Οι ικανότητες και οι δεξιότητες αποτελούν το δυναμικό του κάθε ανθρώπου. Οι δύο όροι, ικανότητα και δεξιότητα, αλληλοκαλύπτονται, αλλά γενικά η έννοια της ικανότητας θεωρείται ευρύτερη από την έννοια της δεξιότητας. Είναι η κατάσταση κατά την οποία ένα άτομο κρίνεται επαρκές ή αρκετά ικανό να επιτελέσει ένα συγκεκριμένο ρόλο. Οι ικανότητες πηγάζουν από τις σωματικές, ψυχολογικές, προσωπικές ιδιαιτερότητες και τα χαρακτηριστικά του ατόμου και αναπτύσσονται ανάλογα με τις ευκαιρίες που παρέχει το περιβάλλον μέσα στο οποίο κινείται.
Ειδικά στο πλαίσιο του επαγγέλματος, ικανότητα είναι ένα ορισμένο σύνολο γνώσεων, δεξιοτήτων και στάσεων που μπορεί να μετρηθεί και ένα άτομο κατέχει ή πρέπει να αποκτήσει, με στόχο να εκτελέσει αποτελεσματικά μια δράση μέσα σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο. Ο όρος ικανότητες σημαίνει τα τυπικά προσόντα που χρειάζεται για να καταλάβει κάποιος μια επαγγελματική θέση αλλά και τη δυνατότητα μεταφοράς δεξιοτήτων και γνώσεων σε ένα νέο επαγγελματικό περιβάλλον. Οι ικανότητες μπορεί να είναι εξειδικευμένες (π.χ. χειρισμός Η/Υ), μεθοδολογικές (δυνατότητα σκέψης, λήψης απόφασης, εφεύρεσης) ή κοινωνικές (δυνατότητες επικοινωνίας, ομαδικής εργασίας).
Ο όρος δεξιότητες αναφέρεται στα χαρακτηριστικά εκείνα των ανθρώπων -γνώσεις, ικανότητες, εμπειρίες, τρόπος σκέψης και άλλα παρόμοια- τα οποία όταν χρησιμοποιούνται μεμονωμένα ή σε ποικίλους συνδυασμούς, συμβάλλουν στην επιτυχή επίδοση. Κάθε επάγγελμα απαιτεί ορισμένες δεξιότητες, δηλαδή προϋποθέτει σχετικές γνώσεις και εμπειρία για την εκτέλεση μιας συγκεκριμένης εργασίας, οι οποίες είναι δυνατόν να προέρχονται από την εκπαίδευση, την κατάρτιση και την επαγγελματική εμπειρία και που συνδυαζόμενες με το σχετικό know how (γνώση του πώς εκτελείται μια εργασία), προσδιορίζουν την ύπαρξη τεχνικών γνώσεων.
Το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον αποτελεί μια γεννήτρια δεξιοτήτων, η οποία ανατροφοδοτείται διαρκώς με την έννοια ότι οι δεξιότητες ενός ατόμου εξελίσσονται και τροποποιούνται συνεχώς, λόγω γνώσεων και εμπειριών που αποκτώνται από το προσωπικό και επαγγελματικό του περιβάλλον και λόγω συμμετοχής του σε προγράμματα εκπαίδευσης ή κατάρτισης. Οι δεξιότητες που αποκτώνται ακόμα και από τις ίδιες πηγές δεν είναι κατ’ ανάγκη όμοιες από άτομο σε άτομο, γιατί διαφέρουν οι δυνατότητες πρόσκτησης του κάθε ατόμου.
Γενικά, παρατηρείται μια αμφίδρομη σχέση μεταξύ της επαγγελματικής εμπειρίας και των δεξιοτήτων, γιατί η επαγγελματική εμπειρία δημιουργεί δεξιότητες, και παράλληλα οι δεξιότητες αποτελούν και το ζητούμενο για την άσκηση ενός επαγγέλματος. Σύμφωνα με προσεγγίσεις που έχουν γίνει τόσο από ευρωπαϊκούς φορείς όσο και από εκπαιδευτικά-ερευνητικά ιδρύματα οι απόψεις συγκλίνουν ότι προκειμένου ένας εργαζόμενος να επιτύχει στις σημερινές εργασιακές συνθήκες, θα πρέπει να διαθέτει ένα σύνολο κομβικών δεξιοτήτων ή δεξιοτήτων-κλειδιών.
Πηγή: Σχεδιάζω το μέλλον μου, Σ.Ε.Π. Α΄ΕΠΑ.Λ.
