Η Θεολογία… στο σχολείο

Αν ο Σταυρός του Χριστού έγινε το κατεξοχήν σύμβολο της Εκκλησίας, αισθητή έκφραση και δήλωση της πίστης των Χριστιανών, δεν ήταν για να θυμίζει απλώς το πάθος του Θεανθρώπου και το αντίτιμο που καταβλήθηκε στην οργισμένη δικαιοσύνη του Θεού. Οι Χριστιανοί αποτυπώνουν πάνω στο σώμα τους το σημείο του σταυρού, δηλώνοντας την εκούσια αυτοπαραίτηση από την ατομική αυτοτέλεια, την θυσιαστική αναφορά της ζωής τους στο θέλημα του Πατρός. «Τα φαινόμενα πάντα δείται σταυρού», γράφει ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής, «και τα νοούμενα πάντα δείται ταφής». Όλα τα φαινόμενα, κάθε τι που μας γίνεται προσιτό μέσα από τις ατομικές αισθήσεις και κάθε γνώση που κατακτάμε με την ατομική μας διάνοια, όλα όσα μοιάζουν να μας υποτάσσονται χάρη στις ατομικές μας ικανότητες, πρέπει να σταυρωθούν και να ταφούν, να νεκρωθούν ως ατομικές βεβαιότητες και θωρακίσεις του εγώ, προκειμένου να λειτουργήσουν ως ερωτική σχέση και αυθυπέρβαση.
Γι’ αυτό και οι Χριστιανοί σφραγίζουν το σώμα τους με το σημείο του σταυρού, όχι μόνο όταν προσεύχονται, αλλά «ουτινοσούν προκαταρχόμενοι πράγματος»: «επί άρτων βιβρωσκομένων, και επί ποτηρίων πινομένων• εν εισόδοις, εν εξόδοις… κοιταζόμενοι και διανιστάμενοι». Κάθε φάση και κάθε πτυχή της καθημερινότητας σφραγίζεται με το σημάδι του ζωοποιού θανάτου, της υπακοής στο θέλημα του Πατρός, το θέλημα της ζωής. Γιατί ο Σταυρός δεν είναι σημείο ανάμνησης και συναισθηματικής ή ηθικοδιδακτικής αναφοράς, αλλά σύμβολο και δήλωση συσχηματισμού με τον τρόπο υπάρξεως του Χριστού, τον τρόπο της ζωής. Και σαν τέτοιο σύμβολο, αποκαλυπτικό της ζωής που συνιστά την Εκκλησία και την ελπίδα των πιστών, αποτυπώνεται τελικά ο σταυρός και πάνω στα μνήματα των κεκοιμημένων, βεβαιώνοντας την είσοδό τους στη «χώρα των ζώντων».
(Χρήστου Γιανναρά, Αλφαβητάρι της πίστης, Αθήνα 1988, εκδ. Δόμος, σελ. 171-72)

Ακούσατε αδελφοί μου, πώς πρέπει να γίνεται ο σταυρός και τι σημαίνει. Πρώτον όπως η Αγία Τριάς δοξάζεται εις τον ουρανόν από τους Αγγέλους, ούτω και συ να σμίγης τα τρία σου δάκτυλα της δεξιάς χειρός• και μη δυνάμενος να αναβής εις τον ουρανόν να προσκύνησης, βάνεις την χείρα σου εις την κεφαλήν σου (διότι η κεφαλή σημαίνει τον ουρανόν) και λέγεις: Καθώς οι Άγγελοι δοξάζουσι την Αγίαν Τριάδα εις τον ουρανόν, έτσι και εγώ ως δούλος δοξάζω και προσκυνώ την Αγίαν Τριάδα• και καθώς τα δάκτυλα είναι τρία, είναι ξεχωριστά, είναι και μαζί, έτσι και η Αγία Τριάς είναι τρία πρόσωπα, αλλά εις Θεός. Κατεβάζων το χέρι σου εις την κοιλίαν σου να λέγης: Σε προσκυνώ και Σε λατρεύω. Κύριε μου, ότι κατεδέχθης και εσαρκώθης εις την κοιλίαν της Θεοτόκου δια τας αμαρτίας μας. Το βάζεις πάλιν εις τον δεξιόν σου ώμον και λέγεις: Σε παρακαλώ, Θεέ μου, να με συγχωρήσης και να με βάλης εις τα δεξιά σου με τους δικαίους. Βάνοντάς το πάλιν εις τον αριστερόν ώμον λέγεις: Σε παρακαλώ, Κύριε μου, μη με βάλης εις τα αριστερά με τους αμαρτωλούς. Έπειτα κύπτοντας κάτω εις την γην: Σε δοξάζω, Θεέ μου. Σε προσκυνώ και Σε λατρεύω, ότι καθώς εβάλθηκες εις τον τάφον, έτσι θα βαλθώ και εγώ. Και όταν σηκώνεσαι ορθός, φανερώνει την ανάστασιν και λέγεις. Σε δοξάζω και Σε προσκυνώ, Κύριέ μου, ότι ανέστης εκ νεκρών δια να μας χαρίσης ζωήν αιώνιον. Αυτό σημαίνει ο Σταυρός!
[Λιδαχαί και προφητείαι Αγίου Κοσμά του Αιτωλού, Έκδοσις Ορθοδ. Χριστιανικής Αδελφότητος «Λυδία», σελ. 80-81]

Φέρνουμε το χέρι στο μέτωπο, τη σωματική περιοχή της διανοητικής λειτουργίας, φανερώνοντας έτσι ότι αγαπούμε το Θεό μ’ όλη τη διάνοιά μας, και ότι αφιερώνουμε σ’ Αυτόν όλες τις σκέψεις μας.

Το χέρι έρχεται κατόπιν στην κοιλιά. Έτσι δηλώνουμε συμβολικά ότι προσφέρουμε στον Κύριο όλες τις επιθυμίες μας και όλα τα συναισθήματά μας.

Τέλος, φέρνουμε το χέρι στους ώμους, πρώτα στο δεξιό και μετά στον αριστερό, ομολογώντας έτσι ότι και κάθε σωματική μας δραστηριότητα ανήκει σ’ Εκείνον.

[Το σημείο του Σταυρού- Δύναμη, σημασία και θάυατά του, εκδ. Ιερά Μονή Παρακλήτου, Ωρωπός Αττικής 1998, σ. 15]