Η ετυμολογία της λέξης “γαλαξίας” προέρχεται από τα ελληνικά και σημαίνει «άξονας από γάλα» και αναφέρεται στον δικό μας Γαλαξία.
Οι γαλαξίες αποτελούνται από τεράστια βαρυτικά συστήματα αστέρων, αστρικά σμήνη, νεφελώματα, μεσοαστρική υλη και αόρατη σκοτεινή ύλη.
Επίσης υπερμεγέθεις μαύρες τρύπες μπορεί να υπάρχουν στο κέντρο των περισσότερων, αν όχι όλων των γαλαξιών.
Η μεσοαστρική ύλη είναι αραιότατη ύλη η οποία αποτελείται από αραιό πλάσμα, αέρια και σκόνη πολύ αραιότερη από την ύλη των νεφελωμάτων με μέση πυκνότητα ενδεχομένως και κάτω από ένα σωματίδιο ανά κυβικό μέτρο. Επειδή πληροί τον μεσοαστρικό χώρο μεταξύ των αστέρων του κάθε γαλαξία, ονομάσθηκε μεσοαστρική. Σε αναλογία μάζας το 99% είναι αέριο ή πλάσμα ενώ μόλις το 1% είναι σκόνη. Περίπου τα 3/4 είναι υδρογόνο το 1/4 ήλιο ενώ υπάρχουν ίχνη μετάλλων.
Η μεσοαστρική ύλη είναι ανάλογη με την υπάρχουσα ανάμεσα στους γαλαξίες, στον «μεσογαλαξιακό» χώρο, την ονομαζόμενη διαγαλαξιακή ή μεσογαλαξιακή ύλη.
Αν και η λεγόμενη σκοτεινή ύλη φαίνεται να αποτελεί ακόμα και το 90% της μάζας των περισσοτέρων γαλαξιών, η φύση αυτών των αόρατων στοιχείων δεν είναι πλήρως κατανοητή.
Την αντιλαμβανόμαστε λόγω της βαρυτικής αλληλεπίδρασής της με την υπόλοιπη ύλη.
Οι τυπικοί γαλαξίες αποτελούνται από 10 εκατομμύρια έως 1 τρις (10^(7) – 10^(12)) αστέρες, οι οποίοι βρίσκονται σε τροχιά γύρω από ένα γαλαξιακό βαρυτικό κέντρο.
Η διάμετρος των γαλαξιών ποικίλει από μερικές χιλιάδες έως μερικές εκατοντάδες χιλιάδες έτη φωτός και οι γαλαξίες απέχουν μεταξύ τους εκατοντάδες χιλιάδες έως εκατομμύρια έτη φωτός.
Η αλληλεπίδραση μεταξύ γαλαξιών έχει ως τελικό αποτέλεσμα τη συγχώνευσή τους, την έντονη αστρογόνο δραστηριότητα, δημιουργώντας αυτό που είναι γνωστό ως αστρογόνος γαλαξίας.
Κατά πάσα πιθανότητα, υπάρχουν περισσότεροι από 170 δισεκατομμύρια γαλαξίες στο παρατηρήσιμο σύμπαν.
- Ταξινόμηση των γαλαξιών
Γενικά οι γαλαξίες παρουσιάζουν στην όψη σχήμα κανονικό, της σφαιρικής ατράκτου ή εκείνου του αμφίκυρτου φακού.
Αποτελούνται συνήθως από τρία κύρια μέρη:
- Το κέντρο του γαλαξία, περιοχή με υψηλή πυκνότητα άστρων στην οποία συνήθως βρίσκεται μία τεράστια μαύρη τρύπα.
- Τον γαλαξιακό δίσκο, όπου βρίσκονται συγκεντρωμένα τα περισσότερα άστρα του γαλαξία.
- Την άλω του γαλαξία, που περιέχει λιγότερα και διαφορετικού τύπου άστρα, αέριο και σκοτεινή ύλη.
Ο σύγχρονος Αμερικανός αστρονόμος Έντγουιν Χαμπλ (E. Hubble), ταξινόμησε τους γαλαξίες ως προς τη μορφή τους ως εξής:
1. σε ελλειπτικούς
2. σε σπειροειδείς και
3 .σε ανώμαλους ή ακανόνιστους.
1 .Ελλειπτικοί γαλαξίες
-
Ο γιγαντιος ελλειπτικός γαλαξιας ESO 325-G004 πηγή
Είναι οι γαλαξίες εκείνοι που μοιάζουν ως δίσκοι σφαιρωτοί ή ελλειπτικοί, των οποίων όμως η λαμπρότητά μειώνεται ομαλά από το κέντρο προς τη περιφέρεια. Το κέντρο τους ονομάζεται πυρήνας.
Συμβολίζονται με το γράμμα Ε (από το ελλειψοειδές σχήμα τους), έχουν λίγη ή καθόλου μεσοαστρική ύλη και νεφελώματα και στερούνται βραχιόνων, με αποτέλεσμα τον μικρό ρυθμό δημιουργίας νέων άστρων.
Ανάλογα με την ελλειπτικότητά τους ταξινομούνται από 0, που είναι σχεδόν σφαιρικοί, έως 7, που εμφανίζουν έντονη επιμήκυνση.
Τα άστρα, που συγκροτούν τους ελλειπτικούς, είναι ως επί το πλείστον γέρικα (ανήκουν στον Πληθυσμό ΙΙ) και επομένως σ’ αυτούς δεν παρατηρείται σχηματισμός αστέρων και μοιάζουν με τα πολύ μικρότερα σφαιρωτά σμήνη. Οι Ελλειπτικοί γαλαξίες αντιπροσωπεύουν το 17% του συνόλου των γαλαξιών
2. Σπειροειδείς γαλαξίες
Το πλήθος αυτών των γαλαξιών αντιπροσωπεύει το 80% του συνόλου των γνωστών γαλαξιών τα άστρα κινούνται σε ένα επίπεδο.
Οι σπειροειδείς γαλαξίες ονομάζονται έτσι λόγω της σπειροειδούς όψης που παρουσιάζουν. Αποτελούνται και αυτοί από τον πυρήνα, που μπορεί να έχει ελλειπτικό σχήμα ή και σχήμα επιμήκους ράβδου.
Και στις δύο αυτές περιπτώσεις, από τα άκρα του ραβδωτού ή ελλειψοειδούς πυρήνα εκφύονται βραχίονες που ελίσσονται σπειροειδώς γύρω από τον πυρήνα, εξ ού και το όνομά τους. Στους πειροειδείς γαλαξίες υπάρχει έντονη αστρογένεση.
Από το σχήμα του πυρήνα ονομάζονται:
κανονικοί σπειροειδείς αν ο πυρήνας έχει ελλειπτικό σχήμα και συμβολίζονται με το γράμμα S, ενώ αν ο πυρήνας είναι ραβδωτός ονομάζονται ραβδωτοί σπειροειδείς και συμβολίζονται με το ζεύγος των γραμμάτων SB (Β = Bar = Ράβδος).
Οι S αντιπροσωπεύουν τα 2/3 του συνόλου των σπειροειδών, ενώ οι SB το 1/3 των σπειροειδών γαλαξιών.
Ο Γαλαξίας μας «Milky Way» είναι ένας μεγάλος ραβδωτός σπειροειδής γαλαξίας με δίσκο με διάμετρο 30 κιλοπαρσέκ και πλάτος 1.
Περιέχει 200 δισεκατομμύρια άστρα και ενδεχομένως έως και 400 δισεκατομμύρια. Επίσης, έχει συνολική μάζα 600 δισεκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από την ηλιακή. Στο κέντρο του βρίσκεται η τεράστια γαλαξιακή μαύρη τρύπα ” Τοξότης Α”, η οποία φωτογραφήθηκε πρόσφατα (12/4/2022) από το τηλεσκόπιο “Ορίζοντας Γεγονότων (Event Horizon Telescope – EHT)”.
3.. Άλλες μορφολογίες
Οι ιδιόμορφοι γαλαξίες αποτελούν γαλαξιακούς σχηματισμούς που έχουν ασυνήθιστες ιδιότητες εξαιτίας της βαρυτικής αλληλεπίδρασης με άλλους γαλαξίες.
- Δακτυλιοειδείς
- φακοειδείς
- Ο δακτυλιοειδής γαλαξίας ανήκει σε αυτή την κατηγορία. Αποτελείται από μία δακτυλιοειδή δομή άστρων και αερίου που περιβάλει ένα «γυμνό» πυρήνα. Αυτοί οι γαλαξίες θεωρείται ότι σχηματίζονται όταν ένας μικρότερος γαλαξίας περάσει μέσα από τον πυρήνα ενός σπειροειδή γαλαξία.
Ένας φακοειδής γαλαξίας είναι η ενδιάμεση μορφή εμφάνισης μεταξύ ελλειπτικού και σπειροειδούς γαλαξία.
Αυτοί οι γαλαξίες κατηγοριοποιήθηκαν από τον Χαμπλ ως S0 και κατέχουν ασθενώς καθορισμένους σπειροειδείς βραχίονες, με μία ελλειπτική άλω αστέρων. (Οι ραβδωτοί φακοειδείς γαλαξίες έχουν την κατηγοριοποίηση SB0.)
4. . Ακανόνιστοι γαλαξίες
Τέλος αναφέρονται οι ακανόνιστοι ή ανώμαλοι γαλαξίες, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν το 3% του συνόλου των γαλαξιών.
Αυτοί παρουσιάζουν σχήμα ακανόνιστο ή δεν ανήκουν στις παραπάνω μορφολογίες και είναι συνήθως μικρότεροι σε σύγκριση με τους σπειροειδείς και τους ελλειπτικούς.
Στους περισσότερους ανώμαλους γαλαξίες παρατηρείται σχηματισμός αστέρων που οφείλεται στην υψηλή περιεκτικότητα τους σε αέριο. Νεαρά άστρα και λαμπρές περιοχές μεσοαστρικού αερίου κυριαρχούν σ’ αυτούς.
Συμβολίζονται με τα γράμματα Ιrr (Irregular = ανώμαλος) και χωρίζονται στους δυο τύπους Irr I και Irr II.
Οι Irr I χαρακτηρίζονται από υψηλή περιεκτικότητα σε αέριο και αστρογένεση και εάν η δομή τους παρουσιάζει κοινά γνωρίσματα με αυτήν των Μαγγελανικών Νεφών, υποδιαιρούνται σε Im.
Οι Irr II παρουσιάζουν ασυνήθιστη μορφή, δεν επιδέχονται ταξινόμηση και σε ορισμένες περιπτώσεις αποτελούν μέλη αλληλεπιδρώντων γαλαξιών ή εντοπίζονται σε συστήματα συγχώνευσης γαλαξιών.
Σχετικές αναρτήσεις:O Γαλαξίας Cartwheel
(νέα εικόνα του τηλεσκοπίου James Webb) https://www.facebook.com/111653274788344/posts/154283240525347/
