Της ΤΑΝΙΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΠΟΥΛΟΥ,
Ρεπορτάζ: ΙΩΑΝΝΑ ΦΩΤΙΑΔΗ, ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΜΑΝΔΡΑΚΟΥ
Πόσο ακριβότερα είναι τα ελληνικά βιολογικά προϊόντα από τα συμβατικά; Δικαιολογείται η διαφορά στην τιμή; Πού μπορούμε να βρούμε τα φθηνότερα και καλύτερα; Το ΟΙΚΟ βγήκε στην αγορά, συνέκρινε τιμές, μίλησε με παραγωγούς και κατάρτισε έναν οδηγό επιβίωσης για όσους επιμένουν βιολογικά -και καλά κάνουν- παρά την οικονομική δυσπραγία…
  |
Συγκεντρώσαμε τιμές συγκρίνοντας ομοειδή βιολογικά προϊόντα, κυρίως φρέσκα οπωρολαχανικά αλλά και συσκευασμένα. Εν ολίγοις, δεν διεκδικούμε το αλάθητο. Οι τιμές ελήφθησαν από τρία σούπερ μάρκετ και δύο λαϊκές αγορές τις ημέρες του Πάσχα. Τα φρέσκα προϊόντα ήταν: ντομάτα, πατάτα, μαρούλι, μαϊντανός, καρότο, πορτοκάλι. Τα συσκευασμένα ήταν: φακές, μακαρόνια, ντοματοπελτές, αυγά και λάδι. Η τιμοληψία είναι ενδεικτική και αποτελεί μια «φωτογραφία» της αγοράς τις ημέρες της έρευνας. Δεν συμπεριλάβαμε καταστήματα βιολογικών προϊόντων, καθώς υπάρχει μεγάλη ποικιλία στις τιμές από περιοχή σε περιοχή και από κατάστημα σε κατάστημα.
Επίσης, σε κάποια από αυτά, όπως και στα σούπερ μάρκετ, τα φρέσκα βιολογικά προϊόντα που πωλούνται είναι κάθε άλλο παρά φρέσκα, καθώς υπάρχουν δυσκολίες στη μεταφορά και τη συντήρηση μικρών ποσοτήτων.
 |
;){kind=link}
ΠΙΝΑΚΕΣ ΤΙΜΩΝ ΠΟΥ ΚΑΤΕΓΡΑΨΕ ΤΟ ΟΙΚΟ ΣΕ ΣΥΜΒΑΤΙΚΑ ΚΑΙ
ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΣΤΙΣ ΛΑΪΚΕΣ ΚΑΙ ΣΕ ΤΡΙΑ ΣΟΥΠΕΡ ΜΑΡΚΕΤ
Τα αποτελέσματα
Τα συμπεράσματα που προέκυψαν, πάντως, είναι άκρως ενδιαφέροντα για καταναλωτές αλλά και παραγωγούς. Οι πρώτοι πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι συχνά το φθηνότερο το πληρώνεις ακριβότερα, διότι συμβατικά φρούτα και λαχανικά, εκτός από υπολείμματα φυτοφαρμάκων και χημικών λιπασμάτων, έχουν και μικρότερη διατροφική αξία και συχνά χειρότερη γεύση. Οι δεύτεροι, από την άλλη, πρέπει να μειώσουν το κόστος παραγωγής τους αλλά και τις χρηματικές απαιτήσεις τους προκειμένου να μη χάσουν το «κοινό» τους μακροπρόθεσμα.
Οι τιμές των βιολογικών νωπών προϊόντων ήταν σαφώς ακριβότερες κατά 25% έως και 243% σε σχέση με των συμβατικών. Πιο συγκεκριμένα:
Ντομάτα: ακριβή εκτός εποχής
Η τιμή της συμβατικής ντομάτας κυμαινόταν από 1,58 έως 2 ευρώ το κιλό στα σούπερ μάρκετ, ενώ η μέση τιμή στη λαϊκή ήταν 1,50 ευρώ. Αντίστοιχα, η βιολογική ντομάτα πωλούνταν από 2,98 έως 3,55 ευρώ το κιλό. Στη λαϊκή η τιμή της έφτανε τα 3 ευρώ. Τη συγκεκριμένη εποχή υπάρχει πολύ μεγάλη ζήτηση -λόγω Πάσχα- τόσο για τις βιολογικές όσο και για τις συμβατικές ντομάτες, με φυσικό επακόλουθο οι τιμές τους να αυξάνονται. Εφόσον πρόκειται για λαχανικό εκτός εποχής, είναι λογικό να είναι υπερτιμολογημένο. «Η σεζόν της ντομάτας ξεκινά κάθε χρόνο με 3 ευρώ και μετά πέφτει. Πρόκειται για ντομάτες εκτός εποχής γι’ αυτό είναι τόσο ακριβές», λέει ο Γιάννης Μέλος που καλλιεργεί κηπευτικά και φράουλα στην Τροιζηνία. Και με νόημα επισημαίνει: «Αν ο κόσμος δεν ζητούσε τόσο φανατικά ντομάτες τα Χριστούγεννα και το Πάσχα, οι βιοκαλλιεργητές δεν θα έμπαιναν στον κόπο να τις καλλιεργήσουν». Ο γεωπόνος του ΟΙΚΟ, Ηλίας Κάνταρος, εξηγεί ότι οι δυσκολίες της καλλιέργειας δικαιολογούν για τη βιολογική ντομάτα μια τιμή περίπου στα 2,5 ευρώ, δηλαδή περίπου 50% πάνω από τη συμβατική. «Μάλιστα, λόγω της μεγαλύτερης περιεκτικότητας της συμβατικής ντομάτας σε νερό σε σχέση με τη βιολογική, η διαφορά της τιμής ουσιαστικά κατεβαίνει στο 30%».
Πατάτα: σε λογικά επίπεδα
Η τιμή της συμβατικής πατάτας κυμαίνεται από 0,62 έως 1 ευρώ στα σούπερ μάρκετ και 0,80 στη λαϊκή. Αντίστοιχα, η βιολογική ξεκινά από 1,48 ευρώ (ολλανδική) και φτάνει το 1,63 στα σούπερ μάρκετ. Στη λαϊκή η βιολογική πατάτα πωλούνταν 1,30 ευρώ. Και εκεί υπάρχει διαφορά στην τιμή, αλλά δεν είναι τόσο μεγάλη όπως στην ντομάτα η οποία έχει αυξημένη ζήτηση.
Πορτοκάλια: παράταιρες τιμές
Στα πορτοκάλια, πιθανότατα λόγω εποχής, καθώς κάποιες ποικιλίες τελειώνουν, οι διαφορές που παρουσιάζονται είναι παράταιρες. Ετσι, εντοπίσαμε συμβατικά πορτοκάλια από 0,67 έως 1 ευρώ το κιλό στα σούπερ μάρκετ και 1 ευρώ στη λαϊκή. Ενώ στα βιολογικά οι τιμές ξεκινούν από 1,15 και φτάνουν τα 2,20 ευρώ στα σούπερ μάρκετ και 1 ευρώ στη λαϊκή, όσο δηλαδή και τα συμβατικά.
Καρότα: 243% ακριβότερα!
Η διαφορά τιμής ανάμεσα στα συμβατικά καρότα και τα βιολογικά είναι πολύ μεγάλη – σε ένα σούπερ μάρκετ φτάνει το 243%! Συγκεκριμένα τα συμβατικά καρότα πωλούνται από 0,54 έως 0,84 ευρώ το κιλό στα σούπερ μάρκετ και 1 ευρώ στη λαϊκή. Τα βιολογικά από 1,77 έως 1,85 ευρώ το κιλό στο σούπερ μάρκετ και 2,5 στη λαϊκή. Πάντως, καθώς στα καρότα τρώμε το τμήμα που βρίσκεται κάτω από το έδαφος που συσσωρεύει περισσότερα χημικά λιπάσματα, είναι προτιμότερο να διαλέγουμε τα βιολογικά. Ο Αλέξης Βασιλείου παράγει βιολογικά καρότα στην Ημαθία και εξηγεί ότι ο βιολογικός σπόρος είναι έως και δέκα φορές ακριβότερος. Ωστόσο, δεν χρησιμοποιούν όλοι οι παραγωγοί βιολογικών καρότων βιολογικό σπόρο – γιατί δεν βρίσκουν. Γι’ αυτό και από τη νομοθεσία επιτρέπεται, αφού ζητήσουν σχετική άδεια, να χρησιμοποιήσουν συμβατικό σπόρο.
Εξηγεί, ωστόσο, ότι ο συμβατικός καλλιεργητής βγάζει διπλάσια ποσότητα το στρέμμα, κάτι που σύμφωνα με τον γεωπόνο Ηλία Κάνταρο δεν ισχύει απολύτως. «Οι βιοκαλλιεργητές μπορούν να έχουν μεγαλύτερες αποδόσεις εφόσον επιδείξουν μεγάλη προσοχή στην καλλιέργεια. Επίσης, όσον αφορά το ξεβοτάνισμα, που είναι μεγάλο κόστος για τον καλλιεργητή, υπάρχουν ειδικά μηχανήματα με βούρτσες που εκριζώνουν χόρτα μειώνοντας στο ελάχιστο τα εργατικά». Παρ’ όλα αυτά, όπως επισημαίνει, το πρόβλημα που είναι περισσότερο δύσκολο να λυθεί είναι αυτό της μεταφοράς του προϊόντος, που επιβαρύνει σημαντικά την τιμή του. Κάθε κιλό καρότα επιβαρύνεται με περίπου 0,30 ευρώ για να έρθει από τη Βέροια. Ο Αλέξης Αλεξίου, επειδή ζει μακριά από την Αθήνα και πουλάει τα προϊόντα του στις βιολογικές λαϊκές, αναγκάζεται να νοικιάσει σπίτι στην πρωτεύουσα, το κόστος του οποίου βέβαια επιβαρύνει το προϊόν.
Φράουλες: ακριβές λόγω υψηλού ρίσκου
 |
Οι φράουλες στην αρχή της σεζόν ήταν πολύ ακριβές. Η υψηλή τιμή τους εν μέρει δικαιολογείται από το υψηλό κόστος καλλιέργειας. Οι συμβατικές φράουλες πωλούνταν από 2,48 έως 2,98 το κιλό στα σούπερ μάρκετ και 3 ευρώ στη λαϊκή. Οι βιολογικές από 7,25 έως 7,49 το κιλό (αύξηση 150%) στα σούπερ μάρκετ και 7 ευρώ στη λαϊκή. Ο Γιάννης Μέλος, που καλλιεργεί και φράουλα εδώ και τρία χρόνια, εξηγεί ότι η βιολογική καλλιέργειά της είναι πολύ δύσκολη. «Είναι ένα φρούτο που έχει πολλούς εχθρούς, καθώς καρποφορεί πρώτη και όλα τα ζωύφια πέφτουν πάνω της. Η καταπολέμηση με ήπιους τρόπους είναι δύσκολη. Αν δεν προλάβεις τον τετράνυχο, καταστρέφεται όλη η καλλιέργεια». «Καλλιέργεια υψηλού ρίσκου» ονομάζει ο γεωπόνος Ηλίας Κάνταρος τη βιολογική καλλιέργεια φράουλας, ωστόσο εξηγεί ότι οι τιμές θα μπορούσαν να είναι 1-1,5 ευρώ χαμηλότερες.
Μεταποιημένα: τιμές λογικά μεγαλύτερες
Οσον αφορά τα μεταποιημένα προϊόντα, οι τιμές μεταξύ συμβατικών και βιολογικών αποκλίνουν από 30 έως 80% – κυμαίνονται δηλαδή σε λογικά επίπεδα, δεδομένου του αυξημένου κόστους παραγωγής.
Συμπεράσματα
• Τα ελληνικά βιολογικά προϊόντα είναι σαφώς ακριβότερα, κάποιες φορές έχουν διπλάσιες ή και τριπλάσιες τιμές από τα αντίστοιχα ελληνικά συμβατικά.
• Τα βιολογικά στις λαϊκές αγορές πωλούνται σαφώς σε χαμηλότερες τιμές, δεδομένου μάλιστα ότι πρόκειται για φρούτα και λαχανικά πιο φρέσκα.
• Το υψηλότερο κόστος παραγωγής, όπως και κάποιες «ιδιορρυθμίες» της αγοράς, δικαιολογούν τις τσιμπημένες τιμές… μέχρις ενός σημείου.
• Στα μεταποιημένα βιολογικά προϊόντα οι τιμές δείχνουν να έχουν σταθεροποιηθεί σε υψηλότερα αλλά λογικά επίπεδα.
Συμβουλές για τις αγορές σας
• Είναι προτιμότερο να ψωνίζουμε βιολογικά φρούτα και λαχανικά από τις λαϊκές. Θα αγοράσουμε πιο φρέσκα προϊόντα σε καλύτερη τιμή, χωρίς πλαστικό περιτύλιγμα, και μπορούμε να ρωτήσουμε λεπτομέρειες για το κόστος.
• Και για τα βιολογικά ισχύει ό,τι και στα συμβατικά και ίσως ακόμα περισσότερο. Αν θέλουμε να αγοράσουμε λαχανικά εκτός εποχής, θα αναγκαστούμε να τα πληρώσουμε αρκετά πιο ακριβά.
• Τα ελληνικά βιολογικά φρούτα και λαχανικά είναι συχνότερα πιο ακριβά από τα εισαγόμενα, κυρίως λόγω του μικρού ελληνικού κλήρου. Αν ωστόσο έχουν καλή ποιότητα, αξίζει να τα προτιμήσουμε γιατί με αυτό τον τρόπο οι παραγωγοί έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να μειώσουν τις τιμές. Επίσης, όσο λιγότερο έχουν ταξιδέψει τα προϊόντα που αγοράζουμε τόσο λιγότερο βλάπτουμε το περιβάλλον.
• Στο σούπερ μάρκετ η «ιδιοκτησία» είναι απρόσωπη. Αν δεν είστε ευχαριστημένος από την ποιότητα ή τις τιμές των προϊόντων, ζητήστε να μιλήσετε στον υπεύθυνο. Ετσι, ασκείτε πίεση και θα βοηθήσετε να βελτιωθεί η κατάσταση.
ΑΚΡΙΒΟΤΕΡΑ ΑΛΛΑ ΣΑΦΩΣ ΚΑΛΥΤΕΡΑ
Οταν συγκρίνουμε τις τιμές μεταξύ βιολογικών και συμβατικών προϊόντων, πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι στη δεύτερη περίπτωση αγοράζουμε ένα προϊόν καλύτερης ποιότητας και υψηλής διατροφικής αξίας. Αφενός είναι απαλλαγμένα από υπολείμματα φυτοφαρμάκων και αφετέρου ανά μονάδα βάρους περιέχουν λιγότερο νερό και, ως εκ τούτου, η περιεκτικότητά τους σε θρεπτικά συστατικά είναι μεγαλύτερη. Ενδεικτικά, ένα κιλό βιολογικής ντομάτας αντιστοιχεί με 750 – 800 γραμμάρια συμβατικής.
Ερευνες τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε διεθνές επίπεδο έχουν δείξει την υπεροχή των βιολογικών προϊόντων σε σχέση με τα αντίστοιχα συμβατικά. Ομαδοποιώντας αυτές τις μελέτες, βλέπουμε ότι τα βιολογικά προϊόντα -εφόσον έχουν παραχθεί σωστά- περιέχουν κατά μέσον όρο έως και:
26% λιγότερο νερό,
18% περισσότερες πρωτεΐνες,
19% περισσότερα ολικά ζάχαρα,
13 – 18% περισσότερο κάλιο,
10 – 56% περισσότερο ασβέστιο,
6 – 13% περισσότερο φώσφορο,
29 – 77% περισσότερο σίδηρο,
49% περισσότερο μαγνήσιο και
69 – 97% λιγότερα νιτρικά.
Τρεις λόγοι που η βιοκαλλιέργεια είναι ακριβότερη
ΤΟΥ ΗΛΙΑ ΚΑΝΤΑΡΟΥ
 |
Ο τρόπος που καλλιεργούνται τα βιολογικά φρούτα και λαχανικά καθώς και οι μέθοδοι καταπολέμησης εχθρών και ασθενειών εξηγούν σε μεγάλο βαθμό γιατί κοστίζουν ακριβότερα για τους παραγωγούς και κατά συνέπεια και για εμάς.
1. Στη βιολογική γεωργία η λίπανση δεν γίνεται με χημικά λιπάσματα, αλλά με κοπριές, χλωρές λιπάνσεις (σπορά αζωτοδεσμευτικών φυτών, όπως βίκος, κουκιά κ.λπ., και ενσωμάτωσή τους κατά την άνθιση στο έδαφος), ανεπεξέργαστα ορυκτά, κομπόστ, υπολείμματα επεξεργασίας φυτικών ή και ζωικών προϊόντων κ.λπ. Το κόστος των παραπάνω υλικών, προκειμένου το φυτό να πάρει τα ίδια θρεπτικά συστατικά με τα αντίστοιχα συμβατικά, είναι μεγαλύτερο.
2. Και η ήπια αντιμετώπιση εχθρών και ασθενειών κοστίζει ακριβότερα. Τα βιολογικά σκευάσματα αφενός είναι ακριβότερα από τα συμβατικά, αφετέρου λόγω του μικρού χρόνου δράσης τους χρειάζονται περισσότερες επαναλήψεις.
3. Η μεγαλύτερη επιβάρυνση στο κόστος παραγωγής, ιδιαίτερα στα κηπευτικά και στις άλλες ετήσιες καλλιέργειες, προέρχεται από την αντιμετώπιση των άγριων χόρτων που γίνεται χειρωνακτικά και όχι με τη χρήση ζιζανιοκτόνων.
Ωστόσο, όσο περισσότερα γνωρίζει ο βιοκαλλιεργητής τόσο μπορεί να μειώσει το κόστος της καλλιέργειας και να πετύχει μεγαλύτερες αποδόσεις. Αντίθετα, οι βιοκαλλιεργητές που έχουν παραμείνει στη συμβατική νοοτροπία, δηλαδή στην καταστολή και όχι στην πρόληψη, στις ευκολότερες αλλά ακριβότερες λύσεις φυτοπροστασίας και λίπανσης, μπορούν να εκτοξεύσουν το κόστος παραγωγής, σε συνάρτηση και με την παραγόμενη ποσότητα, ακόμη και στο διπλάσιο από την αντίστοιχη συμβατική.
Ακόμα, όταν ο βιοκαλλιεργητής καλύπτει με τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά την καλλιέργεια, οι αποδόσεις του θα είναι σχεδόν ίδιες με εκείνες που θα έχει και ένας συμβατικός παραγωγός που καλλιεργεί ορθολογικά (εφαρμόζοντας τους Κώδικες Ορθής Γεωργικής Πρακτικής). Σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να φτάσει τις αποδόσεις της υπερεντατικής γεωργίας με τα απαιτητικά υβρίδια και τις τεράστιες εισροές σε λιπάσματα, φυτοφάρμακα και νερό.
Το επιπλέον κόστος του παραγόμενου βιολογικού προϊόντος, ανάλογα με την καλλιέργεια, τις γνώσεις και την εμπειρία του βιοκαλλιεργητή, μπορεί να ξεκινήσει από 10% και να φτάσει και το 100% σε σχέση με τα αντίστοιχα συμβατικά προϊόντα. Σε άλλες χώρες της Ε.Ε. όπου η βιολογική γεωργία έχει πιο μακρόχρονη ιστορία και εμπειρία, αλλά και οι συνθήκες καλλιέργειας είναι ευνοϊκότερες (μεγαλύτερος κλήρος με δυνατότητα μηχανοποίησης της παραγωγής, περισσότερα και πιο έξυπνα εφόδια, καλύτερα δίκτυα διανομής κ.λπ.), αυτή η διαφορά στην τελική τιμή βρίσκεται κατά κανόνα μεταξύ του 10% και του 50%, ποσοστό αποδεκτό από το μεγαλύτερο μέρος των βιοκαταναλωτών.
Γι’ αυτόν το λόγο, πολλές φορές οι εταιρείες χονδρικής προτιμούν να εισάγουν βιολογικά προϊόντα από το εξωτερικό και κυρίως από την Ιταλία, τα οποία, παρά το κόστος μεταφοράς, φτάνουν στον καταναλωτή σε χαμηλότερη τιμή.
Πάντως, καθώς στις βιολογικές λαϊκές αγορές το προϊόν διατίθεται χύμα (δεν υπάρχει κόστος συσκευασίας), δεν παρεμβάλλονται μεσάζοντες (συμμετέχουν μόνο παραγωγοί) και, το κυριότερο, δεν υπάρχει ο παράγοντας «φύρα», τα βιολογικά προϊόντα θα έπρεπε να διατίθενται σε τιμές τουλάχιστον 50% χαμηλότερες από τα σούπερ μάρκετ.
ΠΩΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΝΟΝΤΑΙ ΟΙ ΤΙΜΕΣ ΣΤΑ ΣΟΥΠΕΡ ΜΑΡΚΕΤ;
Ο κ. Ηρακλής Χριστοδουλάκης, market manager της ΑΒ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ Α.Ε., εξηγεί πώς διαμορφώνονται οι τιμές των βιολογικών προϊόντων στα σούπερ μάρκετ.
– Πώς ερμηνεύεται η σημαντική διαφορά τιμών μεταξύ συμβατικών και βιολογικών προϊόντων (από 69% έως και 193%);
Γιατί τα βιολογικά είναι τόσο ακριβά (στο εξωτερικό η διαφορά είναι κατά μέσον όρο 30 – 50%);
Τα βιολογικά προϊόντα που πωλούνται στην αλυσίδα μας είναι κατά μέσον όρο 60% πιο ακριβά από τα αντίστοιχα συμβατικά. Οι ακραίες περιπτώσεις που αναφέρετε οφείλονται στις κακές συνθήκες ή ακόμα σε περιπτώσεις όπου η προσφερόμενη ποσότητα εκ μέρους των παραγωγών είναι πολύ μικρή. Οσον αφορά τη σύγκριση με την υπόλοιπη Ευρώπη, οι τιμές εκεί διαμορφώνονται σε άλλη βάση. Οι ποσότητες που διακινούνται είναι μεγαλύτερες και υπάρχουν πολλές πηγές προμήθειας των προϊόντων, πολύ καλύτερες υποδομές και συνθήκες μεταφορών που επιτρέπουν μικρή επιβάρυνση του κόστους γενικότερα.
– Προμηθεύεστε βιολογικά προϊόντα απευθείας από παραγωγούς ή από εμπορικές εταιρείες διανομής;
Αν ισχύει το δεύτερο, σε τι ποσοστό φτάνει η επιβάρυνση στην τελική τιμή του προϊόντος;
Προμηθευόμαστε προϊόντα και από παραγωγούς, αλλά κυρίως από εμπορικές εταιρείες διανομής, εξ αιτίας της ελλιπούς οργάνωσης των παραγωγών (ακόμα και των ομάδων παραγωγών) στον τομέα της διαχείρισης, συσκευασίας και εμπορίας των προϊόντων τους. Η επιβάρυνση στην τελική τιμή αφορά το νόμιμο χονδρεμπορικό κέρδος των εμπορικών εταιρειών διανομής, το οποίο κυμαίνεται από 8 έως 12%, ανάλογα με το προϊόν.
– Πόσο τοις εκατό επιβαρύνει τις τιμές η συσκευασία;
Η συσκευασία επιβαρύνει τις τιμές, ανάλογα με το είδος, από 5 έως 30 λεπτά του ευρώ ανά κιλό ή τεμάχιο.