ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ
Μαρτυρίες ηλικιωμένων για τη γενοκτονία και τον διωγμό των Ποντίων
Ένας σεβάσμιος γέροντας ιερέας από τον Πόντο θυμάται……..
(τη συνέντευξη πήρε ο μαθητής της ΣΤ΄ τάξης του Δημοτικού σχολείου Ερατεινού, Χαράλαμπος Αμοιρίδης, από τον παππού του Πατήρ Ιωάννη)
Χαράλαμπος– Από πού κατάγεστε;
Πατήρ Ιωάννης-Οι παππούδες μου κατάγονταν από την Τραπεζούντα όπου δουλεύανε στα μεταλλεία χρυσού και αργύρου της περιοχής. Κάποτε όμως τα κοιτάσματα χρυσού άρχισαν να λιγοστεύουν και έτσι απολύθηκαν και αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν στα βάθη της Τουρκίας για να ανοίξουν νέα μεταλλεία. Έτσι έφτασαν στη Σεβάστεια αλλά κι εκεί δεν τους περίμενε καλύτερη τύχη γιατί στα μεταλλεία υπήρχαν μόνο άργυρος και κιμωλία. Μετά τη Σεβάστεια έφτασαν στον νομό του Ματάν που σημαίνει περιοχή των μεταλλείων. Έτσι εγκαταστάθηκαν σ’ένα χωριό που διοικητής του ήταν ένας μπέης ο οποίος ζούσε στην Άγκυρα. Το χωριό ονομάστηκε Ατραχμανλί από το όνομα του μπέη Ατραχμάλ. Εκεί άρχισαν να ασχολούνται και με την κτηνοτροφία και τη γεωργία. Ύστερα εγκαταστάθηκαν στο Χαλδίαχ, κωμόπολη έξω από την Τραπεζούντα αντί να εγκατασταθούν στην Καισάρεια που ήταν και η μητρόπολη.
Χ-Είχατε πανηγύρια ή ιδιαίτερα έθιμα στην πατρίδα;
Π. Ι.-Πανηγύρια είχαμε τα Χριστούγεννα και το Πάσχα και στη γιορτή του πολιούχου Αγίου. Επίσης τρεις μέρες πριν τις προηγιασμένες όποιοι ήθελαν έκαναν αυστηρή νηστεία από τα πάντα ακόμα κι από το νερό. Πάντα οι αγράμματοι άνθρωποι κάθε αρχή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής έφτιαχναν έναν κουκαρά, δηλαδή επάνω σε μια βρασμένη πατάτα έβαζαν επτά φτερά κότας τα οποία συμβόλιζαν τις επτά εβδομάδες της νηστείας. Έβγαζαν από ένα φτερό στο τέλος κάθε εβδομάδας και έτσι καταλάβαιναν πότε τελειώνει η νηστεία. Την Κυριακή των Βαΐων βγαίναμε να καλαντήσουμε και οι νοικοκυρές έφτιαχναν κουλουράκια με σπιτικό αλεύρι. Μαζί μας βγαίνανε και Τουρκόπουλα από τα γειτονικά χωριά.
Χ- Οι τέχνες και τα γράμματα ήταν ανεπτυγμένα στην περιοχή σας;
Π. Ι.-Οι τέχνες ήταν στα χέρια των Ελλήνων. Οι Τούρκοι ήταν σχεδόν αγράμματοι ενώ οι περισσότεροι Έλληνες είχαν πολύ υψηλό μορφωτικό επίπεδο.
Χ-Σε ό,τι αφορά το εμπόριο; Ήταν ανεπτυγμένο;
Π.Ι.- Ναι, οι περισσότεροι κάτοικοι του Πόντου ήταν Έλληνες και είχαν τα καλύτερα και πλουσιότερα μαγαζιά. Στη Σαμψούντα η κυριότερη παραγωγή ήταν τα καπνά πολύ καλής ποιότητας τα οποία οι ντόπιοι τα πουλούσαν στους Αμερικάνους και τους Γερμανούς.
X-Μετά την κατάπνιξη της επανάστασης για την ανεξαρτησία του Πόντου υπήρξαν αντιδράσεις από την πλευρά των Ελλήνων;
Π. Ι.- Ναι, μετά την επανάσταση οι νέοι της Σαμψούντας δεν υπηρετούσαν τη στρατιωτική τους θητεία, όπως οι υπόλοιποι νέοι του Πόντου. Ανέβαιναν στα βουνά και έκαναν εξορμήσεις στα χωριά του κάμπου και τα λεηλατούσαν. Αυτό προκάλεσε τις αντιδράσεις των κατοίκων του κάμπου που ανάγκασαν την τουρκική κυβέρνηση να αρχίσει να τους καταδιώκει.
Χ- Πότε ξεριζωθήκατε από την πατρίδα;
Π.Ι.- Ευτυχώς εμείς δε γνωρίσαμε τις σφαγές και τις καταστροφές. Ξεριζωθήκαμε με την ανταλλαγή πληθυσμών μετά τη συνθήκη της Λωζάννης που υπογράφηκε από τον Βενιζέλο και τον Κεμάλ Ατατούρκ.
Χ- Πώς ήρθατε στην Ελλάδα;
Π.Ι.- Από το Χαλδίαχ ναυλώσαμε αμαξά ο οποίος μας μετέφερε στην Άγκυρα και από κει πήραμε το τρένο για την Κωνσταντινούπολη, Από την Πόλη πήραμε το καράβι για τον Πειραιά. Στη διαδρομή μία γυναίκα κι ένα παιδί πέθαναν για άγνωστο λόγο αλλά εμείς επειδή δεν είχαμε πού να τους θάψουμε και φοβόμαστε μην ήταν επιδημία τους πετάξαμε στη θάλασσα. Όταν φτάσαμε στον Πειραιά μας κούρεψαν, άντρες και γυναίκες, για να μη μεταφέρουμε ψείρες και μικρόβια με τα μαλλιά μας. Ύστερα μας ξεγύμνωσαν και πήραν τα ρούχα μας για να τα καθαρίσουν. Κατόπιν μας μετέφεραν στο ξερονήσι του Αϊ Γιώργη όπου μας εξέτασαν. Μετά από είκοσι μέρες παραμονής μας φόρτωσαν σ’ένα εμπορικό πλοίο με προορισμό τη Θεσσαλονίκη. Περάσαμε τη Μυτιλήνη, τη Σάμο, τη Χίο, τη Λήμνο ώσπου φτάσαμε στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης. Το ψωμί και οι προμήθειες μας είχαν σωθεί. Τότε ο καπετάνιος τηλεφώνησε στο δήμαρχο και τον ειδοποίησε. Ο δήμαρχος έδωσε εντολή σ’όλους τους φούρνους της πόλης να φτιάξουν για μας ψωμιά. Έτσι κι έγινε. Ύστερα ο δήμαρχος έστειλε τα ψωμιά μαζί με τρία βαρέλια ελιές. Κάθε άτομο έπαιρνε από ένα ψωμί και ένα κουπάκι ελιές. Ύστερα περάσαμε από την Καβάλα, το Άγιο Όρος και μας έβγαλαν στη Θεσσαλονίκη. Εκεί μας έβαλαν καραντίνα σε καλύβες και παράγκες. Καθίσαμε εκεί για δυο-τρεις μήνες. Στο διάστημα αυτό τα τέσσερα από τα εφτά παιδιά της οικογένειάς μου πέθαναν.Ύστερα εγκατασταθήκαμε σ’ένα χωριό,το Δυτικό, λίγο έξω από τα Γιαννιτσά. Εγώ εγκαταστάθηκα στη Λεύκη ενώ η αδελφή μου στο Ποντολίβαδο.
Χ- Πώς σας αντιμετώπισαν οι ντόπιοι της εδώ περιοχής;
Π.Ι.- Καταρχάς, εδώ δεν υπήρχαν καν Έλληνες. Μόνο η Πετροπηγή ήταν εξ ολοκλήρου ελληνική. Εμείς εγκατασταθήκαμε σε σχεδόν άδεια χωριά ή δυσπρόσιτα μέρη. Ασχολούμαστε με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Κάναμε το δρομολόγιο Λεύκη Θεσσαλονίκη είτε με τα πόδια είτε με τα ζώα. Κάθε βράδυ κάναμε στάση για ξεκούραση και φαγητό. Όταν μας τελείωναν τα λεφτά αναγκαζόμασταν να σταματάμε στα χωριά που ήταν πάνω στο δρομολόγιο για δουλειά και μετά συνεχίζαμε. Δύσκολα χρόνια, γιε μου, πολύ δύσκολα……
Παρασκευή 11 Απριλίου 2003
1.Μαρτυρίες Προσφύγων
Από Σύλλογο Ποντίων Άρδασσας
2.Η γιαγιά Αναστασία Παπουλίδου
Η γιαγιά Αναστασία Παπουλίδου γεννήθηκε το 1917 στη Χολομάνα της Τραπεζούντας. Τον πατέρα της τον σκότωσαν οι Τούρκοι και έτσι αναγκάστηκαν να φύγουν στο Σοχούμι, η ίδια, ο μεγαλύτερος αδερφός της, η μητέρα της και ο παππούς της Ευστάθιος Κελεσίδης. Στο Σοχούμι πέθανε και η μητέρα τους και έτσι ήρθαν στην Ελλάδα τα δύο ανήλικα ορφανά μαζί με τον παππού τους. Από την Καλαμαριά κατέληξαν στο Κίζαρι Ροδόπης. Το 1932 παντρεύεται στην Αλεξανδρούπολη, στην οικογένεια Βρεχόπουλου από το Πελέν της Χερίανας.
3.Δέσποινα Σαββίδου μαρτυρία για την Ποντιακή Γενοκτονία
Συνέντευξη Αηδονίδης Χρήστος
4.Συγκλονιστικές μαρτυρίες Ἑλλήνων τοῦ Πόντου
Συνέντευξη Μάκης Καρασαββίδης
5.Καταγραφές του αείμνηστου Πολυχρόνη Νικολαΐδη
6.Μαρτυρίες ποντίων (γιαγιά-παππούς)
7.ΠΑΥΛΟΣ ΚΕΡΔΕΜΕΛΙΔΗΣ-ΤΑ ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΤΩΝ ΠΟΝΤΙΩΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΝΕΟΤΟΥΡΚΟΥΣ ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΕΣ
8.Η μαρτυρία της υπεραιωνόβιας Παρθένας Σαχινίδου που έζησε τον ξεριζωμό των Ποντίων
Συνέντευξη Σάββας Καλεντερίδης
9.Γενοκτονία & Ξεριζωμός – Ζωντανές Μαρτυρίες Μνήμης
10.Μαρτυρία Συμέλας Παπαδοπούλου
11.Αναμνήσεις από τον Πόντο
12.Μνήμες από τη Γενοκτονία στην Τραπεζούντα
Η ενενηντάχρονη Μαρία Τριανταφυλλίδου περιγράφει στην κάμερα του pontos-news.gr ιστορίες του Μουζενίτη πατέρα της, από την περίοδο της Γενοκτονίας στην Τραπεζούντα (βίντεο: Βασίλης Καρυοφυλλίδης).
13. Γιαγιά Καλογιάννινα
Μαρτυρία για το διωγμό των Ποντίων και της Μικρασιατικής Καταστροφής το 1922. Η “καλομάνα”.
