Η Θεολογία… στο σχολείο

Ο εβραϊκός νόμος (halakha) απαγορεύει να κάνεις οποιαδήποτε μορφή melakhah (מְלָאכָה, πληθυντικός melakhot) το Σάββατο, με ορισμένες εξαιρέσεις. Αν και melakhah συνήθως μεταφράζεται ως “εργασία”, ο καλύτερος ορισμός είναι «μετρημένη/προσεκτική δραστηριότητα» ή «ικανότητα και μαστοριά». Υπάρχουν 39 κατηγορίες από απαγορευμένες δραστηριότητες (melakhot) που αναφέρονται στη Μισνά (Πραγματεία περί Σαββάτου, κεφάλαιο 7, Mishna 2).

Διαφορετικές τάσεις στον Ιουδαϊσμό βλέπουν την απαγόρευση της εργασίας με διαφορετικούς τρόπους. Οι τηρητές των κανόνων Ορθόδοξοι και οι συντηρητικοί Εβραίοι απέχουν από τις απαγορευμένες δραστηριότητες. Αυτές οι απαγορευμένες δραστηριότητες ερμηνευτικά προέρχονται– βασισμένες στην παράθεση αντίστοιχων βιβλικών περικοπών – από το είδος των εργασιών που απαιτούντο για την κατασκευή της Σκηνής του Μαρτυρίου. Οι δραστηριότητες αυτές δεν καταγράφονται άμεσα στην Τορά∙ αλλού, η Mishnah παρατηρεί ότι «η νομοθεσία του Σαββάτου […] είναι σαν βουνά που κρέμονται από μια τρίχα, γιατί είναι λίγο Αγία Γραφή, αλλά πολλοί νόμοι». Πολλοί θρησκευτικοί μελετητές έχουν επισημάνει ότι αυτές οι εργασίες έχουν ως κάτι κοινό δραστηριότητα που είναι «δημιουργική», ή που ασκεί έλεγχο ή εξουσία πάνω στο περιβάλλον κάποιου.

Κάθε melakhah οδήγησε σε απαγορεύσεις διαφόρων ειδών. Υπάρχουν, γι’ αυτό το λόγο, πολύ περισσότερες απαγορευμένες δραστηριότητες σχετικές με το Σάββατο· όλες τους παραπέμπουν σε μια από τις 39 κύριες melakhot που είδαμε πιο πάνω.

Με βάση τα ανωτέρω, οι 39 melakhot δεν είναι τόσο δραστηριότητες, όσο «κατηγορίες δραστηριοτήτων». Για παράδειγμα, ενώ το «λίχνισμα» συνήθως αναφέρεται αποκλειστικά στο διαχωρισμό της ήρας από το σιτάρι, και η «διαλογή» αφορά αποκλειστικά στο διαχωρισμό των υπολειμμάτων (των θραυσμάτων) από το σιτάρι, κατά το Ταλμούδ αναφέρονται σε οποιονδήποτε διαχωρισμό αναμεμιγμένων υλικών που κάνει βρώσιμο εκείνο που ήταν ακατάλληλο προς βρώσιν. Έτσι, το φιλτράρισμα ακατάλληλου προς πόσιν νερού, για να καταστεί πόσιμο, εμπίπτει στην κατηγορία αυτή, όπως στην κατηγορία αυτή εμπίπτει και το καθάρισμα των ψαριών από τα ψαροκόκαλα. (Οι ψαροκροκέτες ή ψάρια γεμιστά, που τους έχουν αφαιρεθεί από πριν τα κόκαλα είναι μία λύση στο πρόβλημα αυτό (βλ. Gefilte fish).

Η χρήση της ηλεκτρικής ενέργειας το Σάββατο

Οι Ορθόδοξοι και ορισμένοι Συντηρητικοί ορίζουν ότι απαγορεύεται να ενεργοποιήσεις ή να απενεργοποιήσεις ηλεκτρικές συσκευές, αφού οι πράξεις αυτές εμπίπτουν σε κάποια από τις 39 κατηγορίες εργασιών (melakhot). Ωστόσο, οι διάφορες σχολές δεν συμφωνούν σχετικά με την κατηγορία (ή κατηγορίες) στην οποία/οποίες αυτές εμπίπτουν. Μια άποψη λέει ότι σε ένα διακόπτη, όταν το κύκλωμα κλείνει, δημιουργούνται μικροσκοπικοί σπινθήρες, και αυτό θα αποτελούσε “άναμμα φωτιάς” (κατηγορία 37). Αν πρόκειται για συσκευή που σκοπό έχει την παραγωγή φωτός ή θερμότητας (όπως μια λάμπα πυρακτώσεως ή ένας ηλεκτρικός φούρνος), τότε τα φωτιστικά ή θερμαντικά στοιχεία θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως ένα είδος φωτιάς· αν είναι έτσι, τότε το να τα ανάψεις, αποτελεί συγχρόνως «άναμμα φωτιάς» (κατηγορία 37) και«μαγείρεμα» (μια μορφή του ψησίματος, κατηγορία 11), και το να τα σβήσεις θα ήταν “κατάσβεση φωτιάς» (κατηγορία 36).

Μια άλλη άποψη είναι ότι μια συσκευή που είναι συνδεδεμένη σε μια ηλεκτρική πρίζα του τοίχου γίνεται μέρος του κτιρίου, αλλά είναι μη λειτουργική όσο ο διακόπτης είναι κλειστός· το να την θέσεις σε λειτουργία θα ήταν «χτίσιμο» και να την απενεργοποιήσεις θα ήταν «κατεδάφιση» (κατηγορίες 35 και 34). Ορισμένες σχολές θεωρούν ότι η απαγόρευση χρήσης της ηλεκτρικής ενέργειας οφείλεται μόνο σε ραβινικές διατάξεις, παρά στο γεγονός ότι παραβιάζει μία από τις αρχικές κατηγορίες.

Μια κοινή λύση στο πρόβλημα της ηλεκτρικής ενέργειας είναι η χρήση χρονοδιακοπτών (ρολόγια του Σαββάτου) για τις ηλεκτρικές συσκευές, που τις ενεργοποιούν και τις απενεργοποιούν αυτόματα, χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση στο ίδιο το Σάββατο. Μερικοί Συντηρητικοί απορρίπτουν συνολικά τα επιχειρήματα για την απαγόρευση της χρήσης της ηλεκτρικής ενέργειας.

Η οδήγηση κατά τη διάρκεια του Σαββάτου

Οι Ορθόδοξοι και πολλοί Συντηρητικοί απαγορεύουν εντελώς τη χρήση των αυτοκινήτων το Σάββατο γιατί παραβιάζουν πολλαπλές κατηγορίες όπως: «ανάφλεξη πυρκαγιάς» (κατηγορία 37), «κατάσβεση φωτιάς» (κατηγορία 36) και «μεταφορά μεταξύ τομέων» (κατηγορία 39). Ωστόσο, η επιτροπή του Συντηρητικού κινήματος για τον Εβραϊκό Νόμο και τους Κανόνες επιτρέπει την οδήγηση σε μια συναγωγή το Σάββατο, ως επείγον μέτρο, με το σκεπτικό ότι, αν οι Εβραίοι χάσουν την επαφή με τη ζωή της συναγωγής, θα χαθούν για τον εβραϊκό λαό.

Ένα πιστοποιημένο από τους χαλακικούς (του παραδοσιακού Νόμου) «εξάρτημα Σαββάτου» που προστέθηκε σε ένα όχημα κατασκευασμένο από την Amigo μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την πιστή τήρηση του Σαββάτου από άτομα με κινητικά προβλήματα. Συχνά αναφερόμενο ως ένα «σκούτερ Σαββάτου» ή Amigo Shabbat, (http://www.shabbatscooter.com/ ) κατασκευάζεται από το Ινστιτούτο Zomet στο Ισραήλ· κάθε εφαρμογή του «εξαρτήματος Σαββάτου» επιθεωρείται προσωπικά και πιστοποιείται από έναν εκπρόσωπο του Zomet. Προορίζεται μόνο για άτομα των οποίων η περιορισμένη κινητικότητα εξαρτάται από ένα POV (3 Wheeled Power Operated Vehicle )/ σκούτερ ή αυτοκίνητο συνεχώς καθ’ όλη τη διάρκεια της εβδομάδας.

Η τεχνολογία στην υπηρεσία του Σαββάτου

Όταν υπάρχει μια επείγουσα ανθρώπινη ή ιατρική ανάγκη η οποία είναι απειλητική για τη ζωή, είναι δυνατόν να εκτελεστούν φαινομενικά «απαγορευμένες» πράξεις με την τροποποίηση της σχετικής τεχνολογίας σε τέτοιο βαθμό που κανένας νόμος στην πραγματικότητα δεν παραβιάζεται. Ένα παράδειγμα είναι το “ασανσέρ του Σαββάτου”. Σε αυτή τη λειτουργία, ένα ασανσέρ θα σταματάει αυτόματα σε κάθε όροφο, επιτρέποντας στους ανθρώπους να μπαίνουν και να βγαίνουν χωρίς να χρειάζεται να πατήσουν κάποια πλήκτρα, που κανονικά θα χρειάζονταν για να λειτουργήσει. (Η δυναμική πέδηση επίσης απενεργοποιείται, αν κανονικά χρησιμοποιείτο, μετατρέποντας την ενέργεια που συλλέγεται από την κάθοδο του ασανσέρ, και κατ’ αυτόν τον τρόπο την βαρυτική δυναμική ενέργεια των επιβατών, σε ένα δίκτυο αντίστασης.) Αυτό αποτρέπει την «παραβίαση» της απαγορεύσεως να παράξεις «χρήσιμο έργο» την ημέρα του Σαββάτου. Πολλές ραβινικές σχολές εξετάζουν με προσοχή τη χρήση αυτών των ανελκυστήρων από εκείνους που κατά τα άλλα είναι ικανοί να παραβιάσουν το Σάββατο, με τέτοια μηχανήματα να είναι προς όφελος των ευπαθών και των αναπήρων και να μην είναι σύμφωνα με το πνεύμα της ημέρας.

Πολλοί τηρητές των νόμων Εβραίοι αποφεύγουν την απαγόρευση της “μεταφοράς” με το να μην έχουν τα κλειδιά τους σε ένα μπρελόκ, αλλά φορώντας τα σαν γραβάτα, ή κάνοντάς τα τμήμα της πόρπης της ζώνης τους ή καρφίτσα. Το κλειδί έτσι, γίνεται νόμιμο κομμάτι του ρουχισμού ή των κοσμημάτων, τα οποία μάλλον φοριούνται, παρά μεταφέρονται. Ορισμένοι επίσης χρησιμοποιούν έναν ελαστικό ιμάντα που έχει κλιπ και στα δύο άκρα, και τα κλειδιά τοποθετούνται μεταξύ τους ως αναπόσπαστος κρίκος στον ιμάντα, ο οποίος έτσι μπορεί να θεωρηθεί ως μια ζώνη.

Τα τελευταία χρόνια, η «λάμπα του Σαββάτου» έχει αναπτυχθεί για να επιτρέψει στο φως ενός δωματίου να ανάψει ή να σβήσει κατά βούληση, ενώ το ηλεκτρικό φορτίο παραμένει. Ένας ειδικός μηχανισμός σβήνει το φως όταν ο άνθρωπος το επιθυμεί, χωρίς να παραβιάζει την απαγόρευση του Σαββάτου.

Επιτρεπτή βεβήλωση

Σε περίπτωση που μια ανθρώπινη ζωή βρίσκεται σε κίνδυνο (nefesh pikuach), σε έναν Εβραίο όχι μόνο επιτρέπεται, αλλά επιβάλλεται να παραβιάζει κάθε νόμο του Σαββάτου, που στέκεται εμπόδιο στη σωτηρία του εν λόγω προσώπου, εκτός από φόνο, ειδωλολατρία και απαγορευμένες σεξουαλικές πράξεις. Η έννοια της ζωής, που βρίσκεται σε κίνδυνο, ερμηνεύεται ευρέως: για παράδειγμα, θεωρείται ότι κάποιος παραβιάζει το Σάββατο αν φέρει μια γυναίκα με ωδίνες τοκετού στο νοσοκομείο. Αντίθετα, πολλοί ραβινικοί περιορισμοί συχνά παραβιάζονται σε πολύ λιγότερο επείγουσες περιστάσεις (ένας ασθενής που είναι άρρωστος, αλλά όχι σε κρίσιμο βαθμό).

“Κάναμε τα πάντα για να σωθούν ζωές, παρόλο που ήταν Σάββατο. Οι άνθρωποι ρώτησαν,« Γιατί είσαι εδώ; Δεν υπάρχουν Εβραίοι εδώ », αλλά είμαστε εδώ γιατί η Τορά (ο Νόμος) μας διατάσσει να σώζουμε ζωές … Βεβηλώνουμε το Σάββατο με αξιοπρέπεια …”

Mati Goldstein, διοικητής της εβραϊκής αποστολής διάσωσης ZAKA στο σεισμό της Αϊτής το 2010

Διάφορες άλλες νομικές αρχές σκιαγραφούν τις δραστηριότητες οι οποίες αποτελούν βεβήλωση του Σαββάτου. Στα παραδείγματα αυτών περιλαμβάνεται η αρχή της Shinui («αλλαγή» ή «απόκλιση»): Μια σοβαρή παραβίαση μετατρέπεται σε μη-σοβαρή, εφόσον η απαγορευμένη πράξη έγινε κατά τρόπο που θα μπορούσε να θεωρηθεί αφύσικη σε μια άλλη μέρα της εβδομάδος. Τα παραδείγματα περιλαμβάνουν το γράψιμο με το χέρι που δεν θεωρείται το «καλό» (σύμφωνα με πολλές ραβινικές σχολές).

Πηγή:

http://en.wikipedia.org/wiki/Shabbat#Prohibited_activities

Περισσότερα για το Σάββατο:

http://www.jewfaq.org/shabbat.htm

http://www.everlastingcovenant.com/article.php?id=221