ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

Ο εορτασμός της επετείου των 200 χρόνων από την επανάσταση του 1821 μέσα από ένα βιντεοκλίπ

• Το βιντεοκλίπ: η επιλογή του τραγουδιού και ο στόχος του

Το φθινόπωρο του 2020 η Επιτροπή «Ελλάδα 2021» επέλεξε για την εορταστική επέτειο των 200 χρόνων από την επανάσταση του 1821 το τραγούδι του Διονύση Σαββόπουλου «Ας κρατήσουν οι χοροί» για το οποίο δημιούργησε και σχετικό βιντεοκλίπ.[1] Η Πρόεδρος της Επιτροπής Γιάννα Αγγελοπούλου-Δασκαλάκη δήλωσε σχετικά με την επιλογή του τραγουδιού:: «Διαλέξαμε αυτό το τραγούδι γιατί περιγράφει με ένα μοναδικό τρόπο το κοινό μας ταξίδι………… Ο «δεσμός μας πύκνωσε». Πολλές φορές πέσαμε αλλά ξανασηκωθήκαμε και «οι παρέες μας συνέχισαν να γράφουν ιστορία». Σμίγουμε «τις παλιές και τις αναμμένες τροχιές» μας με ένα φωτεινό και αισιόδοξο μέλλον. Γιατί το ταξίδι των Ελλήνων συνεχίζεται. Ας κρατήσουν οι χοροί λοιπόν!».[2]

Το συγκεκριμένο τραγούδι είχε κυκλοφορήσει αρχικά το 1983. Το βιντεοκλίπ του τραγουδιού το 2021 δημιουργήθηκε στο χώρο του Παναθηναϊκού Σταδίου και στην αγορά του Καλατράβα στο Ολυμπιακό Στάδιο. Ο δημιουργός, ο οποίος ήταν και μέλος της «Επιτροπής 2021», παραχώρησε τα δικαιώματα για τη χρήση του τραγουδιού χωρίς αμοιβή στην Επιτροπή (ευγενής προσφορά). Το τραγούδι ερμηνεύτηκε από 7 χορωδίες. Απαιτήθηκαν 3 μήνες συνεχούς εργασίας, ώστε να δημιουργηθεί το συγκεκριμένο βίντεο.

Στο βιντεοκλίπ είναι ευδιάκριτη η στόχευση που συνδέεται με την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής, του πατριωτικού αισθήματος και της εθνικής υπερηφάνειας σε μια χρονική περίοδο πολύ δύσκολη για όλους, λόγω της επιβολής των περιοριστικών μέτρων αποτροπής διάδοσης του ιού covid 19. Η επέτειος των 200 χρόνων ήταν μια πολύ καλή ευκαιρία για την κρατική εξουσία να δώσει έναν εορταστικό τόνο στη ζωή των Ελλήνων, ισχυροποιώντας τη θέση της ως παράγοντα σταθερότητας της πολιτικής και κοινωνικής ζωής.

Μέσο επιτέλεσης της συλλογικής πολιτιστικής ταυτότητας, το τραγούδι με. αλληγορικό τρόπο αναδεικνύει την ικανότητα των Ελλήνων να επιβιώνει από την αρχαιότητα ως σήμερα, μεταδίδει αισιοδοξία και αυτοπεποίθηση, ότι και στο μέλλον θα προχωρήσουμε όλοι μαζί. Αναδεικνύει ένα αφήγημα, όπου παρόν, παρελθόν και μέλλον προβάλλονται ως μια εθνική ιστορία με συνέχεια, με στοιχεία επιλεγμένα, ώστε να προβάλλεται η διαχρονική ενότητα των Ελλήνων. Των Ελλήνων, που θα λέγαμε με βάση τους στίχους του τραγουδιού, έχουν εξασφαλίσει μία θέση στο μέλλον χάρη στο παρελθόν τους. .

1.2.Λίγα λόγια για τον  δημιουργό του τραγουδιού

Ο Διονύσης Σαββόπουλος θεωρείται ένας πολύ σημαντικός τραγουδοποιός της χώρας μας, με τραγούδια που ξεχωρίζουν για τον ευρηματικό και ανατρεπτικό τους στίχο.  Με ένα ιδιαίτερο «αντισυμβατικό» μουσικό ύφος από το 1966 έως σήμερα καταφέρνει να βρίσκεται πολλές φορές στο κέντρο της προσοχής του κόσμου όχι μόνο για τις καλλιτεχνικές του ανησυχίες, αλλά και για πολιτικά και κοινωνικά θέματα.

Ξεκινώντας με ένα αριστερό πολιτικό προφίλ βρέθηκε δύο φορές στη φυλακή την περίοδο της δικτατορίας, έφθασε όμως, όπως υποστηρίζεται από πολλούς, στο άλλο άκρο της πολιτικής, με τις πρόσφατες δηλώσεις του υπέρ της υποψηφιότητας του συντηρητικού πρωθυπουργού, (όπως και το 1989 με τον πατέρα του σημερινού πρωθυπουργού), ενώ είχε δεχθεί κριτική και το καλοκαίρι του 1983, οπότε και κυκλοφόρησε ο δίσκος «Τραπεζάκια έξω», όπου υπήρχε και το τραγούδι «Ας κρατήσουν οι χοροί». Η κριτική εστίαζε στο ότι στο τραγούδι επιχειρούσε μια ιδεολογική σύγκλιση της Αριστεράς με το χριστιανο-εθνικιστικό δόγμα «είτε με τις αρχαιότητες, είτε με ορθοδοξία».

Παρόλα αυτά αναγνωρίζεται από την πλειονότητα των Ελλήνων ως κορυφαίος τραγουδοποιός και σημαντικό πολιτισμικό κεφάλαιο. Η συνύπαρξη στοιχείων της ελληνικής παράδοσης, της μουσικής των βαλκάνιων γειτόνων μας με τα μουσικά στοιχεία της Δύσης τον καθιστούν έναν από τους σημαντικότερους μουσικούς καλλιτέχνες των τελευταίων 50 χρόνων.

1.3.Τα χαρακτηριστικά του βιντεοκλίπ

Οι εθνικές επέτειοι προϊόν του ιδεολογικού πολιτικού ρεύματος του εθνικισμού από το τέλος του δέκατου όγδοου αιώνα και έπειτα στοχεύουν στη μνημόνευση επιλεγμένων γεγονότων του παρελθόντος, επεξεργασμένων με τέτοιον τρόπο, ώστε να υπηρετούν την παραγωγή και αναπαραγωγή εθνικής ταυτότητας συγκεκριμένων χαρακτηριστικών.[3] Μέσω αυτής της μνημόνευσης ισχυροποιείται η νομιμοποίηση της κρατικής εξουσίας, προβάλλοντας το δικό της εθνικό αφήγημα.

Το βιντεοκλίπ «Ας κρατήσουν οι χοροί» αξιοποιώντας την ιστορική επέτειο των 200 χρόνων από τη  επανάσταση διαδραματίζει μια λειτουργία νομιμοποιητική του παρελθόντος.[4] Υμνεί τη συλλογικότητα των Ελλήνων, που κοιτάζοντας το παρελθόν σχεδιάζουν το μέλλον μέσα από «παρέες» και «κοινότητες». Με έντονο μουσικό ρυθμό, που αποπνέει «ελληνικότητα» παρουσιάζει το συλλογικό και εθνικό φαντασιακό σε ένα πλαίσιο «συνδιαλλαγής» με στιγμές του παρελθόντος και του παρόντος, υπηρετώντας την στόχευση  της πολιτικής εξουσίας να εμφανίσει τα μέλη της σημερινής εθνικής συλλογικής κοινότητας ως άξιους συνεχιστές – κληρονόμους ενός ένδοξου παρελθόντος που οδηγεί σε ένα ευοίωνο μέλλον.

Παρακολουθώντας το βιντεοκλίπ, θα λέγαμε ότι δεν πρωτοτυπεί, αφού έχει πολλά κοινά στοιχεία με την τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, όπως ενδυματολογικό ύφος, παρόμοιο μοτίβο σκηνοθετικής επιτέλεσης. Δεν αποτελεί ερέθισμα για ιστορική επεξεργασία του παρελθόντος των 200 χρόνων, καθώς στους στίχους του τραγουδιού δεν βρίσκει κανείς κάποιες αναφορές σε σταθμούς αυτής της ιστορικής περιόδου εκτός από τρεις λέξεις (αρχαιότητα, τουρκοκρατία και ορθοδοξία). Αυτό  που επιτυγχάνεται είναι η διαμόρφωση μιας πανηγυρικής ατμόσφαιρας, ενός εορταστικού κλίματος για την τόνωση του εθνικού αυτοσυνασισθήματος.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

Η διαδικτυακή κυκλοφορία του βιντεοκλίπ

2.1. Στοιχεία ενεστωτοποίησης του παρελθόντος

Βασικό στοιχείο στη διαδικτυακή κυκλοφορία στο βιντεοκλίπ «Ας κρατήσουν οι χοροί» είναι η ενεστωτοποίηση του παρελθόντος, μια πρακτική που από το δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα δρα καταλυτικά στη συγκρότηση μιας ιστορικής κουλτούρας με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά.[5] Στο βιντεοκλίπ επιλέγονται για προβολή παρελθοντικά ίχνη, που τονώνουν το εθνικό αυτοσυναίσθημα, ενώ «αποσιωπούνται» ίχνη που φανερώνουν αδυναμίες και πάθη της φυλής μας.

Ξεκινώντας από το «σκηνικό», στοιχεία ενεστωτοποίησης του παρελθόντος αποτελούν: το «ντεκόρ» με το Καλλιμάρμαρο Παναθηναϊκό Στάδιο, κλασσικό σύμβολο της αρχαιότητας, ένα εντυπωσιακό τοπόσημο της Αθήνας, που μας συνδέει συμβολικά με το κλασσικό παρελθόν της παραπέμποντας σε αρχαία Ελλάδα και Ολυμπιακούς Αγώνες. Σημαντικά στοιχεία είναι επίσης η γέφυρα του Καλατράβα που θυμίζει σε όλους την Ολυμπιάδα του 2004 στην Αθήνα, όπως και τα πλάνα της Ακρόπολης και του φωτισμένου Παρθενώνα.

Το παρελθόν ενεστωτοποιείται και με την προβολή των ολογραμμάτων των ηρώων του 1821  που εμφανίζονται στις εξέδρες «ενσωματώνοντάς τους» στο παρόν. Επιπλέον, οι στίχοι του τραγουδιού που ακούγονται εξιστορώντας ιστορίες που βίωσαν και βιώνουν παρέες Ελλήνων «είτε με τις αρχαιότητες είτε με ορθοδοξία…» είναι γραμμένοι σε ενεστωτικό χρόνο με έμφαση στη διαχρονικότητα της ορθοδοξίας και του αρχαίου πολιτισμού μας.

Με τη συνδρομή των ψηφιακών εργαλείων (οπτικά και ηχητικά εφέ) αναδεικνύεται μια «αίσθηση ιστορίας» μέσα από την αλληγορική εξιστόρηση προσωπικών και κοινωνικών ιστοριών.  Διαμορφώνεται ένα πλαίσιο «οικειότητας και συνέχειας ως εθνική κουλτούρα»[6], συλλογικού εθνικού πνεύματος που συμβάλλει στη συγκρότηση της ενεργού μνήμης του έθνους.

2.2. Τα στοιχεία της  παραστασιοποίησης και παιχνιδοποίησης

Από τα βασικά στοιχεία του  βιντεοκλίπ αποτελεί και η δραματοποίηση του τραγουδιού. Έχουμε μια εκδήλωση, ένα show εν είδει γυμναστικών επιδείξεων με χορευτές και τραγουδιστές σε κυκλικά σχήματα σε μια προσπάθεια συμπύκνωσης του ελληνικού πνεύματος των 200 χρόνων σε μια παράσταση. Οι χορευτές και οι χορωδοί έχουν σκηνοθετικά πάρει θέση που παραπέμπει σε ομαδική τελετουργική επίκληση προς το αρχαίο αθάνατο πνεύμα, αναβίωση της τελετής του 2004,  ένα λειτουργικό τρόπο να φαντάζεται το έθνος τον εαυτό του. Μια «παράσταση» συνοδευόμενη από εντυπωσιακά οπτικά και ηχητικά ψηφιακά εφέ και υπό τους ήχους ενός μουσικού έντονου κλασικού ελληνικού ρυθμού (7/8),  του «καλαματιανού» από το χώρο του δημοτικού ελληνικού τραγουδιού και με μια μελωδία που εναλλάσσεται μεταξύ ματζόρε και μινόρε.

Αναλύοντας το βίντεο, τα στοιχεία που συνδέονται με την παραστασιοποίηση και την παιχνιδοποίηση είναι:

• Σκηνικό (Παναθηναϊκό Στάδιο και αγορά του Καλατράβα στο Ολυμπιακό Στάδιο) με κενές εξέδρες (λόγω περιοριστικών μέτρων για την προστασία από τον cοvid 19), με τεχνητό φωτισμό λευκό και μπλε που παραπέμπει στην ελληνική σημαία καθώς και κόκκινο που υποδηλώνει  την επανάσταση και το αίμα των Ελλήνων, που χύθηκε για την ελευθερία χορεύουν σε ομάδες κυκλωτικούς χορούς. [7]
• Χορευτές και χορωδοί (όλοι λευκής φυλής) με ενδυματολογικά χρώματα το λευκό και το μαύρο, σύμβολα αντίστοιχα της ελευθερίας και του θανάτου. Τα παιδιά με τις λευκές φορεσιές και τα χαμογελαστά και επιβλητικά πρόσωπα εκπέμπουν μηνύματα χαράς και αισιοδοξίας. Τα πλάνα του σκηνοθέτη επιτυγχάνουν τη βλεμματική επαφή συμμετεχόντων και θεατών, έτσι ώστε οι τελευταίοι να προσλαμβάνουν εκφράσεις και διαθέσεις δίνοντας στο βιντεοκλίπ την αναγκαία αμεσότητα και οικειότητα.[8] Η χορωδία, διακρίνεται κυρίως για μονοφωνία, χωρίς να απουσιάζουν αντιστικτικά στοιχεία στη φωνητική μελωδία, με δημιουργία διφωνιών.
• Ψηφιακή απεικόνιση ολογραμμάτων ηρώων του 21 υπό τους ήχους όπλων της επανάστασης.
• Εμφάνιση προτομών αρχαίων αγαλμάτων, ελληνικών σημαιών και σημαιών των Ολυμπιακών Αγώνων, ήχοι παραδοσιακών κρουστών.
• Εκφραστικές κινήσεις και χειρονομίες των χορευτών και των παιδιών άλλοτε στατικές και άλλοτε με γρήγορη κίνηση. Χορογραφίες σύμφωνες με το ρυθμό του τραγουδιού και κυκλικοί χοροί.

Όλα τα προαναφερόμενα στοιχεία στην υπηρέτηση του στόχου της προβολής της συλλογικότητας των Ελλήνων σε στοίχιση μέσα από ένα οπτικό αρχείο, που με τη συνδρομή των ψηφιακών μέσων αναδεικνύεται το αφήγημα της εθνικής συνέχειας. Όλα αυτά τα στοιχεία της θεατρικής επιτέλεσης της επετείου έχουν μια διευρυμένη σημειωτική ισχύ, αφού όχι μόνο μνημονεύουν το  παρελθόν, αλλά μεταφέρουν και τη νοηματοδότηση και ερμηνεία, που έχουν προσκτηθεί σε αυτό με το πέρασμα των χρόνων.[9]

2.3. Ο ιομορφικός διαμοιρασμός του βιντεοκλίπ.

Το βιντεοκλίπ έχοντας κεντρικό ρόλο για την επέτειο των 200 χρόνων, ξεπερνάει τις συνιστώσες της ιστορίας, της μνήμης και της λήθης και μετατρέπεται σε ένα α-μνημονικό υποκείμενο που διεκδικεί το παρελθόν, χαρακτηριστικό καινοφανών επιτελεστικών πρακτικών, μέσω των οποίων παράγεται η ιστορική κουλτούρα στη σύγχρονη ψηφιακή κοινωνία. [10]

Η έννοια του ιομορφικού διαμοιρασμού, είναι ένα χρήσιμο εργαλείο, για να κατανοήσουμε την ιστορική κουλτούρα που παράγεται σήμερα στο Διαδίκτυο. Ως ιομορφικό, διαδόσιμο και επικοινωνήσιμο κείμενο, το συγκεκριμένο βιντεοκλίπ εισβάλει στα δίκτυα υποδοχής, χωρίς φαινομενικά να αλλοιώνεται. Βασικό χαρακτηριστικό που συμβάλλει στον διαμοιρασμό του είναι η δυνατότητά του να εκλύει θυμική ενέργεια,  να φορτίζει συναισθηματικά, ώστε  να πολλαπλασιάζεται παρασιτικά μέσω του σχολιασμού του, διακινώντας το περιεχόμενό του σε άλλα δίκτυα με τρόπο επιτελεστικό και νοηματοδοτώντας ποικιλοτρόπως το παρελθόν των 200 χρόνων, του δημιουργού του τραγουδιού, των μελών της Επιτροπής, της επανάστασης του 21.

Η διέγερση του θυμικού διευκολύνθηκε από τα ψηφιακά οπτικά και ηχητικά μέσα σε συνδυασμό με την δραματοποιημένη μεταφορά του τραγουδιού, που χρησιμοποιήθηκαν για να προσελκύσουν το ενδιαφέρον με μια ιδιαίτερη τεχνομορφή, που χαρακτηρίζεται από τον ενεστωτικό λόγο με τον οποίο επενδύονται, την εναλλαγή παρελθόντος παρόντος, το πάγωμα του ιστορικού χρόνου, με μια αίσθηση συντελεστικότητας και ταυτοχρονίας των τριών διαστάσεων του χρόνου.

Η ενεστωτική γραφή των στίχων του τραγουδιού, η χρήση του πρώτου πληθυντικού προσώπου (εμείς), ο εναλλασσόμενος ρυθμός της μουσικής, τα φωνητικά, η χορωδιακή εκτέλεση του τραγουδιού, τα βλέμματα και τα χαμόγελα των χορευτών, τα παιδιά που τρέχουν, τα ηχητικά και οπτικά εφέ αποτελούν στοιχεία που παράγουν έντονο θυμικό φορτίο.  Σ’ αυτό συμβάλλει και το σκηνικό του Παναθηναϊκού Σταδίου και της γέφυρας Καλατράβα με το γαλάζιο και λευκό φως να δίνουν μια επιβλητικότητα στο «σκηνικό». Η  επιβλητικότητα του σταδίου αποτελεί ένα οπτικό ερέθισμα, ένα «θραύσμα» που διακινείται με μεγάλη ευκολία στο Διαδίκτυο, συμπαρασύροντας και όλα όσα διαδραματίζονται σε αυτό. Αποτελεί ένα ιδανικό πεδίο μεταφοράς διαφορετικών, σε σχέση με το χωροχρονικό του συγκείμενο, πληροφοριών, νοημάτων και αισθήσεων.

Η αφήγηση των προσωπικών και κοινωνικών ιστοριών του τραγουδιού αφορά την πλειονότητα των Ελλήνων που το παρακολουθούν. Υπηρετεί το στόχο της θυμικής διέγερσης, καλλιεργώντας την αισιοδοξία και τον ενθουσιασμό («πάλι θα ανταμώνουμε και θα ξεφαντώνουμε»). Οι δύο στίχοι «ας κρατήσουν οι χοροί» και  «Εθνική Ελλάδος γεια σου» κωδικοποιούν όλα όσα αναφέρονται στο τραγούδι. Μεταφέρουν τις προσδοκίες, τα όνειρα, τα επιτεύγματα του έθνους στα 200 χρόνια ελεύθερης ζωής του.

Τα στοιχεία παραστασιοποίησης και παιχνιδοποίησης διαμορφώνουν ένα πλαίσιο ενσυναίσθησης του ιστορικού χρόνου, όπου εξυμνείται η ελληνική φυλή, που επιβιώνει μέσα στο χρόνο με επιτεύγματα από την Τουρκοκρατία ως το μέλλον, διαμορφώνοντας το αίσθημα της υπερηφάνειας. Μέσω της θυμικής διέγερσης, το βιντεοκλίπ «διεισδύει» σε πολλά δίκτυα, δίνοντας αφορμή για συζητήσεις, αντιπαραθέσεις μεταξύ των χρηστών σε προσωπικά blogs, σε κυβερνητικές ιστοσελίδες, ή και σελίδες θεσμικών οργανώσεων (στη σελίδα της Επιτροπής «Ελλάδα 2021» στο Facebook τα σχόλια ήταν ιδιαιτέρως αρνητικά) και ενημερωτικών δικτύων. Στις ιστοσελίδες με ειδησεογραφικό περιεχόμενο αρκετά ήταν τα δημοσιεύματα που επέκριναν το όλο εγχείρημα. ιδίως σε site της Αριστεράς, ενώ σε site εντύπων της Δεξιάς και του Κέντρου τα σχόλια διακρίνονταν από μετριοπάθεια και ήταν θετικά.

Από τους χρήστες του Διαδικτύου σχολιάστηκαν ποικιλοτρόπως επιμέρους θέματα – «θραύσματα» που συνδέονταν με το βιντεοκλίπ, όπως οι στίχοι του τραγουδιού, ο δημιουργός του, η Επιτροπή 2021 και η Πρόεδρος του, οι εικόνες των χορευτών, οι ψηφιακές μορφές των ηρώων, η χορογραφία, η μουσική. Η διαδικασία της θραυσματοποίησης επέδρασε σημαντικά και στη νοηματοδότηση του γεγονότος.[11] Οι προσπάθειες νοηματοδότησης συγκρότησαν ένα πεδίο, όπου τα θραύσματα διεκδίκησαν την αυτονόμηση τους από το συγκείμενο μέσα στο οποίο αρχικά εμφανίστηκαν.

Τα σχόλια που διατυπώθηκαν κατά χιλιάδες για την επιλογή του βιντεοκλίπ ήταν ποικίλα. Άλλα στήριζαν τη θέση ότι αποτελεί ιδανικό τραγούδι – ύμνο για τον εορτασμό των 200 χρόνων από το 1821 και άλλα υιοθέτησαν τελείως αρνητική θέση, διατυπώνοντας την άποψη, ότι δεν μπορεί να είναι κατάλληλο για τον εορτασμό της επετείου των 200 χρόνων από την επανάσταση ένα τραγούδι με έντονα τα στοιχεία του «πανηγυριού».

Ακόμη και ο δημιουργός του τραγουδιού αποτέλεσε αντικείμενο επικριτικών σχολίων αποδίδοντας του και την κατηγορία ότι έχει οικονομικά οφέλη από τη συμμετοχή του, παρά το ότι έχει διευκρινιστεί στην ιστοσελίδα της Επιτροπής ότι τα δικαιώματα της χρήσης του τραγουδιού αποτελούν ευγενή προσφορά του κ. Σαββόπουλου στην Επιτροπή «Ελλάδα 2021».[12] Τα επικριτικά σχόλια γενικεύτηκαν και αυξήθηκαν, ιδίως με αναφορές για τη συμμετοχή του καλλιτέχνη και σε άλλες κορυφαίες εορταστικές εκδηλώσεις. Η επιλογή του τραγουδιού του σχολιάστηκε ότι συνδέεται και με τις πολιτικού χαρακτήρα «φιλοκυβερνητικές» δηλώσεις του, που συγκρούονται με το αριστερό προφίλ του που είχε πριν από κάποιες δεκαετίες. Δεν είναι καθόλου τυχαία άλλωστε η συμμετοχή του σε πολλές συναυλίες, δίσκους και σημαντικά γεγονότα της πατρίδας μας, όπως οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2004 και ο εορτασμός των 200 χρόνων από την επανάσταση του 1821 και άλλα.

Χαρακτηριστικός επικριτικός τίτλος στην Εφημερίδα των Συντακτών, «το βίντεο της Επιτροπής Ελλάδα 2021 είναι πιο κιτς και από αυτό που περιμέναμε» με  επικριτικά σχόλια για την επίκληση της «ορθοδοξίας», για την εικόνα του «περιούσιου λαού», για τους χορωδούς και τη χορογραφία «μία χορογραφία μέσα στο Παναθηναϊκό Στάδιο που θυμίζει εικόνες από αντίστοιχες γιορτές, στον ίδιο χώρο, από άλλες εποχές», ενώ «είναι για γέλια τα γέλια των χορωδών», για «τα συνεχή τρεχαλητά», ένα «αρκουδιάρικο ταρατατζούμ» με «εθνοπατριωτικές και θρησκευτικές εξάρσεις», «αδέξια στιχουργική» ένας δήθεν «εθνικός ύμνος».[13]

Η πρόεδρος της Επιτροπής κ. Αγγελοπούλου τέθηκε και αυτή στο επίκεντρο των επικριτικών σχολίων. Ένα πρόσωπο αμφιλεγόμενο, που ορίστηκε από τον Πρωθυπουργό, έχοντας ως παρακαταθήκη την, για πολλούς (όχι για όλους), επιτυχημένη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 στην Αθήνα. Χαρακτηριστικό σχόλιο από εφημερίδα της Αριστεράς «Τι είναι η πατρίδα μας; Μην ειν’ η Γιάννα» όπου συνδέεται η Πρόεδρος της Επιτροπής με την «Ολυμπιάδα της Μίζας, της γκλαμουριάς και της αρπαχτής, γιορτή του πίσω ολοταχώς».[14]

Στο στόχαστρο των επικρίσεων και τα νοήματα που υποδηλώνονται μέσω του βιντεοκλίπ. Στο άρθρο της Αυγής στις 2/11/2020 «τέτοιοι χοροί …/ Ας μην κρατήσουν» γίνεται λόγος για «νοήματα που παραπέμπουν σε ένα νέο ορθόδοξο ρεύμα», στην ορθοδοξία που «ας μην ξεχνάμε, είχε αφορίσει την επανάσταση», σε μια επέτειο στην οποία  δεν αναφέρονται οι  αλλόδοξους φιλέλληνες. Για το βιντεοκλίπ, που «αν και με ευχάριστη μουσική και επαναστατικά χορογραφικά εφέ, το μείγμα εκρηκτικά επικίνδυνο για την αναγκαία αυτογνωσία μας».[15]

Στο Athens Voice (29/10/2020) το σχετικό άρθρο αναφέρεται στο βιντεοκλίπ μιλώντας για «Εθνική εμμονή χωρίς κριτικό αναστοχασμό», «ομοιογένεια χορευτών», «απουσία μειονοτήτων», χαρακτηρίζοντάς το «αθηνοκεντρικό».[16]

Η Ξένια Κουναλάκη στην Καθημερινή[17] ασκεί πολύ αυστηρή κριτική μιλώντας  «για διαφημιστικό μπύρας, διαφημιστικό για την τουριστική προώθηση του ελληνικού καλοκαιριού», για «Fashion show με ασπρόμαυρα ρούχα δεκαετίας του 90, που δεν επιτυγχάνει το στόχο για ιστορικό αναστοχασμό, ένα φιλμάκι ανιστόρητο».  Και συνεχίζει χαρακτηρίζοντας το βιντεοκλίπ ως «απολιτικό και τραλαλά που αναιρεί όλους τους εθνικούς μύθους, χωρίς αναφορά σε άλλες φυλές ανθρώπων που έδρασαν στην επανάσταση. ένα ανώδυνο κακέκτυπο της τελετής έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων» μια παράσταση που θυμίζει «Δελφινάριο»

Η απάντηση έρχεται στην Ξένια Κουναλάκη από έναν συνάδελφό της, τον Διονύσιο Καραχάλιο στον ιστότοπο Lastpoint με το άρθρο «Το 21 μέσα στην αριστερή θλίψη και ανοησία». [18] Μιλάει για «ανιστόρητες δοξασίες» των επικριτών. Αναφέρει τους λόγους επιλογής του τραγουδιού από την Επιτροπή, επικρίνει τους πολέμιους του βιντεοκλίπ λέγοντας ότι ίσως θα προτιμούσαν κάτι διαφορετικό π.χ. «με καταληψίες στα κάγκελα με ροζ σημαίες», «να θυμίζει τη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα, τους μετανάστες του Ερντογάν ή τα μακεδονικά όνειρα του Ζάεφ». Συνεχίζει λέγοντας ότι οι Αριστεροί θα ήθελαν κάτι που να ανατρέπει τους «εθνικούς μύθους» στο πλαίσιο μιας «αλαζονικής αντίληψης της αριστερής αυθεντίας», καταλήγοντας ότι οι αντιδράσεις στο βιντεοκλίπ αποτελούν «δηλητηριώδη συμπλέγματα απέναντι σε ένα τραγούδι που επιλέχθηκε για να γιορτάσουμε».

Ο «πόλεμος» μαίνεται στην  Καθημερινή, όπου από τον Κυριάκο Αθανασιάδη αναφέρονται θετικά σχόλια που μιλούν για ένα αγαπημένο τραγούδι εκατομμυρίων Ελλήνων, μέσα από το οποίο παρουσιάζεται η ιστορική πορεία της χώρας με τρόπο αλληγορικό.[19] Το τραγούδι είναι συγκινητικό, αισιόδοξο, ένας « σύγχρονος εθνικός ύμνος»!  Όμως στο ίδιο άρθρο  ο  ηθοποιός Γιώργος Λιανός μιλάει για ένα τραγούδι «με βαρίδια», λόγω της χρήσης του στο παρελθόν. Επισημαίνει ότι «σαν Έλληνες έχουμε βουτήξει τα χέρια μας στο μελάνι της ιστορίας που δεν χωρά όλες τις κοινότητες των Ελλήνων». Με μια επικριτική διάθεση επίσης, ο  Δημήτρης Παπανικολάου, καθηγητής Νεοελληνικών Σπουδών, μιλάει για «επιλεκτικά χαμόγελα Κολυνός», «ρουστίκ λεβεντιά», για ένα βίντεο που «παρουσιάζει μια Ελλάδα σενιαρισμένη, πασπαλισμένη, κενή». Μιλάει για «μια αφελή παραλλαγή γυμναστικών επιδείξεων» και για «ένα διαφημιστικό για προγράμματα ασφαλιστικής εταιρείας».

Στο Facebook με πάνω από 1051 σχόλια με τα περισσότερα να είναι αρνητικά και να μιλούν για ένα βιντεοκλίπ «εκτός θέματος», χωρίς ιστορικά στοιχεία, για ένα τραγούδι καλό μεν αλλά όχι κατάλληλο για την επέτειο, για ελάχιστη προβολή των ηρώων και για «προχειρότητες της στιγμής». Επίσης, έντονα επικρίνεται η επιλογή του Σαββόπουλου σε άλλο ένα σημαντικό γεγονός, ενώ υπάρχουν και άλλοι καλλιτέχνες, υπονοώντας  ότι ο συγκεκριμένος τραγουδοποιός είναι «ευνοούμενος» του συστήματος εξουσίας. Άλλωστε και ο ίδιος «ρίχνει νερό στο μύλο» των επιχειρημάτων εναντίον του με τις φίλα προσκείμενες δηλώσεις σε πολιτικούς, κυρίως της οικογένειας του σημερινού πρωθυπουργού.

Στο κανάλι της Επιτροπής «Ελλάδα 2021» στο Youtube υπάρχουν 3,1 εκατομμύρια προβολές και 44.000 like για το βίντεοκλίπ, όμως η απενεργοποίηση των σχολίων κάνει καχύποπτο τον μελετητή της δημόσιας ιστορίας για το σκοπό που εξυπηρετεί αυτή.

Συμπερασματικά θεωρούμε ότι το συγκεκριμένο βιντεοκλίπ αποτελεί ένα παράδειγμα σύγχρονης δημόσιας ψηφιακής ιστορίας, που ο διαμοιρασμός του στον Κυβερνοχώρο στάθηκε η αφορμή για ένα ακόμη «πόλεμο»  μεταξύ των χρηστών του Διαδικτύου και για ποικίλες νοηματοδοτήσεις της επετείου των 200 χρόνων από την επανάσταση. Ο δημόσιος ιστορικός όμως με τη μελέτη της διαδικτυακής κυκλοφορίας του και αξιοποιώντας πρακτικές της ιστορικής επιστήμης, μπορεί να αφουγκραστεί και να κατανοήσει την σύγχρονη παραγόμενη ιστορική κουλτούρα, το νέο τρόπο συγκρότησής της και να την αξιοποιήσει για να παράγει ιστορικό υλικό χρήσιμο στην προσπάθεια για μια εγκυρότερη αποτύπωση του παρελθόντος.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Κουλούρη, Χριστίνα, Γιορτάζοντας το έθνος: εθνικές επέτειοι στην Ελλάδα τον 19ο αιώνα», στο Αθέατες όψεις της ιστορίας. Κείμενα αφιερωμένα στον Γιάννη Γιανουλόπουλο, Αθήνα, Ασίνη, 2012, 181-210.

Λιάκος, Αντώνης, Πώς το παρελθόν γίνεται ιστορία, Πόλις, Αθήνα 2007.

Μπιλάλης, Μήτσος «Ιο-πολιτική και ιστορική κουλτούρα» στο Η δημόσια ιστορία στην Ελλάδα. Χρήσεις και καταχρήσεις της Ιστορίας, Ανδρέου Α. κ.ά. (επιμ.), Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη, 2015, σελ.65-81

Μπιλάλης, Μήτσος, «Από την παρουσία στη φετιχοποίηση: διαδρομές της ιστορικής πληροφορίας στο διαδίκτυο», Αρχειοτάξιο τ.9, σελ. 202-208, 2007.

Μπιλάλης, Μήτσος, Το παρελθόν στο δίκτυο. Εικόνα, τεχνολογία και ιστορική κουλτούρα στη σύγχρονη Ελλάδα (1994-2005), Historein/ΕΚΤ , Αθήνα 2015.

Ρήγος, Άλκης, « τέτοιοι χοροί …/ Ας μην κρατήσουν»,  Αυγή, 2 Νοεμβρίου 2020, στο: https://www.avgi.gr/entheta/anagnoseis/370737_min-kratisoyn (Ημερομηνία πρόσβασης 14/6/2023).

Χάρης, Γιάννης, «Και να ξεφαντώνουμε, βρε!» Εφημερίδα Των Συντακτών, 31 Οκτωβρίου 2020,  στο: https://www.efsyn.gr/stiles/askiseis-mnimis/266499_kai-na-xefantonoyme-bre (Ημερομηνία πρόσβασης 13/6/2023)

Ηλεκτρονικές πηγές

Γεροδήμος, Ρωμανός, «Το εθνικό αφήγημα και η Επιτροπή «Ελλάδα 2021», Athens Voice, 29 Οκτωβρίου 2020, στο: https://www.athensvoice.gr/epikairotita/politiki oikonomia/687890/ethniko-afigima-kai-i-epitropi-ellada-2021/ (Ημερομηνία  πρόσβασης 14/6/2023).

Επιτροπή Ελλάδα 2021, «Ας κρατήσουν οι χοροί», Στη δημοσιότητα το βιντεοκλίπ της επετείου των 200 χρόνων μετά την Επανάσταση. Διαθέσιμο στο: https://www.greece2021.gr/as-kratisoun-oi-xoroi (Ημερομηνία πρόσβασης 17/6/2023).

Επτακοίλη Γιούλη ,  «Ας κρατήσουν οι χοροί» για το ’21, Καθημερινή, 24 Οκτωβρίου 2020, στο:  https://www.kathimerini.gr/culture/561130033/as-kratisoyn-oi-choroi-gia-to-21/ (Ημερομηνία πρόσβασης 14/6/2023).

Καραχάλιος Διονύσης Κ., «Το 21 μέσα στην αριστερή θλίψη και ανοησία», LASTPOINT, 26 Οκτωβρίου 2020, στο: http://lastpoint.gr/to-21-mesa-stin-aristeri-thlipsi-kai-anoisia/(Ημερομηνία πρόσβασης 12/6/2023).

Κοκκίδου Μαίη, Βαμβακίδου Ιφιγένεια, Καρέτσου Παναγιούλα,  «Η ελληνικότητα στο επίσημο μουσικό βιντεοκλίπ για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την επανάσταση» στο Πρακτικά Διατμηματικού Συνεδρίου  «Μουσική και Επανάσταση»  (επιμ. Κώστας Καρδάμης, Πέτρος Βούβαρης, Μαρία Ντούρου, Γιώργος Σακκαλιέρος, Ιωάννης Φούλιας),  Θεσσαλονίκη 2023, σελ. 144-158. Διαθέσιμο στο:

https:www.researchgate.netpublication/370770314_E_ellenikoteta_sto_episemo_mousiko_binteoklip_gia_ton_eortasmo_ton_200_chronon_apo_ten_epanastase (Ημερομηνία πρόσβασης 16/6/2023).

Κουναλάκη, Ξένια, «Διαφήμιση μπύρας», Καθημερινή,  22 Οκτωβρίου 2020, στο: https://www.kathimerini.gr/opinion/561127630/diafimisi-mpiras/  (Ημερομηνία πρόσβασης 14/6/2023).

Τσακίρογλου, Τάσος, «Τι είν’ η πατρίδα μας; Μην είν’ η Γιάννα;» Εφημερίδα Των Συντακτών», 2 Αυγούστου 2019, στο: https://www.efsyn.gr/stiles/ypografoyn/tasos-tsakirogloy/205966_ti-ein-i-patrida-mas-min-ein-i-gianna (Ημερομηνία πρόσβασης 13/6/2023).

[1] https://www.youtube.com/watch?v=W2KUxkA9JFw, YouTube

[2] https://www.greece2021.gr/as-kratisoun-oi-xoroi   «Ας κρατήσουν οι χοροί» Στη δημοσιότητα το βιντεοκλίπ της επετείου των 200 χρόνων μετά την Επανάσταση, ΕΛΛΑΔΑ 2021

[3] Χριστίνα Κουλούρη, «Γιορτάζοντας το έθνος: εθνικές επέτειοι στην Ελλάδα τον 19ο αιώνα», στο Αθέατες όψεις της ιστορίας. Κείμενα αφιερωμένα στον Γιάννη Γιανουλόπουλο, Αθήνα, 2012,  σελ.181-210.

[4] Αντώνης Λιάκος,  Πώς το παρελθόν γίνεται ιστορία, Πόλις , Αθήνα, 2007, σελ. 190

[5] Μήτσος Μπιλάλης,  Το παρελθόν στο δίκτυο. Εικόνα, τεχνολογία και ιστορική κουλτούρα στη σύγχρονη Ελλάδα (1994-2005), Historein/ΕΚΤ , Αθήνα, 2015

[6] Αντώνης Λιάκος,  Πώς το παρελθόν γίνεται ιστορία, Πόλις , Αθήνα, 2007, σελ. 199

[7] Μαίη Κοκκίδου, Ιφιγένεια Βαμβακίδου, Παναγιούλα Καρέτσου,  «Η ελληνικότητα στο επίσημο μουσικό βιντεοκλίπ για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την επανάσταση» στο Πρακτικά Διατμηματικού Συνεδρίου  «Μουσική και Επανάσταση»  (επιμ. Κώστας Καρδάμης, Πέτρος Βούβαρης, Μαρία Ντούρου, Γιώργος Σακκαλιέρος, Ιωάννης Φούλιας),  στο Θεσσαλονίκη 2023, σελ. 144-158. Διαθέσιμο στο: https://www.researchgate.net/publication/370770314_E_ellenikoteta_sto_episemo_mousiko_binteoklip_gia_ton_eortasmo_ton_200_chronon_apo_ten_epanastase (Ημερομηνία πρόσβασης 16/6/2023).

[8] Στο ίδιο.

[9] Μήτσος Μπιλάλης,  Το παρελθόν στο δίκτυο. Εικόνα, τεχνολογία και ιστορική κουλτούρα στη σύγχρονη Ελλάδα (1994-2005), Historein/ΕΚΤ , Αθήνα, 2015, σελ. 35.

[10] Μήτσος Μπιλάλης, «Ιο-πολιτική και ιστορική κουλτούρα» στο Η δημόσια ιστορία στην Ελλάδα. Χρήσεις και καταχρήσεις της Ιστορίας, Ανδρέου Α. κ.ά. (επιμ.), Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη, 2015, σελ.65-81

[11] Μήτσος Μπιλάλης,  «Από την παρουσία στη φετιχοποίηση: διαδρομές της ιστορικής πληροφορίας στο διαδίκτυο», Αρχειοτάξιο τ.9, σελ. 202-208, 2007.

[12] https://www.greece2021.gr/as-kratisoun-oi-xoroi «Ας κρατήσουν οι χοροί». Στη δημοσιότητα το βιντεοκλίπ της επετείου των 200 χρόνων μετά την Επανάσταση(Ημερομηνία πρόσβασης 07/06/2023).

[13] Γιάννης Χάρης, «Και να ξεφαντώνουμε, βρε!» Εφημερίδα Των Συντακτών, 31 Οκτωβρίου 2020,  στο: https://www.efsyn.gr/stiles/askiseis-mnimis/266499_kai-na-xefantonoyme-bre (Ημερομηνία πρόσβασης 13/6/2023).

[14] Τάσος Τσακίρογλου, «Τι είν’ η πατρίδα μας; Μην είν’ η Γιάννα;» Εφημερίδα Των Συντακτών», 2 Αυγούστου 2019, στο: https://www.efsyn.gr/stiles/ypografoyn/tasos-tsakirogloy/205966_ti-ein-i-patrida-mas-min-ein-i-gianna (Ημερομηνία πρόσβασης 13/6/2023).

[15] Άλκης Ρήγος, « τέτοιοι χοροί …/ Ας μην κρατήσουν»,  Αυγή, 2 Νοεμβρίου 2020, στο: https://www.avgi.gr/entheta/anagnoseis/370737_min-kratisoyn (Ημερομηνία πρόσβασης 14/6/2023).

[16] Ρωμανός Γεροδήμος, «Το εθνικό αφήγημα και η Επιτροπή «Ελλάδα 2021», Athens voice, 29 Οκτωβρίου 2020, στο: https://www.athensvoice.gr/epikairotita/politiki-oikonomia/687890/ethniko-afigima-kai-i-epitropi-ellada-2021/(Ημερομηνία πρόσβασης 14/6/2023).

[17]Ξένια Κουναλάκη, «Διαφήμιση μπύρας», Καθημερινή,  22 Οκτωβρίου 2020, στο: https://www.kathimerini.gr/opinion/561127630/diafimisi-mpiras/  (Ημερομηνία πρόσβασης 14/6/2023).

[18] Διονύσης Κ. Καραχάλιος, «Το 21 μέσα στην αριστερή θλίψη και ανοησία», LASTPOINT, 26 Οκτωβρίου 2020, στο: http://lastpoint.gr/to-21-mesa-stin-aristeri-thlipsi-kai-anoisia/(Ημερομηνία πρόσβασης 12/6/2023).

[19] Γιούλη Επτακοίλη,  «Ας κρατήσουν οι χοροί» για το ’21, Καθημερινή, 24 Οκτωβρίου 2020, στο:  https://www.kathimerini.gr/culture/561130033/as-kratisoyn-oi-choroi-gia-to-21/ (Ημερομηνία πρόσβασης 14/6/2023).