http://www.youtube.com/watch?v=nsuwZoPrfec
Ο Πλάτωνας, με την “αλληγορία του Σπηλαίου”, αφενός θέλησε να υποδείξει πως η αλήθεια μπορεί να υπερβαίνει το φαινόμενο και το αισθητό και αφετέρου να τονίσει τον ύψιστο σκοπό ενός διαφωτιστή, να θυσιάσει ακόμα και την ζωή του προκειμένου να εκπληρώσει το διαφωτιστικό του έργο.
Θα ήθελα όμως να εστιάσω στο πώς ο διαφωτιστής έγινε μέτοχος της “αλήθειας”. Στην πραγματικότητα, δεν ακολούθησε διαφορετική διαδικασία μάθησης πριν και μετά την απελευθέρωσή του. Με τις αισθήσεις του πλανεύτηκε, αλλά και με τις αισθήσεις του πληροφορήθηκε για την “αντικειμενική αλήθεια” του περιβάλλοντος κόσμου. Αυτό που άλλαξε, ήταν η οπτική του και η θέση του. Επομένως, αν θελήσει να μυήσει επιτυχώς και τους άλλους δεσμώτες στην “αντικειμενική αλήθεια” θα πρέπει να τροφοδοτήσει την εμπειρία τους με την “άλλη οπτική” του “πραγματικού κόσμου”, τραβώντας τους έξω από την σπηλιά. Αλλιώς ποιο το νόημα μιας τέτοιας διδασκαλίας;
Ο Αριστοτέλης, έρχεται να τονίσει, όχι τόσο το τι είναι αληθές, αλλά το πώς μέσα από τις εμπειρίες μας δομούμε την γνώση μας. Συνεπώς, αυτά τα δύο δεν είναι ανεξάρτητα. Κατά τον Αριστοτέλη, “Η επίδραση της αίσθησης δημιουργεί αισθητές εικόνες, οι οποίες με τη σειρά τους προκαλούν την ενεργοποίηση του πνεύματος και τη δημιουργία εννοιών. Η απόκτηση της γνώσης, παρουσιάζεται ως μια συνολική διαδικασία την οποία θα αποκαλούσαμε νοητική διαδικασία, όπου γίνεται κατανοητή από την ανάλυση της σημασίας του ορισμού της ψυχής και η οποία, έτσι όπως αναπτύσσεται, έχει ως αφετηρία τη γέννηση μέσα στη συνείδηση αισθητών αναπαραστάσεων και συμβαδίζει με τη νόηση, από την οποία εμφανίζονται οι νοητικές αναπαραστάσεις ή έννοιες.” (από την περίληψη της “Εμπειρίας και γνώσης στον Αριστοτέλη” της Ζαρβαδά Κυριακής)
Οι σύγχρονες θεωρίες μάθησης, φαίνεται να κατανοούν όλο και περισσότερο την αξία της εμπειρίας για την γνώση. Αλλά και οι θετικές επιστήμες, βασίζουν τις θεωρίες τους σε αντικειμενικές παρατηρήσεις και λογικές διαδικασίες. Και όμως, η “αντικειμενική αλήθεια” μοιάζει με άπιαστο στόχο. Έτσι, μέχρι χθες, τόσο για τον απελευθερωμένο δεσμώτη της σπηλιάς, όσο και για εμάς, ο Ήλιος ήταν ένας αψεγάδιαστος φωτεινός δίσκος, αθάνατος, με δύναμη θεότητας. Σήμερα γνωρίζουμε τις “ατέλειές” του, την πηγή της δύναμής του, το πεπερασμένο του. Αύριο, θα ξέρουμε πολύ περισσότερα και η γνώση μας θα εκτίνεται στον χώρο και τον χρόνο.
Όσο όμως εμβαθύνουμε, τόσο τα ερωτηματικά αυξάνουν. Έτσι, το τίμημα της φυσικής μας περιέργειας είναι το “εν οίδα ότι ουδέν οίδα” του Σωκράτη… Ίσως λοιπόν σήμερα να μοιάζουμε με τους δεσμώτες στην σπηλιά του Πλάτωνα, με τη διαφορά ότι έχουμε κάνει μια σημαντική πρόοδο: γνωρίζουμε την άγνοιά μας.
Ειρήνη Περυσινάκη
Δρ. Μαθηματικών, Καθηγήτρια στο Πειραματικό ΓΕΛ Ηρακλείου
Ιστοσελίδα: http://math-flights.blogspot.com
