Η Θεολογία… στο σχολείο

Ακολουθούμε τον Χριστό από το Όρος των Ελαιών μέχρι το Σταυρό και με βάση τα Ευαγγέλια και την Ιατρική αναζητούμε τα ακριβή αίτια του θανάτου Του.

από τον Dr Στέφανο Καραγιαννόπουλο

(Ο Dr Στέφανος Καραγιαννόπονλος είναι καθηγητής Παθολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών)

ΑΓΩΝΙΑ ΣΤΟ ΟΡΟΣ ΤΩΝ ΕΛΑΙΩΝ

Όταν ο Ιησούς και οι Μαθητές Του ολοκλήρωσαν το δείπνο για το Πάσχα των Ιουδαίων-στον πάνω όροφο ενός σπιτιού της νοτιοδυτικής Ιερουσαλήμ- κατευθύνθηκαν προς το όρος των Ελαιών (γνωστό ως Γεθσημανή), βορειοανατολικά της πόλης. Εκεί -γνωρίζοντας προφανώς ότι η ώρα του θανάτου Του ήταν κοντά- υπέφερε από μεγάλη ψυχική αγωνία και ο ιδρώτας Του φάνηκε να παίρνει τη μορφή αίματος. Η αιμάτινη εφίδρωση (ιατρικά ονομάζεται αιματίδρωση ή αιμοΐδρωση) είναι ιδιαίτερα σπάνιο φαινόμενο και μπορεί να εκδηλωθεί σε άτομο που βρίσκεται υπό ισχυρή συναισθηματική ένταση. Η περιγραφή του συγκεκριμένου γεγονότος στις διάφορες ιστορικές πηγές επιβεβαιώνει την επιστημονική διάγνωση της αιματίδρωσης και αποκλείει παρόμοια ιατρικά φαινόμενα, όπως την «απεκκριτική χρωμίδρωση» (ιδρώτας με καφετιά ή κιτρινοπράσινη απόχρωση) ή το «στιγματισμό» (αίμα που στάζει από τις παλάμες των χεριών ή από κάποιο άλλο σημείο του σώματος). Έχει υποστηριχθεί η άποψη ότι η αιματίδρωση ευθύνεται για την υπόταση. Πιο πιθανή, όμως, είναι η απώλεια αίματος του Ιησού τις ώρες εκείνες, αν και η χαμηλή θερμοκρασία στο δικαστήριο και τη φυλακή μπορεί να προκάλεσε κρυολόγημα, ρίγη και εξάντληση του οργανισμού με ταυτόχρονη πτώση της πίεσης.

ΤΡΕΙΣ ΑΙΤΙΕΣ ΘΑΝΑΤΟΥ

Υποστηρίζονται δύο απόψεις, που έχουν γίνει αιτία μεγάλης αντιπαράθεσης όσον αφορά στη φύση της πληγής που προκάλεσε η λόγχη του στρατιώτη στην πλευρά του Ιησού. Στο Ευαγγέλιο του Ιωάννη αναφέρεται η πληγή του Ιησού από τη λόγχη. Και τονίζεται η ροή αίματος και νερού από αυτήν. Κάποιοι συγγραφείς υποστήριξαν ότι μάλλον επρόκειτο για ροή υγρών από τις κοιλότητες του πνεύμονα (διυδρωματική πλευρίτιδα) ή της κοιλιάς (ασκίτης). Ωστόσο, η ελληνική λέξη «πλευρά» που χρησιμοποιεί ο Ευαγγελιστής υποδηλώνει ότι η πληγή έγινε στο θώρακα και όχι στην κοιλιακή χώρα. Στην παράδοση απεικονίζεται η δεξιά πλευρά. Την άποψη αυτή ενισχύει και το γεγονός ότι η μεγάλη ροή αίματος είναι πιο πιθανή από τη διάτρηση του δεξιού καρδιακού κόλπου (που παρουσιάζει διαστολή και έχει λεπτό τοίχωμα) ή της αντίστοιχης δεξιάς καρδιακής κοιλίας. Οι αμφισβητήσεις της άποψης του Ευαγγελιστή Ιωάννη πηγάζουν από τη δυσχέρεια της Ιατρικής να εξηγήσει την ταυτόχρονη ροή αίματος και νερού από την πληγή. Μέρος του προβλήματος έγκειται στο γεγονός ότι πρώτα αναφέρεται η ροή αίματος. Όμως, πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι στον αρχαίο ελληνικό λόγο η σειρά των λέξεων επιλεγόταν ανάλογα με το πού χρειαζόταν να δοθεί έμφαση. Επομένως, φαίνεται πολύ πιθανό ο Ευαγγελιστής Ιωάννης να ήθελε να τονίσει την εμφάνιση του αίματος συγκριτικά με το νερό, γι’ αυτό και το αναφέρει πρώτο. Υπό το πρίσμα αυτό, το νερό πιθανότατα αποτελείτο από ορώδες πλευρικό και περικαρδιακό υγρό, ενώ το αίμα πρέπει να προήλθε από το δεξιό κόλπο της καρδιάς ή την αντίστοιχη δεξιά κοιλία ή ίσως από τον τραυματισμό ενός μεγάλου αγγείου.

Ο θάνατος του Ιησού 6-7 ώρες μετά τη Σταύρωσή Του ξάφνιασε ακόμη και τον Πόντιο Πιλάτο. Το γεγονός ότι ο Ιησούς αναστέναξε, έγειρε το κεφάλι Του και πέθανε υποδηλώνει την πιθανότητα εκδήλωσης ενός «διαφορετικού» θανατηφόρου συμβάντος. Μια αρκετά δημοφιλής άποψη είναι ότι πέθανε από ρήξη της καρδιάς. Στις καταστάσεις της σοβαρής και παρατεταμένης υπότασης, επικίνδυνης έλλειψης στο αίμα, ανεπάρκειας της αναπνοής και παθολογικών αλλοιώσεων της πηκτικότητας του αίματος, μπορεί να δημιουργηθούν θρόμβοι κοντά στις βαλβίδες της καρδιάς ή στους κόλπους της. Η ρήξη του τοιχώματος της καρδιάς στο σημείο που εκδηλώθηκε το έμφραγμα δεν είναι σπάνιο ιατρικό φαινόμενο. Παρ’ όλα αυτά, αρκετά πιθανή ως αιτία θανάτου φαίνεται να ήταν η καρδιαναπνευστική ανεπάρκεια, που προκλήθηκε από την ταλαιπωρία και αποδεικνύεται από την αδυναμία του Ιησού να μεταφέρει την οριζόντια δοκό του Σταυρού – γεγονός που σπάνια είχε αναφερθεί για άλλους μελλοθάνατους. Μία ακόμα πιθανότερη αιτία θανάτου -αποτέλεσμα και αυτή της προηγούμενης στρεσογόνου κατάστασης- είναι η καρδιακή αρρυθμία (καρδιακή κοιλιακή μαρμαρυγή).

Από τον τρόπο της περιγραφής φαίνεται πως ο Ιησούς ήταν «Νεκρός» πριν η λόγχη διατρυπήσει τη δεξιά πλευρά Του, αφού πριν από την ενέργεια αυτή του στρατιώτη είχε σταματήσει να μιλά και είχε γείρει το κεφάλι Του. Ενώ μετά από αυτήν δεν αναφέρεται κάποια αντίδραση του σώματός Του.

ΤΟ ΜΑΣΤΙΓΩΜΑ

Κάθε ρωμαϊκή εκτέλεση προϋποθέτει πάντα -ως διαδικασία έναρξης- το μαστίγωμα. Ο ρωμαϊκός αυτός «κανόνας δικαίου» δεν εφαρμοζόταν στις γυναίκες και στους Ρωμαίους  γερουσιαστές, εκτός αν είχαν καταδικαστεί για λιποταξία, οπότε το μαστίγωμα ήταν παραδειγματικό. Χρησιμοποιούσαν ένα κοντό μαστίγιο (το φραγγέλιο) με δερμάτινα λουριά διαφορετικού μήκους, στις   άκρες των οποίων υπήρχαν μικρές σιδερένιες  μπάλες ή αιχμηρά κόκαλα προβάτου. Καθώς χτυπούσαν συνεχώς την πλάτη του θύματος με δύναμη, οι σιδερένιες μπάλες προκαλούσαν βαθιά τραύματα. Έπειτα, οι πληγές επεκτείνονταν στους μυς της σπονδυλικής στήλης που βρίσκονται κάτω από το δέρμα προκαλώντας ρίγη και σπασμούς στους μυς της πλάτης που αιμορραγούσαν.

Οι πηγές μαρτυρούν πως ο Ιησούς μαστιγώθηκε με δριμύτητα. Δεν γνωρίζουμε αν τα χτυπήματα περιορίστηκαν στα 39, σύμφωνα με τον Εβραϊκό Νόμο. Οι Ρωμαίοι στρατιώτες, πάντως, φαίνεται πως διασκέδαζαν με την ιδέα ότι Αυτός ο εξασθενισμένος άνθρωπος είχε ισχυρισθεί πως ήταν «Βασιλιάς». Έτσι, άρχισαν να Τον χλευάζουν. Τον έφτυσαν, Τον χτύπησαν στο κεφάλι και έσκισαν το χιτώνα από την πλάτη Του, με αποτέλεσμα να είναι πιο βαθιές οι πληγές από το μαστίγωμα. Ο αβάσταχτος πόνος και η μεγάλη αιμορραγία ελάττωσαν την πίεση του Ιησού (υπόταση). Η αιματίδρωση είχε ήδη κάνει το δέρμα του ιδιαίτερα ευαίσθητο, ενώ η ψυχολογική πίεση σε συνδυασμό με την έλλειψη τροφής, νερού και ύπνου συνέβαλαν στην εξουδετέρωση του Ιησού πριν ακόμη ανέβει στο Σταυρό.