Μετά τη διάλυση του ρωμαϊκού κράτους σε ανατολικό και δυτικό, ο Πόντος, όπως και ολόκληρη η Μικρά Ασία και η βαλκανική, εντάχθηκαν στο ανατολικό τμήμα.
Ο Πόντος οργανώθηκε σε αυτόνομη διοίκηση της υπαρχίας της Ανατολής η οποία είχε πρωτεύουσα την Καισάρεια της Καππαδοκίας.
Η Καισάρεια υπήρξε επίσης κέντρο διάδοσης του χριστιανισμού στην ευρύτερη περιοχή του Εύξεινου Πόντου, στην Αρμενία και σε περιοχές της Κασπίας Θάλασσας. Με τον 28 κανόνα της Δ’ Οικουμενικής Συνόδου (451 μ.Χ.) ο Πόντος εντάχθηκε στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης.
Στη θεματική οργάνωση του Βυζαντίου εντάχθηκε κατά τον 8ο αιώνα. Τα εδάφη του μοιράστηκαν στα θέματα της Κολωνείας, των Αρμενιακών και της Χαλδίας. Βαθμιαία απέκτησε μεγάλη στρατιωτική σημασία για την άμυνα της αυτοκρατορίας κατά των Αράβων αρχικά, και κατά των τουρκομανίκων φυλών στη συνέχεια. Την περίοδο αυτή αναδείχθηκαν στον Πόντο μεγάλες οικογένειες όπως οι Κομνηνοί, οι Ταρωνίτες και οι Γαβράδες, η ισχυροποίηση των οποίων οδήγησε στην εμφάνιση τάσεων αυτονόμησης από την κεντρική διοίκηση. Η χαρακτηριστικότερη ενέργεια ήταν η ανταρσία τις οικογένειας των Γαβράδων τον 11ο αιώνα. Οι Γαβράδες κατάγονταν από την Άρτα της Αργυρούπολης και ονόμαζαν την επαρχία τους, τη Χαλδία, «Χώραν Τραπεζουσίαν ». Επιχείρησαν μια σειρά εξεγέρσεων, ορισμένες από τις οποίες είχαν επιτυχή έκβαση, ενώ άλλες κατεστάλησαν. Η μεγάλη χαλάρωση των σχέσεων με το Βυζάντιο επήλθε μετά τη μάχη του Ματζικέρτ, όταν άνοιξε για τους Τούρκους ο δρόμος που οδηγούσε στη Μικρά Ασία.
Η περίοδος που ακολούθησε σφραγίστηκε από την παρουσία του ισλάμ. Οι Άραβες στην αρχή, και οι διάφορες τούρκικες ομάδες στη συνέχεια, μετέτρεψαν την περιοχή σε πεδίο σύγκρουσης δύο μεγάλων πολιτισμών, του ελληνόφωνου ορθόδοξου και του ισλαμικού. Ο εξισλαμισμός του πληθυσμού, σε συνδυασμό με την ισλαμοποίηση του χώρου (καταστροφή εκκλησιών και ανέγερση τεμενών), σήμαινε πλέον την ρήξη με το ελληνικό παρελθόν και την είσοδο σε ένα νέο τουρκόφωνο ή αραβόφωνο κόσμο. Η κατάκτηση των ελληνικών πόλεων επισφραγίζονταν συμβολικά από την μετατροπή των εκκλησιών σε τζαμιά. Η πρακτική αυτή ήταν συνηθισμένη κατά τους πολυετείς αγώνες μεταξύ χριστιανών και μουσουλμάνων. Η βίαιη προσπάθεια εξισλαμισμού προκάλεσε πολυάριθμους θανάτους και δημιούργησε έναν μεγάλο αριθμό ορθόδοξων νεομαρτύρων.
Η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας
Η άνοιξη του 1204 υπήρξε μοιραία για τον ελληνισμό. Στις 13 Απριλίου οι σταυροφόροι κυρίευσαν την Κωνσταντινούπολη και κατέλυσαν την ελληνική αυτοκρατορία του Βυζαντίου. Διέλυσαν έτσι τον κεντρικό ιστό του μοναδικού χριστιανικού κράτους της Ανατολής που θα μπορούσε να αποτελέσει ουσιαστικό εμπόδιο στο επεκτατικό ισλάμ, τόσο το αραβικό όσο και το τούρκικο. Η πράξη αυτή της καθολικής Δύσης θα υψώσει εφεξής αξεπέραστο τείχος μεταξύ της δυτικής και της ανατολικής χριστιανοσύνης και θα διευκολύνει την επικράτηση των Τούρκων μουσουλμάνων.
Μετά την κατάληψη της Πόλης, οι Έλληνες ίδρυσαν τρία κράτη, ένα στα Βαλκάνια και δύο στη Μικρά Ασία. Με κέντρα τη Νίκαια της Βιθυνίας, την Ήπειρο και την Τραπεζούντα του Πόντου, θα ξεκινήσουν οι προσπάθειες για την ανακατάληψη της πρωτεύουσας.
Το μακροβιότερο από όλα αυτά υπήρξε η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας, η οποία επέζησε επί 257 χρόνια. Ιδρύθηκε από τα αδέλφια Αλέξιο και Δαβίδ Κομνηνό, εγγόνια του Ανδρόνικου Α’, ιδρυτή της βυζαντινής αυτοκρατορικής δυναστείας των Κομνηνών, ο οποίος έχασε τον θρόνο του το 1185 από την δυναστεία των Αγγέλων.
Πηγή: pontos-news.gr
