22 Απριλίου “Ημέρα τής Γης”
Ψηφιδωτό ελληνορωμαϊκό (περ. 27-476 μ.Χ.) “Η δόξα τής Γής” από την Shabba-Philippopolis στο Εθνικό Μουσείο Δαμασκού, Συρία.
Φωτ/φία από: Wikimedia Commons, Αρχείο : Damascus National Museum “Glorification of the Earth” 5288.
* ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ (1911-1996):
“Ο άλλος Νώε”
[…]
Και το πιο μακρινό και παραγκωνισμένο ρυάκι, κι απ’ τα πουλιά το μόνο που μ’ αφήκαν, το σπουργίτι, κι από το πενιχρό της πίκρας λεξιλόγιο, δύο, καν τρία, λόγια: ψωμί, καημός, αγάπη…
(Ω Καιροί που στρεβλώσατε το ουράνιο τόξο, κι απ’ το ραμφί του
σπουργιτιού αποσπάσατε το ψίχουλο, και δεν αφήσατε μήτε μια τόση δα φωνούλα καθαρού νερού να συλλαβίσει στη χλόη την αγάπη μου
Εγώ, που αδάκρυτος υπόμεινα την ορφάνια της λάμψης, ω Καιροί, δε συγχωρώ.) […]
(Από την ποιητική συλλογή του “Έξι και μια τύψεις για τον ουρανό”).
* ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΒΡΕΤΤΑΚΟΣ (1912-1991):
“Μη μου σκοτώνετε της γης το ποίημα”
Μη μου σκοτώσετε το νερό.
Μη μου σκοτώσετε τα δέντρα.
Μη μου ξεσκίστε αυτές τις θείες σελίδες
που τις γράψανε τ’ ασύλληπτο φως
κι ο ασύλληπτος χρόνος
κι όπου σταθώ με περιβάλλουν.
Μη μου σκοτώσετε της γης το ποίημα!…
Επιστρατέψετε την αιωνιότητα,
ανάβοντας το άστρο: “Αγάπη”.
[…]
Σας παρακαλούμε:
Αφήστε μας τα πράγματα.
Μη μας τα καίτε.
Αφήστε τα έντομα να βρίσκουνε τ’ άνθη τους.
* Michael Jackson – “Earth Song” (ελληνική μετάφραση).
* Οι περισσότεροι αρχαίοι πολιτισμοί έδειχναν σεβασμό για τη γη. Αυτός συνήθως έπαιρνε τη μορφή εορτασμών που ενθάρρυναν τελετουργικά τις πλούσιες καλλιέργειες για το επόμενο έτος και επαινούσαν τη γη ως καλή πηγή διατροφής.
Σύμφωνα με τους αρχαίους Έλληνες, η Γαία ήταν μια αρχέγονη θεότητα και η προσωποποίηση της Γης. Θεωρούνταν ως η μητέρα τών πάντων.
Μια εκδοχή του ελληνικού μύθου της δημιουργίας , εικάζει ότι η Γαία, το Χάος και ο Έρως συνυπήρχαν στην αρχή του χρόνου. Ένας άλλος μύθος αναφέρει ότι αυτές οι τρεις οντότητες προέκυψαν από ένα Κοσμικό Αυγό.
Ο πιο γνωστός μύθος για τη Γαία, ωστόσο, μπορεί να βρεθεί στη ” Θ ε ο γ ο ν ί α ” του Ησιόδου, ένα ποίημα που περιγράφει την προέλευση των θεών. Σε αυτό το λογοτεχνικό έργο, η Γαία λέγεται ότι προέκυψε μετά το Χάος. Στη συνέχεια, η Γαία γέννησε τον Ουρανό, την προσωποποίηση του Ουρανού, τον οποίο πήρε για σύζυγο. Γέννησε επίσης (από μόνη της) τα Όρη και τον Πόντο (τη Θάλασσα).
“Στ᾽ αλήθεια πρώτα‒πρώτα το Χάος έγινε. Κι ύστερα
η πλατύστερνη η Γη, η σταθερή πάντοτε έδρα όλων των αθανάτων
που την κορφή κατέχουνε του χιονισμένου Ολύμπου,
και τα ζοφώδη Τάρταρα στο μυχό της γης με τους πλατιούς τους δρόμους.”
(ΗΣΙΟΔΟΥ “Θεογονία” στ. 116-119. Απόδ. Σταύρος Γκιργκένης, εκδ. Ζήτρος)
Είναι ίσως η Γαία περισσότερο γνωστή ως η μητέρα των Τιτάνων, αν και είχε επίσης αμέτρητους άλλους απογόνους. Ήταν η μητέρα όλων αυτών που γεννιόνταν από το έδαφος, αλλά και μητέρα όλων τών όντων πάνω σ΄αυτό.
Στην Αττική λατρεύονταν με το επίθετο “Κουροτρόφος”, δηλαδή αυτή που προστατεύει τα παιδιά στη γέννηση και την ανατροφή τους.
Έτσι και σε αυτή την ανάγλυφη πλάκα εικονίζεται να κρατά στην αγκαλιά της παιδιά και να περιβάλλεται από φυτά και ζώα.
Αυτός ο ανάγλυφος πίνακας βρισκόταν επάνω αριστερά στον ανατολικό τοίχο (πίσω) του A r a P a c i s Augustae
( π λ η ρ ο φ ο ρ ί ε ς: Ο Βωμός τής Ειρήνης (Ara Pacis) είναι ένας αρχαίος ρωμαϊκός βωμός αφιερωμένος στην περίφημη Pax Romana, τη Ρωμαϊκή Ειρήνη, που επιτεύχθηκε κατά την ηγεμονία τού Οκταβιανού Αυγούστου (63 π.Χ.-14 μ.Χ.). Το μνημείο ανατέθηκε από τη Ρωμαϊκή Σύγκλητο στις 4 Ιουλίου του 13 π.Χ. για να τιμήσει την επιστροφή του Αυγούστου στη Ρώμη, μετά από τρία χρόνια νικηφόρων εκστρατειών στην Ισπανία και τη Γαλατία και εγκαινιάστηκε σε μια τελετή στις 30 Ιανουαρίου 9 π.Χ.
Είναι κατασκευασμένος από μάρμαρο Carrara της Τοσκάνης και εκτός από τις παραστάσεις με πρόσωπα, φέρει πλούσια διακόσμηση από έλικες φύλλων ακάνθου, κισσού, δάφνης και αμπέλου και στις τέσσερις πλευρές, με μικρά ζώα και πουλιά να παίζουν ανάμεσά τους.
Παρέμεινε θαμμένος και κρυμμένος κάτω από κτίρια για αιώνες, ώσπου ανακαλύφθηκε ξανά τον 16ο αιώνα κατά τη διάρκεια οικοδομικών εργασιών. Τα ερείπια ανασκάφτηκαν και ανακατασκευάστηκαν στην όχθη του Τίβερη το 1938. Σήμερα προστατεύεται από μια δομή από χάλυβα και γυαλί. (περισσότερα εδώ )
Στη φωτ/φία: Ο ανατολικός τοίχος (πίσω) του Ara Pacis Augustae, μεταξύ 13-9 π.Χ., Μουσείο Ara Pacis, Ρώμη. Επάνω αριστερά η ανάγλυφη πλάκα με την παράσταση τής Tellus.), μεταξύ 13-9 π.Χ., Μουσείο Ara Pacis, Ρώμη.
Στο μέσον της παράστασης η προσωποποίηση της θεάς που προσδιορίζεται ως Tellus, Tellus Mater ή Terra Mater την υποδηλώνουν ως θεά της Γης και Μητέρα θεά. Είναι η θεά τών Ρωμαίων αντίστοιχη με την Γαία τών Ελλήνων . Είναι καθισμένη και κρατά στην αγκαλιά της δυο βρέφη. Θεωρείται ότι αντιπροσωπεύουν τους υιοθετημένους γιους τού αυτοκράτορα Αυγούστου την εποχή της κατασκευής του, τον Καίσαρα Γάιο και τον Λούσιο Καίσαρα , οι οποίοι με τη σειρά τους αντιπροσωπεύουν το μέλλον της Ρώμης. Στην ποδιά της έχει καρπούς από τους οποίους τής προσφέρει το ένα παιδάκι. Γύρω από τη θεά και τα παιδιά είναι μια σκηνή από οτιδήποτε μπορεί να συμβολίσει τη γονιμότητα και την Ειρήνη στη γη: ζώα και φυτά : ένα βόδι, ένα πρόβατο, παπαρούνες και άλλα λουλούδια, φρούτα και ένα πουλί. Εξαιρετικά διατηρημένες είναι οι παπαρούνες, η ίριδα, τα φύλλα και τα στελέχη κριθαριού σκαλισμένα ανάγλυφα στο βάθος. Χωρίς αμφιβολία, πρόκειται για υψηλής ποιότητας πρωτότυπο ανάγλυφο σκάλισμα, το καλύτερα διατηρημένο από τους 4 εικονιστικούς ανάγλυφους πίνακες στις 2 μετωπικές όψεις. Ωστόσο, έχει δημιουργήσει ένα εξαιρετικό φάσμα επιστημονικών ερμηνειών, εστιάζοντας κυρίως στην ταυτότητα της κεντρικής μορφής.
Αριστερά, μια νύμφη που αντιπροσωπεύει τους ωφέλιμους ανέμους της γης, κάθεται σε μια ιπτάμενη χήνα ή κύκνο. Από κάτω υπάρχουν χόρτα, μια αναποδογυρισμένη κανάτα που χύνει νερό και ένας μικρός ερωδιός σκαρφαλωμένος στη λαβή του. Όπως και η απέναντι μορφή, έχει κι αυτή το μανδύα της να πετά επάνω και να την πλαισιώνει, ενώ τον συγκρατεί με το ένα χέρι της .
Στα δεξιά μια άλλη νύμφη που αντιπροσωπεύει τους ωφέλιμους ανέμους της θάλασσας, κάθεται πάνω σε ένα θαλάσσιο φίδι, που πετά πάνω από ορμητικά κύματα.
