Μέγαρα – Επανάσταση 1821
Α. Τουρκοκρατία
Στα δύσκολα χρόνια της τουρκικής σκλαβιάς τα Μέγαρα με βασικούς συντελεστές την ορθόδοξη πίστη, την αδιάσπαστη ελληνική γλώσσα, την πλούσια παράδοση της περιοχής και φυσικά την μεγαρική ιστορία, κρατούν την ελληνικότητά τους και ξεπερνούν, εύκολα ή δύσκολα, τα βάσανα και τις συμφορές που κατά καιρούς συμβαίνουν στον τόπο τους από την καταστροφική μανία των κατακτητών (Βενετών ή Τούρκων) και την αρπακτική διάθεση των πειρατών.
Στο δεύτερο μισό του 16ου αι. είναι μια μικρή κωμόπολη με 300 ως 400 μικρά φτωχόσπιτα, τα περισσότερα πλινθόκτιστα, χτισμένα το ένα δίπλα στο άλλο, στο δυτικό λόφο του Αγίου Δημητρίου.
Μέχρι το 1715 οι Μεγαρίτες ζούσαν σε καθεστώς τριπλής απειλής και τυραννίας, δηλαδή των Βενετών, των Τούρκων και των πειρατών. Όλοι οι πόλεμοι μεταξύ Βενετών και Τούρκων στοίχησαν πολλά στους Μεγαρίτες, προπαντός αυτός που ξέσπασε το 1684 και τελείωσε το 1699, αφού το 1687 οι Βενετοί με αρχηγό το Μοροζίνη πυρπόλησαν τα Μέγαρα. Όπως μας βεβαιώνουν πολλοί ξένοι ταξιδιώτες που πέρασαν εκείνη την εποχή από τα Μέγαρα και έγραψαν σε βιβλία τις εντυπώσεις τους, οι Τούρκοι δεν τολμούσαν να μείνουν στα Μέγαρα από το φόβο των πειρατών. Με τη μεσολάβηση του Γάλλου πρόξενου στην Αθήνα οι Μεγαρίτες του παρέδιδαν μια ποσότητα σιταριού κάθε χρόνο για να μην τους ενοχλεί. Έτσι είχαν καταφέρει να ζουν ελεύθεροι αφού στα Μέγαρα ούτε Τούρκοι κατοικούσαν, ούτε πειρατές τους ενοχλούσαν. Οι Μεγαρίτες επίσης έδιναν τη μισή σοδειά τους από σιτάρι στους Τούρκους και τους πειρατές.
Την άνοιξη του 1770 ο Αλέξης Ορλώφ, αρχηγός τότε του Ρωσικού στόλου στη Μεσόγειο, παρακίνησε τους Έλληνες σε επανάσταση ενάντια στους Τούρκους, οπότε οι Μεγαρίτες ξεσηκώθηκαν με ηγέτη τον Μητρομάρα που είχε καταλάβει τη γειτονική μας Σαλαμίνα και ήταν Μεγαρίτης. Η εξέγερση απέτυχε και τα Μέγαρα πλήρωσαν την αποτυχία με μεγάλες καταστροφές.
Γύρω στο 1796 ο πληθυσμός της πόλης φτάνει τους 1500 κατοίκους περίπου (350 σπίτια), με τις συνθήκες ζωής να παραμένουν δυσμενείς. Οι κάτοικοι ζουν βασικά από τη γεωργία, καλλιεργώντας κυρίως σιτάρι.
Στις αρχές του 19ου αι. τα Μέγαρα έχουν εξελιχθεί στο μεγαλύτερο οικισμό της Μεγαρίδος, κάτι σαν το κεφαλοχώρι της περιοχής.
Β. Επανάσταση του 1821
Το τείχος στην Αγία Τριάδα (Βουρκάρι)
Λίγο πριν την επανάσταση του 1821, αρκετοί Μεγαρίτες μυούνται στη Φιλική Εταιρεία. Το 1818 αρχίζει η κατασκευή του τείχους στην Αγία Τριάδα, νοτιοανατολικά των Μεγάρων, λίγο πιο δεξιά από την Πάχη. Αποπερατώθηκε το 1823. Έχει μήκος 600 m και ύψος 4 m και πολλές πολεμίστρες. Εκεί οχυρώνονταν οι Μεγαρίτες και πολεμούσαν τους Τούρκους. (Η κεντρική πόρτα του τείχους, ξύλινη με μεγάλο πάχος και θωρακισμένη εξωτερικά με λαμαρίνα, βρίσκεται σήμερα στην είσοδο του μοναστηριού της Παναγίας της Φανερωμένης στη Σαλαμίνα.)
Η συμμετοχή των Μεγαριτών στην επανάσταση
Ο στρατηγός Μακρυγιάννης, μια από τις μεγαλύτερες μορφές του Αγώνα, στα περίφημα απομνημονεύματά του αναφέρεται επανειλημμένως στους Μεγαρίτες και στην παλικαριά τους. Χαρακτηριστικό είναι το παρα-κάτω απόσπασμα: «… Μεγάλη ‘λικρίνειαν και πατριωτισμόν είδαμε από τους Περαχωρίτες και από τους Μεγαρίτες. Έδειξαν αιστήματα πατριωτικά και φιλάνθρωπα κι έλεγαν: «Να πουληθούμεν όλοι, νόμους να κάμετε δια την πατρίδα». Πήγαιναν νηστικοί και ξυπόλυτοι αυτείνοι και οι καημένοι αγωνισταί τους με γράμματα, όπου χρειάζονταν παντού να στέλνωμεν, κι έτρεχαν με μεγάλη προθυμίαν…».
