Πώς θα μπορούσαμε να καλλιεργήσουμε στα παιδιά την ικανότητα της παρατήρησης για να ξεκινήσουν το ταξίδι της εξερεύνησης; Ακούγοντας τα παιδιά να ερμηνεύουν τις εικόνες που αντίκρισαν κοιτώντας στον προσοφθάλμιο φακό του μικροσκοπίου θυμήθηκα την επιστημολογική ατάκα «εκεί που μυρίζει ο αδαής κλούβιο αυγό, ο εμπειρογνώμων μυρίζει διοξείδιο του θείου» Μιλούσαμε για τα σχήματα των χιονονιφάδων όπως φαίνονται στο μικροσκόπιο αλλά αυτό το χιόνι, δυσεύρετο στο Χιώτικο νότο, «άργησε μια μέρα»..! Οπότε προθυμοποιήθηκε ένας ξανθός μαθητής, προκειμένου να μάθουμε να βλέπουμε στο μικροσκόπιο, να μας χαρίσει δυο τρίχες να τις τοποθετήσουμε στις αντικειμενοφόρες πλάκες. Τα περισσότερα παιδιά δεν κατάφεραν να διακρίνουν τις μεγεθυμένες x 200 τρίχες γιατί απαιτεί μακροχρόνια εξάσκηση να μάθεις να βλέπεις. Οι περισσότεροι επιστήμονες, σύγχρονοι του Γαλιλαίου και του Χουκ, αμφισβήτησαν άγρια ότι μπορεί να διακρίνει κάποιος κάτι παρατηρώντας τον φωτεινό κύκλο, αυτό που ονομάζουμε οπτικό πεδίο.

Ας συνοψίσουμε αυτά που μάθαμε σήμερα Το μικροσκόπιο είναι ένα οπτικό όργανο και αποτελείται από ένα φακό ή από συνδυασμό φακών και χρησιμοποιείται για τη μεγέθυνση μικρών αντικειμένων έτσι ώστε να μπορεί να τα δει το ανθρώπινο μάτι. Τοποθετούµε το µικροσκόπιο σε σταθερή επιφάνεια, στο κέντρο του πάγκου εργασίας και ποτέ υπό κλίση. Για να είναι δυνατή η παρατήρηση ενός αντικειµένου µε το οπτικό µικροσκόπιο θα πρέπει το φως να µπορεί να το διαπεράσει. Εάν το αντικείµενο που θέλουµε να παρατηρήσουµε δεν είναι διάφανο θα πρέπει να σχηµατίσουµε πολύ λεπτές τοµές του αντικειµένου-ιδανικά για το νηπιαγωγείο κάτι από φυτολόγιο. Ένα σωστά ρυθμισμένο σύστημα φωτισμού-εμείς είχαμε ισχυρό φακό- εξασφαλίζει καλή αντίθεση επειδή φωτίζεται μόνο η περιοχή του παρασκευάσματος που παρατηρούμε και έτσι δεν υπάρχουν «αδέσποτες» φωτεινές ακτίνες. Τα οπτικά μικροσκόπια εφευρέθηκαν περίπου στα μέσα του 17ου αιώνα από διάφορους ερευνητές, οι οποίοι μάλιστα ήταν και κατασκευαστές αυτών των πρωτόλειων οργάνων. Η πρώτη δημοσιευμένη εργασία που έγινε με μικροσκόπιο ανήκει, όπως είπαμε, στον άγγλο ερευνητή Ρόμπερτ Χουκ (η δημοσίευση έλαβε χώρα το 1665). Ο Χουκ έβαλε κάτω από ένα οπτικό μικροσκόπιο δικής του κατασκευής μια τομή από φελλό. Απεικόνισε για πρώτη φορά κύτταρα κάτω από μικροσκόπιο, τα οποία ονόμασε cells (cell αγγλιστί σημαίνει κελί, κυψέλη), ένας όρος που έμεινε στην Ιατρική και στη Βιολογία ως τις ημέρες μας. Στην εργασία του, τη διάσημη πλέον «Μicrographia», υπήρχε μεταξύ άλλων μια εικόνα που αποτελεί την πρώτη δημοσίευση μικροσκοπικής εικόνας κυττάρων.

Οι περισσότεροι μεσήλικες θυμόμαστε τα όργανα φυσικής & βιολογίας ως μπιμπελό για την εσωτερική διακόσμηση του δημόσιου σχολείου. Αλλά κάθε ποιοτική διδασκαλία επιστημών οφείλει να ενθαρρύνει τη χρήση πολιτισμικών εργαλείων όπως το μικροσκόπιο ώστε να επιτρέψουν στους μαθητές να διευρύνουν τους ορίζοντές τους και να αποκτήσουν στέρεη γνώση. Στο Νηπιαγωγείο ίσως φθάνει ακόμα και ο θαυμασμός για τον κόσμο της έρευνας και το ξύπνημα του ενδιαφέροντος δείχνοντας τουλάχιστον στα μικρά παιδιά πώς να χειριστούν σωστά, προσεκτικά και με ακρίβεια τη συσκευή του μικροσκοπίου. Για τα περίεργα παιδιά είναι ίσως η πρώτη συσκευή που θα τους βοηθήσει να αναπτύξουν επιστημονικά ταλέντα, να ψηλαφίσουν έναν μυστηριώδη και συναρπαστικό μικρόκοσμο.

Είδαμε σήμερα “μικροσκοπικά πράγματα” που δεν μπορεί να τα δει κανείς με γυμνό μάτι, όσο καλή όραση κι αν έχει! Η χαρά της ανακάλυψης του μικρόκοσμου ήταν έκδηλη στον πρώτο μαθητή που διέκρινε επιτέλους κάτι:         «-Μοιάζουν με χταπόδι οι τρίχες»!