Το νησί της Ρόδου βρίσκεται στο σταυροδρόμι δυο μεγάλων θαλάσσιων διαδρομών της Μεσογείου, ανάμεσα στο Αιγαίο πέλαγος και των ακτών της Μέσης Ανατολής όπως είναι η Κύπρος και η Αίγυπτος. Ως σημείο συνάντησης τριών πολιτισμών, η Ρόδος έχει γνωρίσει πολλούς πολιτισμούς.
Μέσω της μακραίωνης της ιστορίας, όλοι οι διαφορετικοί λαοί που κατοίκησαν στη Ρόδο έχουν αφήσει το σημάδι τους σε όλες τις πλευρές του πολιτισμού του νησιού: στην τέχνη, τη γλώσσα, την αρχιτεκτονική. Η στρατηγική του θέση απέφερε στο νησί μεγάλο πλούτο και κατέστησε την πόλη της Ρόδου μια από τις εξέχουσες πόλεις της αρχαίας Ελλάδας.
Η Ρόδος είναι το μεγαλύτερο νησί της Δωδεκανήσου. Η πρωτεύουσα του νησιού βρίσκεται στο βόρειο άκρο του και αποτελεί την πρωτεύουσα του νομού έχοντας στο κέντρο της την Μεσαιωνική Πόλη. Το 1988, η Μεσαιωνική Πόλη αναγνωρίστηκε ως Πόλη Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Η Μεσαιωνική Πόλη είναι μείγμα διαφορετικών αρχιτεκτονικών από διάφορες ιστορικές περιόδους με δεσπόζουσα την περίοδο της παραμονής στο νησί του τάγματος των Ιπποτών του Αγίου Ιωάννη καθώς και αυτής των Οθωμανών. Σήμερα, αποτελεί ένα ζωντανό κομμάτι της σύγχρονης πόλης όπου αναπτύσσονται εμπορικές, τουριστικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες ενώ περιλαμβάνει και κατοικήσιμες περιοχές.
Η προέλευση του ονόματος Ρόδος
Η προέλευση του ονόματος Ρόδος που επικράτησε για το νησί έχει κυρίως συσχετισθεί με το «ρόδον». Στην εποχή μας η λέξη ρόδο παραπέμπει στο τριαντάφυλλο. Ωστόσο, η τριανταφυλλιά δεν είναι γηγενές φυτό στη Ρόδο, αλλά η καλλιέργεια του ξεκίνησε μετά τον Μεσαίωνα, οπότε είναι αδύνατο το αρχαίο όνομα του νησιού να προέρχεται από αυτό. Από την άλλη, στα αρχαία ροδιακά νομίσματα εμφανίζεται με τεράστια συχνότητα ένα άνθος, το οποίο ταυτοποιείται με ένα είδος ιβίσκου το οποίο είναι γηγενές στη Ρόδο. Πολλοί λοιπόν θεωρούν ότι αυτό το άνθος ιβίσκου είναι το «ρόδον» από το οποίο πήρε το όνομα της η Ρόδος. Κάποιοι άλλοι πάλι, το σχετίζουν με τη ροδιά και πιστεύουν ότι από εκεί πήρε το όνομα του το νησί.
Όμως, από την αρχαιότητα αναφέρονται πολλές άλλες ονομασίες, που σχετίζονται με την βλάστηση, το σχήμα και άλλες ιδιότητες του νησιού:
- Αιθρία: για το ωραίο κλίμα της.
- Αστερία: για τον έναστρο ουρανό της.
- Αταβυρία: από το ψηλότερο όρος της, τον Αττάβυρο.
- Ηλιάς: λόγω της εκτεταμένης ηλιοφάνειας κατά τη διάρκεια του έτους.
- Κορυμβία: για το σχήμα κορύμβου που καταλήγει σε δυο κορυφές.
- Μακαρία: δηλαδή ευτυχισμένη.
- Οφιούσα – Ολόεσσα – Φιδούσα: γιατί είχε πολλά φίδια.
- Πελαγία: το νησί αναδύθηκε μέσα από το πέλαγος.
- Ποιήεσσα: για την πλούσια βλάστηση της.
- Ποντία: δηλαδή θαλασσινή.
- Σταδία: επειδή το σχήμα του νησιού είναι σαν αρχαίο στάδιο.
- Τελχινίς: από τους πρώτους μυθικούς κατοίκους της, τους Τελχίνες.
- Τρινακρία: γιατί το σχήμα της αποτελείται από δύο τρίγωνα.
- Ελαφούσα: λόγω των ελαφιών Πλατώνι που ζουν στο νησί.
- Ανεμόεσσα: λόγω των δυνατών ανέμων ιδίως στη βόρεια πλευρά του νησιού.
- Απολλωνία
- Ομβρία
Γραπτές αναφορές των ονομάτων συναντάμε στους αρχαίους συγγραφείς:
- Πλίνιος ο Πρεσβύτερος: Οφιούσα, Αστερία, Αιθραία, Τριανακρία, Κορυμβία, Ποιήεσσα, Μακαρία, Ολοέσσα
- Στράβων: Σταδία, Τελχινία
- Αμμιανός Μαρκελλίνος: Πελαγία
- Λουκιανός: Ηλιάς
Στις μέρες μας το νησί της Ρόδου αναφέρεται και ως:
- Το «νησί των ιπποτών», λόγω του πλήθους των μνημείων που άφησε το Τάγμα των Ιπποτών του Αγίου Ιωάννη, από την περίοδο της Ιπποσύνης του νησιού.
- Το «νησί του ήλιου», λόγω της εκτεταμένης ηλιοφάνειας καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.
- Το «σμαραγδένιο νησί», λόγω του σχήματος του που παραπέμπει στον πολύτιμο λίθο.
