Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας συχνά μιμούνται τους μεγάλους στον τρόπο που προσποιούνται ότι διαβάζουν βιβλία και πολλές φορές δίνουν την εντύπωση ότι ξέρουν να διαβάζουν καθώς «μιλούν» με τα λόγια του βιβλίου ή γυρίζουν τις σελίδες την κατάλληλη στιγμή. Ακόμη κι αν δεν έχουν κατακτήσει το μηχανισμό ανάγνωσης μπορούν να «διαβάζουν» λογότυπα που συναντούν συχνά στην καθημερινότητά τους, ονόματα παιδικών ηρώων, λέξεις σε συσκευασίες τροφίμων, πινακίδες καταστημάτων κ.α. Πιο πολύ από οτιδήποτε άλλο τα παιδιά μαθαίνουν να διαβάζουν και να γράφουν, γράφοντας και διαβάζοντας μέσα σε συνθήκες που έχουν νόημα και ενδιαφέρον γι’ αυτά. Η γλώσσα, γραπτή ή προφορική, στηρίζεται καταρχήν στην πρόθεση για επικοινωνία.
Δραστηριότητες που συνδέονται με τον γραπτό λόγο.
Επαφή με διαφορετικά κειμενικά είδη
Δείχνουμε στα παιδιά διαφορετικά είδη κειμένου όπως βιβλία, περιοδικά, λίστες, καταλόγους εστιατορίου, αποδείξεις, λογαριασμούς ΔΕΗ – ΟΤΕ, εισιτήρια κ.α. και συζητούμε τις διαφορετικές χρήσεις τους. Ενισχύουμε τα παιδιά να γράφουν χρηστικά κείμενα όπως λίστες για ψώνια ή σημειώματα για μέλη της οικογένειας, ώστε να κατανοήσουν ότι γράφουμε με επικοινωνιακό σκοπό.
Διαβάζουμε πληροφορίες
Στο περιβάλλον του σπιτιού από τις συσκευασίες τροφίμων στο ντουλάπι της κουζίνας, μέχρι τα λογότυπα και τις ετικέτες ακόμα και στο εσωτερικό των ρούχων, συναντάμε πληροφορίες που αφορούν στην ονομασία τους, στα συστατικά, σε ημερομηνίες κατανάλωσης, σε βάρος, σε συνταγές, σε διευθύνσεις, σε θερμοκρασίες και τόσες άλλες γραπτές πληροφορίες. Αποτελούν έναν κώδικα που προσφέρει πολλές ευκαιρίες για υποθέσεις και συζητήσεις.
Δημιουργία μιας επιστολής
Είναι σκόπιμο να ανταποκρίνεται σε πραγματικές συνθήκες αλληλογραφίας, όπως το να μπει σε φάκελο, να βάλουμε / φτιάξουμε γραμματόσημο, να γραφτεί το όνομα του αποστολέα και του παραλήπτη, ή η διεύθυνση αν υπάρχει.
Δημιουργία του γενεαλογικού δέντρου του παιδιού.
Με αυτή τη δραστηριότητα το παιδί περνάει από τη γραφή του δικού τους ονόματος σε εκείνη των κοντινών τους ανθρώπων (μαμά, μπαμπά, αδέλφια, παππού, γιαγιά).
Τυχαίες λέξεις.
Αφήνουμε το παιδί να επιλέξει ένα αγαπημένο του βιβλίο. Του ζητάμε να μας πει έναν αριθμό και ανοίγουμε το βιβλίο στη σελίδα αυτή. Μετά του ζητάμε να μας πει άλλον ένα αριθμό ώστε να οδηγηθούμε στη συγκεκριμένη γραμμή. Ύστερα του ζητάμε να μας πει (ή να μας δείξει ή να ρίξει ένα ζάρι) έναν αριθμό μέχρι το 10 και βρίσκουμε τη συγκεκριμένη λέξη της πρότασης που αντιστοιχεί ο αριθμός. Στη συνέχεια πρέπει να μας πει μια δική του πρόταση που να εμπεριέχει την παραπάνω λέξη. Αν θέλουμε να εμπλουτίσουμε το παιχνίδι, μπορούμε να ζητήσουμε από παιδί να συνθέσει μια ιστορία με δύο ή παραπάνω λέξεις από την πρόταση που έχουμε βρει.
Πεζά – κεφαλαία
Κόβουμε από περιοδικά και εφημερίδες λέξεις γραμμένες αποκλειστικά με πεζά και λέξεις γραμμένες μόνο με κεφαλαία, τις ξεχωρίζουμε και τις κολλάμε στα δύο μέρη ενός χαρτιού.
Κολάζ με τα ονόματά μας
Κόβουμε από εφημερίδες και περιοδικά γράμματα και συνθέτουμε τα ονόματά μας.
Δραστηριότητες που συνδέονται με τον προφορικό λόγο.
- Εκμεταλλευτείτε τις καθημερινές δραστηριότητες. Για παράδειγμα, ενώ βρίσκεστε στην κουζίνα, ενθαρρύνετε το παιδί σας να ονομάσει τα σκεύη που απαιτούνται. Συζητήστε για τα υλικά, το χρώμα, την υφή και τη γεύση. Από πού παράγεται το φαγητό; Ποια φαγητά του αρέσουν; Ποια απεχθάνεται; Ποιος θα καθαρίσει; Δώστε έμφαση στη χρήση αντωνυμιών. Αναγνωρίστε σε ποιον ανήκει η πετσέτα: “Είναι η πετσέτα σου. Είναι της αδελφής σου. Είναι του Κώστα” κ.α.
- Μιλήστε για χωρικές σχέσεις ( αρχικός, μεσαίος, τελευταίος), (δεξί- αριστερό), και αντίθετα (πάνω και κάτω, ανοικτός –κλειστός). Zητήστε του να βάλει την πετσέτα πάνω στη καρέκλα, μέσα στο ψυγείο ή κάτω από το τραπέζι.
- Δώστε μια περιγραφή ή πληροφορίες και ζητήστε από το παιδί να αναγνωρίσει αυτό που περιγράφετε. Για παράδειγμα: « τι χρησιμοποιούμε για να καθαρίσουμε το πάτωμα» (σκούπα). «Είναι κρύο, γλυκό και καλό για επιδόρπιο. Μου αρέσει η γεύση φράουλα» (παγωτό).
- Ενθαρρύνετε το παιδί σας να δίνει οδηγίες. Ακολουθήστε τις οδηγίες του/ της καθώς αυτός/ αυτή εξηγεί πώς να φτιάξετε μια κατασκευή με τουβλάκια. Ή μια διαδρομή μέσα στο σπίτι για να βρείτε κάτι που έχει κρύψει.
- Παίξτε επιτραπέζια παιχνίδια με κανόνες. Βοηθήστε τα παιδιά να κατανοήσουν και να ακολουθούν τους κανόνες σημειώνοντας σε πίνακα ή χαρτί τυχόν ζαβολιές του κάθε παίκτη.
- Θυμηθείτε βιωματικές ιστορίες από τα παιδικά σας χρόνια και μιλήστε στα παιδιά για πράγματα που κάνατε όταν είσαστε στην ηλικία τους, για τα παιχνίδια, τους φίλους, τους φόβους, τις ζαβολιές σας. Για το τι σας άρεσε, αλλά και τι δεν θέλατε με τίποτα να κάνετε από αυτά που σας ζητούσε η μαμά ή ο μπαμπάς σας. Αφήστε να σας μιλήσουν με τη σειρά τους, για τους φίλους τους, τους φόβους, τις ανησυχίες, τις χαρές και τις λύπες τους, χωρίς διάθεση κριτικής, χωρίς νουθεσίες. Μια αναδρομή στο παρελθόν που ευχαριστεί τα παιδιά καθώς αντιλαμβάνονται ομοιότητες με τη δική τους πραγματικότητα και τα καθησυχάζει.
- Διαβάστε ποιήματα, ακούστε τραγούδια, θυμηθείτε αινίγματα, παροιμίες, γλωσσοδέτες.
- Διαβάστε χιουμοριστικά βιβλία προσπαθώντας να εξηγήσετε τι είναι αυτό που τα κάνει αστεία. Π.χ. μπορεί να είναι μια λέξη με διφορούμενη σημασία. Μπορεί να είναι μια αλλαγή του ήχου, ο διαφορετικός τρόπος τονισμού των λέξεων, η χρήση λέξεων ή φράσεων ανάποδα ή προτάσεις που δεν εννοούν αυτό που λένε (μεταφορικές).
- Μαζέψτε λέξεις π.χ. της βροχής. Προσπαθήστε να βρείτε όσες πιο πολλές λέξεις έχουν σχέση με τη βροχή (νερό, καταιγίδα, ψιχάλα, λακούβα, σταγόνα, πλιτς-πλατς, βρέχομαι, μούσκεμα, σταγόνα, κ.α.). Για κάθε μία λέξη βρείτε ομόηχες (και άσχετες με το θέμα, όπως από το σταγόνα – χελώνα, βελόνα, κορώνα, Μαραντόνα…).
- Μπορείτε να πλάσετε φανταστικές ιστορίες με αφορμή την έκφραση: «βρέχει καρέκλες» και να βρείτε νέες σύνθετες λέξεις. Για παράδειγμα: Όταν δεν βρέχει σταγόνες… μπορεί να βρέχει καρέκλες κι έχουμε… “καρεκλοβροχή”. Όταν δεν βρέχει σταγόνες… μπορεί να βρέχει πινέζες κι έχουμε… “πινεζοβροχή“. Όταν δεν βρέχει σταγόνες… μπορεί να βρέχει κεφτέδες κι έχουμε…”κεφτεδοβροχή“, κ.α.
