επικίνδυνη και πολύ απαιτητική αποστολή άξιζε τον κόπο; Αν και εκπρόσωποι της NASA τόνισαν ότι ο κύριος στόχος της αποστολής Απόλλων ήταν η δοκιμή νέων τεχνολογιών, είχε τεράστια σημασία για την επιστήμη. Οι έξι αποστολές μάς έδωσαν μερικές εκπληκτικές φωτογραφίες και τηλεοπτικές λήψεις και, το πιο σημαντικό, δείγματα σεληνιακού βράχου που ζυγίζουν συνολικά 382 χιλιόγραμμα. Με βάση αυτά τα ευρήματα, οι γεωλόγοι κατάφεραν να συνθέσουν ένα πρώτο πιθανό σενάριο για την προέλευση της Σελήνης μας, λύνοντας έτσι πολλά μυστήρια σχετικά με την εξέλιξη της Γης.
Η μεγαλύτερη συμβολή της αποστολής Απόλλων, ωστόσο, δεν μπορεί να μετρηθεί σε όγκο δεδομένων ή δειγμάτων που μεταφέρθηκαν στη Γη. Οι αστροναύτες είδαν τη Γη από τη Σελήνη. Έγιναν μάρτυρες της εγγύτητας του πλανήτη μας με το θανάσιμα κρύο και κενό Διάστημα. Όλοι οι αστροναύτες δήλωσαν ότι μια τέτοια θέα μπορεί να αλλάξει τη γνώμη των ανθρώπων για τον κόσμο.
Παρά τις επιτυχίες, η αποστολή Απόλλων σταμάτησε πρόωρα. Η πρώτη φάση έκλεισε με συνολικά δέκα επανδρωμένες αποστολές. Η δεύτερη αποστολή είχε προγραμματιστεί να ξεκινήσει στις αρχές της δεκαετίας του ’80 με σκοπό να εγκαταστήσει διαστημικό σταθμό στην τροχιά γύρω από τη Σελήνη. Αυτό το μεγαλόπνοο σχέδιο δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ. Η αποστολή Απόλλων 20 ακυρώθηκε για οικονομικούς λόγους, καθώς και οι αποστολές Απόλλων 18 και Απόλλων 19.
Παρ’ όλα αυτά το ενδιαφέρον της ανθρωπότητας για τη Σελήνη παραμένει. Ο πλησιέστερος γείτονάς μας στο Διάστημα αποτελεί καλό έδαφος για δοκιμή των τεχνολογιών που απαιτούνται για πτήσεις προς προορισμούς πιο απομακρυσμένους, για παράδειγμα τον πλανήτη Άρη. Η Σελήνη είναι επίσης ένας σπουδαίος τόπος για να χτιστεί ένα αστρονομικό παρατηρητήριο, ενώ μπορεί να προσφέρει στις μελλοντικές γενιές ορισμένους ορυκτούς πόρους που είναι όλο και πιο σπάνιοι στη Γη.
Είναι πιθανό ότι οι άνθρωποι σύντομα θα επιστρέψουν στη Σελήνη. Ίσως τα σημερινά παιδιά να μάθουν για την αποστολή Απόλλων όχι μόνο από τα βιβλία, αλλά και από τις επισκέψεις τους στη Σελήνη!
*Ο Παβέλ Γκάμπζντιλ είναι συγγραφέας του βιβλίου Ο ΑΤΛΑΝΤΑΣ ΤΗΣ ΣΕΛΗΝΗΣ. Από το 2000, εργάζεται στο Παρατηρητήριο και το Πλανητάριο του Brno. Κατέχει μεταπτυχιακό δίπλωμα στη γεωλογία και το βραβείο Littera Astronomica της Τσεχικής Αστρονομικής Εταιρείας για το έργο του στη διάδοση της επιστήμης. Ο πλανήτης Gabzdyl (43971) πήρε το όνομά του.