Σκεφτείτε για λίγο: Υπήρξε τίποτα πιο βαρετό στη ζωή σας από το σχολείο; Ενδεχομένως να υπήρξε. Η δουλειά σας. Και δεν είστε οι μόνοι που το παραδέχεστε. Εκατομμύρια άνθρωποι σε αυτό τον πλανήτη πλήττουν, ασφυκτιούν, πνίγονται στη διάρκεια της σχολικής και της εργασιακής τους περιόδου. Δηλαδή, με λίγα λόγια, πλήττουν σχεδόν σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Πολύ απλά δεν είναι (δεν είμαστε) ευτυχείς.
«Δεν είμαστε ευτυχείς, αλλά είμαστε παραγωγικοί»! Αυτό δεν ισχύει. Ο απογοητευμένος άνθρωπος ποτέ δεν προσφέρει όσα πραγματικά θα μπορούσε. Όταν εργάζεται είναι απλώς περιορισμένος, δυστυχής. Όταν τυχαίνει να είναι και άνεργος είναι διπλά δυστυχής. (Την πατήσαμε, φίλε!) Ε, είναι πια σαφές πως βρήκαμε (προ πολλού) τοίχο!
Και είναι λογικό να συμβαίνει κάτι τέτοιο, γιατί το «σύγχρονο» εκπαιδευτικό σύστημα έχει φτιαχτεί στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα, για να υπηρετήσει τις ανάγκες εκείνης της εποχής. Βιομηχανική επανάσταση, άμεση ανάγκη για αμέτρητους ανθρώπους που θα μπορούν ν’ ακολουθήσουν τη νέα τεχνολογία και, επομένως, άμεση πρόσβαση και των πιο φτωχών, των παιδιών του δρόμου, στην εκπαίδευση.
Έτσι παγιώθηκε και θεοποιήθηκε το δόγμα ΣΧΟΛΕΙΟ=ΠΤΥΧΙΟ=ΕΓΓΥΗΜΕΝΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. Αλλά σιγά μην τ’ άφηνε έτσι για πάντα ο πανδαμάτωρ χρόνος! Το «Εγγυημένη Εργασία» άρχισε να απαιτεί όλο και περισσότερα πτυχία, όλο και πιο απαιτητικό, αντι-δημιουργικό σχολείο, μέχρι να φτάσουμε στις μέρες μας που τα δεκάδες διπλώματα, οι πολυδάπανοι τίτλοι σπουδών φτάνουν μόνο για το επίδομα ανεργίας.
(«Το παιδί μου που με κόπο το σπούδασα είναι σήμερα άνεργο», δικαίως ξεσπά ο πατέρας που ξόδεψε τα μαλλιοκέφαλά του για να σπουδάσει το παιδί Business Administration στην Αγγλία.)
Παρόλες τις φιλότιμες προσπάθειες, τις καλές προθέσεις, ενίοτε και την επιστημονική προσέγγιση για τον σωστό σχολικό επαγγελματικό προσανατολισμό, το πράγμα από μόνο του είναι χρεωκοπημένο (σιγά μην περνούσε κείμενο χωρίς την λέξη-φετίχ «χρεωκοπία».
Κανείς δε μπορεί να προβλέψει το πώς θα είναι η Οικονομία, η Τεχνολογία και η Εργασία τα επόμενα 50 χρόνια. Ούτε τα επόμενα 10. Ούτε τον επόμενο χρόνο. Μεταξύ μας, ούτε καν τον επόμενο μήνα.
Αλλά συνεχίζουμε να βαδίζουμε με τον αυτόματο πιλότο, όπως σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δράσης (με χαρακτηριστικό παράδειγμα το οικονομικό σύστημα, όπου θεωρούμε δεδομένο, γιατί έτσι το βρήκαμε, το να ελέγχουν 1000 άνθρωποι- με τα χρηματοπιστωτικά τους κατασκευάσματα- τα υπόλοιπα 7 δις κατοίκους του πλανήτη, μέσω κρατικών χρεών).
Προσπαθούμε να συναντήσουμε το μέλλον, καταστρέφοντας διαρκώς το παρόν. Γιατί το παρόν προβλέπει ένα αληθινά βαρετό, εκτός πραγματικότητας σχολείο. Αμέτρητο μπλα-μπλα, χιλιάδες πληροφορίες, το ίδιο επιδερμικά δοσμένες με τις υπόλοιπες πληροφορίες που κατακλύζουν τα μυαλά των παιδιών. Κι αλίμονο στον πιτσιρικά που συνειδητοποιεί πως υπάρχει μέσα του μια δημιουργική φλόγα.
Το σχολείο για να ικανοποιήσει την εκπαιδευτική βιομηχανία και την αποκαλούμενη ζήτηση της αγοράς, πρέπει να παράγει εργαζόμενους. Ανθρώπους που σαν εργοστασιακά προϊόντα (Another Brick in the Wall) , θα πρέπει να ακολουθούν το πρότυπο, την αυθεντία της εποχής και συνεπώς να σκέφτονται το ίδιο περιορισμένα.
Και είναι κρίμα, γιατί έτσι πάει χαμένη η ευφυΐα μας. ΓΙΑΤΙ ΟΛΟΙ ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΥΦΥΕΙΣ. Όλοι. Ο καθένας από εμάς έχει τα δικά του ξεχωριστά ταλέντα, την ιδιαίτερη ευφυΐα του, που όμως μοιάζει στις περισσότερες των περιπτώσεων να μη βρίσκει τον δρόμο της για ν’ ανθίσει. Στην προσχολική ηλικία -με βάση επιστημονικές μελέτες- ένα παιδί μπορεί να δώσει πολλαπλάσιες εναλλακτικές απαντήσεις σε ένα απλό πρόβλημα, απ’ ό,τι ένα μεγαλύτερο παιδί που ήδη έχει μπει στην εκπαιδευτική διαδικασία. Όσο μεγαλώνει κανείς, τόσο πιο γρήγορα χάνει την επαφή του με τον ελεύθερο πνευματικό του κόσμο.
Η «μαγική σκέψη» του 5χρονου πρέπει γρήγορα να μπει σε μαθητικό καλούπι, σε εργασιακό κουτάκι και τελικά σε ανθρώπινο κελί. Είναι σα να βγάζουν τα παιδιά από την πρίζα, σα να σβήνουν την σπίθα, την προσωπική λάμψη τους, λες και είναι κολάσιμη η δημιουργική σκέψη, η ενέργεια. Σα να θέλουμε συνειδητά να χαζέψουμε.
Οι χιλιάδες πληροφορίες που «μεταμφιέζονται» σε γνώση, μας αποσυντονίζουν από την ουσιαστική αγάπη μας για τη ζωή. Κι έτσι γεμίζουμε με μελαγχολικούς δικηγόρους , που θα μπορούσαν να γίνουν οι καλύτεροι ξυλουργοί ή σκηνοθέτες του κόσμου (αλλά «έπρεπε» να σπουδάσουν) και δυσαρεστημένους υδραυλικούς ή υπαλλήλους που θα μπορούσαν να μεγαλουργήσουν ως αρχιτέκτονες, αλλά δεν άντεχαν όλα τα τριγύρω της αναγκαστικής εκπαιδευτικής διαδικασίας («δεν παίρνει τα γράμματα», είπε η μητέρα του νεαρού).
Πολύ λίγοι άνθρωποι καταφέρνουν πραγματικά να βρουν το δρόμο τους, να ξεπεράσουν τα στεγανά αυτού του συστήματος, να γλιτώσουν από τη διάβρωση της σκέψης και του πνεύματος. Είναι εκείνοι που διαπρέπουν στον τομέα τους, που απολαμβάνουν τη δουλειά τους. Που προχωρούν τον κόσμο ένα βήμα παραπέρα.
Από κεκτημένη ταχύτητα στέλνουμε τα παιδιά σ’ αυτές τις αδιάφορες σχολικές αίθουσες, γιατί κι εμείς (κουβαλώντας τις «ασθένειες» του παρελθόντος) δεν έχουμε τον πραγματικό χρόνο για στοχασμό και δε μπορούμε να σκεφτούμε και, τελικά, να δημιουργήσουμε ένα νέο σχολείο.
Δεν χρειάζονται περισσότερα χρήματα, νέοι πόροι ή αέναες διεκπαιρεωτικές συζητήσεις που απλώς αποτελούν μπαλώματα ενός μηχανισμού που έχει ήδη βαρέσει κανόνι. Έμοιαζε τρελό, όταν το 1850 άρχισαν να μαζεύουν τους μικρούς Όλιβερ Τουιστ από τους δρόμους και να τους προσφέρουν εκπαίδευση.
Ίσως και σήμερα μοιάζει τρελό να μιλά κανείς για σχολείο με μόνο 3-4 ώρες μαθήματος την ημέρα. Με τον υπόλοιπο χρόνο να αξιοποιείται για εμπέδωση της ύλης, για σκέψη και κυρίως για παιχνίδι. Με πρόγραμμα που θα θεωρεί τη μουσική το ίδιο σημαντική με τα μαθηματικά, το θέατρο με τα πειράματα φυσικής, τις κατασκευές με τη διατροφή.
Με παιδιά του δημοτικού που θα περνούν το χρόνο τους διασκεδαστικά, με εφήβους που θα λάμπουν από την αξιοποίηση των ταλέντων τους, της φυσικής τους κλίσης, της χαράς του να δημιουργούν. Και, συνεπώς, με πιο ευτυχείς ανθρώπους που θα κάνουν αργότερα αυτό που αγαπούν…
Και θα το κάνουν καλά, καλύτερα.
*(Billy Elliot, BBC FILMS) Ντάρχαν, Βόρεια Άγγλία,1984. Στη μίζερη θατσερική Βρετανία, ο απένταρος ανθρακωρύχος αρχίζει να συνειδητοποιεί πως ο 11χρονος γιος του Billy, δεν είναι τρελός, δεν είναι τεμπέλης, δεν είναι απλώς υπερκινητικός, αλλά είναι. χορευτής. «He may be a fucking genius», μονολογεί κλαίγοντας. Και είχε δίκιο. Ο μικρός Billy Elliot ήταν ιδιοφυία. Ήταν γεννημένος χορευτής.
Πέτρος Κουμπλής